چه کسانی از بازجویی‌های سری سیا مطلع بودند؟

شبکه خبری بی.بی.سی در گزارشی نوشته است: سه شنبه گذشته دیان فاینستاین، رئیس کمیته اطلاعاتی مجلس سنای آمریکا که از حزب دموکرات است، در باره گزارش مورد بحث در مجلس سنا صحبت کرد. این کمیته بر سازمان سیا نظارت دارد و مقامات سازمان سیا ملزم هستند اعضای کمیته را در جریان اقدامات خود قرار دهند.

خانم فاینستاین، گفت مقامات سازمان سیا در ارتباط با برنامه بازجویی، وی و سایرین را گمراه کرده و این برنامه را سری نگاه داشته بودند.

اما واقعیت ماجرا پیچیده‌تر است.

برنامه سری بازجویی سازمان سیا برنامه‌ای بود که محرمانه نگاه داشتن آن کاملا رعایت نشده بود.

در سراسر واشنگتن مردم از آنچه اتفاق می‌افتاد باخبر بودند. به طور مثال بنا بر گزارش، کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی جورج بوش، رئیس جمهوری سابق آمریکا گفته بود "اعتراضی به این برنامه نخواهد کرد." سایر مقامات کاخ سفید آمریکا نیز از همین سیاست پیروی کرده بودند.

در گزارش مجلس سنای آمریکا آمده است که شخص جورج بوش در جریان مکان زندان‌های سازمان سیا (اماکن سیاه) قرار داده نشده بود. به همین جهت او نمی‌توانست سهوا و از روی بی احتیاطی محل این زندان‌ها را فاش کند.

ممکن است جورج بوش از جزئیات باخبر نبود ولی او هم مانند دیگران از کلیات ماجرا مطلع بود.

جان ریزو، رئیس سابق اداره حقوقی سازمان سیا، در ماه‌های پس از حملات ۱۱ سپتامبر، در باره نگرانی مقامات کاخ سفید از شبکه القاعده، صحبت کرده بود.

در یک چنین جو ترس و وحشت، ریزو و سایر مقامات سازمان سیا برای اولین بار در تاریخ این سازمان، تکنیک‌هایی را که برای بازجویی می‌توانستند به کار ببرند، سبک و سنگین می‌کردند.

ریزو، راه را برای بازجویی های خشن با تضمین قانونی بودن روش‌های بازجویی باز کرد. او این کار را به همان شیوه‌ای که یک حقوقدان انجام می‌دهد یعنی به طور کتبی، انجام داد.

در فاصله سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵، وکلایی که در دفتر شورای حقوقی وزارت دادگستری آمریکا کار می‌کردند، چندین یادداشت در‌باره بازجویی‌ها نوشتند مبنی بر این که روش‌های بازجویی را نباید شکنجه توصیف کرد.

ولی کار ریزو بیشتر از اظهار نظر حقوقی بود چون در مراحل بازجویی نیز به شدت درگیر بود.

در یک مورد او تلفنی از یک وکیل وزارت دادگستری آمریکا خواسته بود که اجازه استفاده از روشی را صادر کند که بر اساس آن بازجویان بتوانند شخص بازداشت شده را در مقابل دیوار قرار داده و تا سرحد مرگ (ولی نمردن) به او فشار وارد کنند. تنها علت زنده نگاه داشتن شخص تحت شکنجه این بود که حقوقدانان نمی‌توانستند قانونی بودن این تکنیک را تایید کنند.

ولی این عملیات، کار یک فرد دیوانه یا یک نهاد سرکش و یاغی نبود بلکه سیاست‌های رسمی بود که به دستور رئیس جمهوری اعمال می‌شد.

اما گزارش، این نکته را روشن می کند که مقامات سازمان سیا همواره در دادن اطلاعات لازم پیشقدم نمی‌شدند.

در بهار و تابستان سال ۲۰۰۲، اندکی پس از این که ابو زبیده، یک مظنون به تروریست بودن در پاکستان دستگیر شد، مقامات سیا اعضای کمیته اطلاعاتی مجلس سنا را در جریان نقشه بازجویی از او قرار ندادند.

در ماه سپتامبر همان سال مقامات سیا این موضوع را به اعضای کمیته سنا اطلاع دادند اگر چه بنا بر گزارش هنگامی که اعضای کمیته درخواست کردند از اماکن سیاه بازدید کنند سازمان سیا "این تقاضا را رد کرد."

علاوه بر این، سازمان سیا عملیات خود را از مردم از جمله کالین پاول، وزیر خارجه وقت مخفی نگاه می‌داشت.

ولی همانطور که گزارش نشان می‌دهد مقامات سیا در باره این برنامه اطلاعاتی داده بودند. آنها در واشنگتن با مردم از جمله اعضای کمیته اطلاعاتی سنا و روزنامه نگاران صحبت کرده بودند.

بنا بر گزارش، یک مقام سیا گفته بود فکر می کرد بهتر بود ساکت بماند، ولی برای سکوت کردن کمی دیر شده بود.

مقام یاد شده در ایمیلی که در سال ۲۰۰۳ فرستاده بود نوشته بود نمی‌خواهد در باره روش‌های خشن بازجویی، زیاد صحبت کند ولی اکنون همه از جزئیات این عملیات آگاه شده‌اند.

به همین دلایل مشکل است بتوان این ادعا را که برنامه شکنجه سازمان سیا به طور کاملا محرمانه صورت می گرفت، قبول کرد. بعضی از روزنامه نگاران مقالاتی در باره این برنامه نوشته بودند که بخشی از آن بر اساس اظهارات مقامات سازمان سیا بود. سایر روزنامه نگاران نیز از این برنامه اطلاع داشتند ولی به دلایل مختلف مطلبی در باره آن ننوشته بودند.

در دوره ریاست جمهوری جورج بوش بسیاری از مقامات واشنگتن از برنامه مورد بحث با خبر بودند ولی آن را به شدت محکوم نکردند.

نکته‌ای که روشن است این است که اختلاف بین مقامات سیا و اعضای کمیته اطلاعاتی سنای آمریکا، هنگامی که می‌بایستی برای محافظت از ملت آمریکا به اتفاق کار کنند، کارها را مشکل تر کرده بود.

ریزو، که اکنون بازنشسته شده، در نشریه پولیتیکو، نوشته است به اعتقاد او مقامات سیا و اعضای کمیته اطلاعاتی سنای آمریکا باید همکاری بیشتری نشان دهند.

به گفته فاینستاین، مقامات ارشد سیا دیدگاه اعضای کمیته سنا در باره این برنامه را به غلط جلوه داده اند.

بنا بر گزارش، مایکل هایدن، رئیس وقت سازمان سیا گفته بود: "تمام اعضای کمیته کاملا در جریان قرار داده شده اند..... این برنامه سازمان سیا یا برنامه رئیس جمهوری نیست. این برنامه آمریکاست."

کارکنان کاخ سفید از عملیات سیا مطلع بودند. همینطور اعضای کنگره آمریکا و حقوقدانان و روزنامه نگاران.

ولی در هر صورت اظهارات هایدن صحت دارد چون همانطور که گزارش نشان می‌دهد برنامه مورد بحث به نهاد واحدی تعلق نداشت بلکه متعلق به ملت آمریکا بود.