چرا سفر ظریف به قفقاز مهم است؟

بهرام امیراحمدیان به سفر محمد جواد ظریف به قفقاز و روسیه و ترکیه اشاره کرد و اظهار داشت: سفر وزیر امور خارجه با توجه به تحولات منطقه‌ای به ویژه فعال‌تر شدن حضور ترکیه در قفقاز و مرزهای شمال غربی ایران و همچنین استقرار نیروهای پاسدار صلح روسیه در قره‌باغ حائز اهمیت است.

وی با مهم توصیف کردن تحولاتی همچون اتصال کریدورهایی از سوی ترکیه به جنوب جمهوری آذربایجان و در امتداد مرزهای ایران به سمت باکو افزود: لازم بود درباره این مسائل با روسیه هماهنگی‌هایی انجام شود چرا که این ابتکار را روس‌ها مطرح کردند. ضمن این که نگرانی‌هایی در زمینه کشیده شدن پای رژیم صهیونیستی به منطقه ایجاد شده است.

کارشناس ارشد مسایل آسیای میانه و قفقاز با بیان این که این منطقه برای ما به لحاظ امنیت ملی از حساسیت بالایی برخوردار است و وزیر امور خارجه حتماً در این زمینه با همتای روس خود یا سایر کشورها رایزنی‌هایی داشته است.

امیراحمدیان خاطرنشان کرد: ایران و روسیه در زمینه همکاری‌ها در منطقه خود به ویژه در منطقه حایل میان دو کشور در قفقاز و دریای خزر منافع و نگرانی‌های مشترک دارند که می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند.

وی تصریح کرد: از طرف دیگر ورود بازیگرانی مانند ترکیه در قفقاز و چین در آسیای مرکزی که هر دو در حوزه‌هایی در شمال شرقی و شمال غربی و شمال ایران و دریای خزر قرار دارند، موضوع بسیار اساسی است که ما انتظار داریم روسیه در این زمینه ملاحظات ایران را مد نظر داشته باشد.

این استاد دانشگاه یادآور شد: روسیه کشوری است که بیشتر منافع خود را دنبال می‌کند و اگر صحبت از بازی برد - برد ‌است، اغلب می‌خواهد این بازی را به سمت خود بکشد و این مشکلی است که ما با روسیه داریم.

امیراحمدیان درمورد سفر ظریف به ایروان و مناسبات ایران و ارمنستان اظهار داشت: ما سال‌ها با ارمنستان در زمینه امکانات بسیار لجستیک و ارتباطی همکاری‌های نزدیکی داشتیم و همکاری‌های نزدیکی به لحاظ حمل و نقل، انرژی و در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی با ارمنستان داریم و لازم است ارمنستان در شرایط کنونی، منافع ایران را در نظر بگیرد.

وی یادآور شد: ترکیه با وجود در اختیار داشتن کریدورهایی که می‌تواند از آنها برای ارتباط با آسیای مرکزی استفاده کند، می‌خواهد در شمال غربی ایران حضور داشته باشد.

این کارشناس مسایل قفقاز با بیان این که جمهوری اسلامی ایران آمادگی همکاری خیلی نزدیک با آذربایجان، ارمنستان و ترکیه را دارد، عنوان کرد: ما با هر سه کشور همسایه هستیم و روابط همسایگی داریم و ظرفیت هایی برای همکاری با یکدیگر در اختیار داریم.

امیراحمدیان به ظرفیت‌های همکاری در منطقه قفقاز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر کریدور ریلی شمال- جنوب از جنوب ایران و از خلیج‌فارس تا رشت آمده است و فاصله میان رشت تا آستارا برای اتصال به راه‌آهن آذربایجان و روسیه نیازمند سرمایه‌گذاری است.

وی با بیان این که آذربایجان و روسیه در شرایط کنونی برای برقراری این ارتباط، می‌توانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، اظهار کرد: اگرچه ما از سوی غرب در تحریم هستیم و آنها هم بهانه می‌آورند که نمی‌توانند هزینه کنند، اما به اعتقاد من می‌توانند راه‌هایی پیدا کنند که بتوانیم حدود ۱۷۰- ۱۸۰ کیلومتر راه‌آهن از رشت به آستارا را بسازیم و همه از آن استفاده کنیم.

این کارشناس مسایل بین‌الملل با بیان اینکه این کریدور ریلی ارتباط حوزه خلیج‌فارس و اقیانوس هند را با آذربایجان، منطقه قفقاز و روسیه فراهم می کند، گفت: قرارداد احداث کریدور شمال - جنوب از سال ۲۰۰۰ امضا شده ولی هنوز فعال نیست.

امیراحمدیان درباره احیای برجام و تاثیر آن بر حجم مراودات اقتصادی و تجاری ایران و روسیه و همکاری‌های نظامی و هسته‌ای و نیروگاه‌ها، اظهار کرد: ما نمی‌توانیم با روسیه به دلیل ساختار اقتصادی طرفین، مراوده زیادی داشته باشیم چرا که ظرفیت‌ها محدود است. روسیه صادرکننده مواد خام و انرژی است و ایران نیز همان ساختار را دارد و مواد خام، مواد اولیه و انرژی و مقداری هم کالاهای صنعتی صادر می‌کند.

