شوک​ نفتی و تاثیر آن در زندگی مردم

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز به بررسی روند تغییرات قیمت نفت از قبل از انقلاب تاکنون پرداخت.

سیدمرتضی افقه اظهار کرد: قبل انقلاب، اقتصاد کشور هم در بخش تولید ملی و بودجه دولت به شدت به درآمدهای نفتی وابسته شدند. پیش از انقلاب و یک دهه آخر قبل از انقلاب شعار کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، شروع و در ادبیات سیاست​مداران مکرر مطرح می‌شد.

وی افزود: پیش از انقلاب، اقتصاد کشور به سمت اقتصادی نفتی و وابسته کردن اقتصاد و معیشت مردم به درآمدهای نفتی سوق‌داده می‌شد، بنابراین وقتی انقلاب پیروز شد از جمله مواردی که خیلی بر آن تأکید می‌شد حرکت به سمت کاهش وابستگی اقتصادی کشور به درآمدهای نفتی بود.

این اقتصاددان ادامه‌داد: این موارد به شکل​های مختلف و به‌طور مکرر مطرح می‌شد، به طوری که در تمام برنامه​های پنج​ساله بعد از انقلاب و حتی بودجه​های سالانه تأکید می​شد و حتی سمینارهای متعددی در این رابطه در دو دهه اخیر برگزار شد. حاصل این همه فعالیت بعد از حدود 3 دهه اگر نگویم وابستگی بیشتر شده، این وابستگی کمتر هم نشده است.

افقه با اشاره به دلایل متعدد این ناکامی،‌ بیان‌کرد: نبود جدیت در عمل برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، روش​های علمی به‌کار گرفته نشده، استفاده از مدیریت​های بی​کفایت در تمام اجزای اقتصاد کشور و از همه مهمتر از دست دادن فرصت​های طلایی که در این مدت پیش آمد در حالی که امکان نیل به این هدف وجود داشت، از جمله موارد ناکامی‌ها است.

وی تصریح‌ کرد: برخی معتقدند که در زمان​هایی که کاهش شدید قیمت نفت داشته​ایم فرصت مناسبی برای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی بود. مثل سال 65 و 77 که سقوط قیمت نفتی داشتیم و برخی هم با همین دلایل سقوط امروزین را فرصت مناسب می​بینند. با توجه به ساختارهایی که در بخش‌های اجرایی، اداری و مدیریتی اقتصادی ایجاد شده، این دیدگاه غلط است که در شرایط سقوط می​توانیم وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهیم.

افقه بیان‌کرد: بهترین زمان برای کاهش این وابستگی وقتی بود که ما با وفور درآمدهای نفتی مواجه بودیم که در دهه اول اول بعد از انقلاب با افزایش شدید قیمت نفت مواجه شدیم اما به دلیل جنگ تحمیلی به ناچار آن فرصت را از دست دادیم؛ فرصت طلایی دیگری که از دست دادیم و اگر تدبیر می​شد بهترین زمان برای کاهش وابستگی بود. در دوره 8 ساله دولت پیشین بالاترین درآمدهای نفتی کشور در طول تاریخ رقم خورد و متاسفانه بخش وسیعی از این درآمدها تلف شد.

وی تصریح‌ کرد: امروز بعد از 3 دهه تلاش اقتصادی معیشت مردم به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است، بنابراین هنوز چشم‌ ما به تحولاتی که در بازار نفت رخ می​دهد دوخته شده است. هر تحولی که در این بازار اتفاق بیفتد به فاصله کمی آثار آن از طریق افزایش یا کاهش درآمدهای نفتی کشور در اقتصاد و معیشت مردم نمایان می​شود.

این مدرس اقتصاد اظهار کرد: این تحولات مثل شوک​های نفتی، محدودیت​های فنی در استخراج و صدور نفت و تحریم​ها هر کدام معیشت مردم را در کوتاه​مدت تحت تأثیر قرار می​دهد. در دو، سه سال‌گذشته که فروش نفت ما از طریق تحریم​های ظالمانه با محدودیت مواجه شد، همان‌گونه که ملاحظه می‌کنیم معیشت مردم از طریق افزایش شدید نرخ تورم و در کنار آن کاهش اشتغال به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است و در حالی که امید می​رفت با به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران با 1+5 از این مشکل خود را برهانیم، با توطئه سقوط شدید قیمت نفت مواجه شدیم. متاسفانه باید گفت که ماه​های سختی پیش رو خواهیم داشت مگر این‌که دولت و مجلس به‌طور اخص و تصمیم​گیران کشور به‌طور عام با تدبیر بتوانند بر این شرایط غلبه کنند.

افقه خاطرنشان‌کرد: در وهله اول، دولت و مجلس می​توانند از طریق تدبیر در بودجه تبعات منفی کاهش قیمت نفت را کم کنند، به طور مثال هزینه​های غیرمولد را در بودجه کاهش دهند. در هزینه​های جاری غیر پرسنلی تا حد ممکن صرفه​جویی و از کاهش بودجه عمرانی اثرگذار جلوگیری کنند. در کنار این دولت و مسئولین باید به تولید داخل به صورت واقعی، توجه و موانع عمده غیراقتصادی اعم از سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را برطرف کنند.

وی گفت: برای نیل به این اهداف، نظارت و سخت​گیری لازم است نه الزاما تصویب قوانین و بخش​نامه و یا تدوین آیین​نامه​های متعدد و برگزاری سمینار.