وی یادآور شد: ما بیشتر نیازهای خودمان را از طریق صادرات مواد انرژی تامین می‌کنیم و روسیه نیز همین کار را انجام می‌دهد. بنابراین بازارهای ما مکمل یکدیگر نیستند. ظرفیت‌ ما با روسیه محدود است و صادرات و واردات ما در سال‌های مختلف هیچ‌گاه بیش از ۳ میلیارد دلار نشده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این نشان می‌دهد که ساختار اقتصادی ما پاسخگوی نیازهای روسیه و روسیه نیز پاسخگوی نیازهای ما نیست. ما در ایران کالای مصرفی به نام روسی و در روسیه کالای مصرفی به نام ایران نمی‌شناسیم. روسیه کالاها و حتی مواد غذایی خود را از اروپا خریداری می‌کند و عمده‌ترین واردکننده انرژی از روسیه، اتحادیه اروپا است.

امیراحمدیان یادآور شد: ترکیه و ایران با هم مبادلات تجاری خوبی دارند ولی ایران با روسیه نمی‌تواند مبادله داشته باشد ما حداکثر حدود ۵۰۰ میلیون دلار در سال به روسیه صادر و کم و بیش دو میلیارد دلار وارد می‌کنیم چرا که بیش از این پتانسیلی وجود ندارد.

وی تصریح کرد: اینگونه نیست که دولت ما یا روسیه کوششی در زمینه صادرات و واردات بیشتر انجام نمی‌دهند یا آنها علاقه‌مند نیستند بلکه این موضوع بیشتر با ساختار اقتصادی مرتبط است و اینکه ما نیاز داریم چه چیزی صادر یا چه چیزی وارد کنیم. اگر اینها همپوشانی داشته باشد مبادلات تجاری برقرار می‌شود وگرنه به سراغ جاهایی که این امکانات را دارد، می‌روند.

کارشناس ارشد مسایل بین الملل درباره این ذهنیت در بخشی از نخبگان که در صورت حل مشکلات ایران با غراب ایران از روسیه فاصله میگیرد و همبن امر باعث عدم توسعه روابط ایران و روسیه شده است، گفت: چنین صحبتی صحت ندارد. ما حتی قبل از انقلاب هم با شوروی آن زمان مراوده داشتیم و آنها به عنوان مثال در نیروگاه ذوب‌آهن و سایر نیروگاه‌ها در زیرساخت‌ها با ما همکاری و سرمایه‌گذاری می‌کردند، از ما کالا می‌خریدند. ما همچنین با آنها مبادله سوآپ گاز داشتیم و گاز صادر می‌کردیم.

امیراحمدیان با بیان اینکه گرایش ما به غرب، به دلیل ترکیب و ساختار بازار و ضوابطی است که برقرار می‌کند، افزود: وقتی شما نیاز به کالاهای های‌تک دارید، این کالا را روسیه تولید نمی‌کند.  همچنین تکنولوژی، علم و دانش را نیز روسیه تولید نمی‌کند چرا که این کشور خود وارد کننده است.

وی ادامه داد: از آنجایی که ما به این کالاها نیاز داریم یا باید خودمان آنها را تولید کنیم که این کار را هم انجام می‌دهیم یا اینکه باید از غرب وارد کنیم. اکنون که ارتباط ما با غرب قطع شده، چین را به عنوان جایگزین انتخاب کردیم چرا که ساختار اقتصادی این کشور را برای پاسخگویی به نیازهایمان مناسب می‌دانیم و از چین وارد می‌کنیم.

این کارشناس ارشد مسایل بین‌الملل در عین حال درباره روابط ایران و چین اظهار کرد: وارد کردن کالاهای مصرفی از چین، سبب شده بازارهای ما بشکند و رقابت بالا برود و کالایی را که خودمان تولید می‌کردیم به‌ این دلیل که چین ارزان‌تر تولید می‌کند، از چین خریداری می‌کنیم و همین امر باعث بروز مشکلات جدی و ورشکستگی در صنایع داخلی به ویژه صنایع سبک در ایران شده است.

وی با اشاره به دلیل گرایش ایران به غرب گفت: هر کشوری در داخل قلمرو حاکمیتی خود اختیار دارد با هر کسی ارتباط برقرار کند. اینکه منوط شود که چون شما با فلان کشور ارتباط دارید، نباید با ما ارتباط داشته باشید، نمی‌توان چنین چیزی را در عرف بین‌الملل به ویژه در زمینه اقتصاد متصور شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش بخش خصوصی در اقتصاد کشور اظهار داشت: هر کجا بخش خصوصی احساس کند کالا را ارزان‌تر، بهتر و زودتر و سهل‌تر به‌دست می‌آورد به آن سمت می‌رود و واردات و صادرات انجام می‌دهد.

امیراحمدیان تصریح کرد: دولت، واردات و صادرات انجام نمی‌دهد و تنها کالاهای عمده مانند انرژی و مواد خام صادر می‌کند ولی بخش تولیدات صنعتی، کشاورزی و خدمات مهندسی توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و هر کجا که منافع ایجاد کند کشورها و شرکت‌ها خودشان می‌توانند تصمیم بگیرند و خارج از چهارچوب دولت است.