استاد اپیدمیولوژی هلندی: کووید ۱۹ احتمالا به یک بیماری "بومی" تبدیل خواهد شد / ریشه کنی، بعید است

استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» هلند معتقد است برای بیماریی هایی که تقریبا واکسن کامل و ایمنی دائمی برای آنها داریم، ریشه کنی بسیار دشوار است چه برسد به کووید ۱۹؛ بنابراین بیماری "اندمیک" یا "بومی شدن" محتمل ترین نتیجه برای کووید ۱۹ است.

پرفسور "هانس هیستربک" در گفت و گو با ایسنا درباره پیش بینی از آینده بیماری کووید ۱۹ گفت: ما نمی توانیم به صورت دقیق و با اطمینان بگوییم چه آینده برای کووید ۱۹ می توان انتظار داشت اما براساس پایه و تجربیات ما نسبت به دیگر بیماری های عفونی و با یکسری دلایل کوچک، می توان باور کرد که کروناویروس SARS-CoV-۲ تا مدت زمانی با ما خواهد بود اما زمان آن معلوم نیست حتی زمانی که واکسن این بیماری هم در دنیا تولید و موجود باشد.

وی ادامه داد: یک سناریوی واقع بینانه تر این است که کووید ۱۹ به خانواده بیماری های عفونی (بزرگ و در حال رشد) اضافه شود که در جمعیت انسانی "بومی" شناخته می شود.

هیستربک با تاکید بر اینکه با افزایش انتشار دوباره این ویروس در سراسر دنیا، به نظر می رسد که غیرممکن باشد که در حال حاضر با این اقدامات موجود صورت گرفته، بتوان انتشار این ویروس را به جزء در کشورهایی که می توانند به طور موثر خود را از جهان خارج منزوی کنند، کنترل کرد افزود: حقیقت امر این است که اکثریت قریب به اتفاق مردم هنوز تا حدی مستعد ابتلا به این بیماری هستند، به این معنا که سوخت کافی برای آتش سوزی هنوز وجود دارد و تا مدتی طولانی این بیماری ادامه خواهد یافت و این مورد حتی اگر مکان های خاصی نیز به مصونیت جمعیتی یا گله ای هم برسند (که مشخص نیست چقدر احتمال دارد این اتفاق بیفتد) وجود خواهد داشت.

این استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» هلند ادامه داد: هنگامی که تعداد کافی از افراد از طریق واکسیناسیون یا عفونت طبیعی در برابر بیماری ایمنی پیدا کنند قطعا گسترش بیماری کم و به تدریج تعداد موارد کاهش می باید اما این بدان معنا نیست که فورا یا کاملا این بیماری ناپدید شود همچنین در خارج از مناطق دارای مصونیت جمعیتی، نیز احتمالا مکان های زیادی وجود خواهد داشت که هنوز در آنها افراد مستعد کافی برای ادامه انتقال بیماری، باشند.

وی در پاسخ به این سوال که چه زمانی بیماری از حالت "پاندمیک" یا همه گیری به حالت "اندمیک" یا بومی تبدیل خواهد شد؟ به ایسنا گفت: وقتی می گوییم یک بیماری بومی است، یعنی اینکه ممکن است گسترش عفونت در نهایت در یک سطح ثابت تثبیت شود به طوری که در جوامع همیشه وجود داشته باشد اما سرعت نسبتا پایین و گاهی قابل پیش بینی دارد که در این صورت بیماری به حالت بومی یا اندمیک در آمده است.

هیستربک با بیان اینکه بیماری های اندمیک اغلب اوقات با بیماری های اپیدمیک یا همه گیری اشتباه گرفته می شوند افزود: اپیدمی به شیوع بیماری اشاره دارد و هنگامی اتفاق می افتد که بیماری در یک یا چند جمعیت در حال شیوع باشد اما در مقابل آن بیماری بومی یا اندمیک است که به صورت مداوم در یک گروه یا منطقه جغرافیایی وجود دارد و تحت شرایط خاصی یک اپیدمی می تواند منجر به بومی شدن یک بیماری شود.

این استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» هلند ادامه داد: بیماری های بومی همیشه در سطوح بالا وجود ندارند و می توانند نسبتا نادر باشند. ویژگی مشخص یک بیماری بومی منطقه ای این است که همیشه می تواند در جمعیتی که در آن زندگی می کنند وجود داشته باشد. به طور مثال مالاریا یک بیماری بومی در بسیاری از نواحی آفریقا است.

وی با اشاره به اینکه برخی از عفونت ها وجود دارند که تقریبا در همه جا فعال بوده (مانند بسیاری از عفونت های کودکی) اما بیشتر عفونت ها در مناطق خاصی از جهان بومی هستند اظهار کرد: این اتفاق زمانی می تواند بیفتد که کنترل موثر در جاهای دیگر از بین رفته باشد یا اینکه به دلایل خاص، شرایط برای انتفال موثر در برخی مکان های خاص یافت شود که این موارد در مورد مالاریا و بسیاری از عفونت های دیگر منتقل شده توسط پشه ها وجود دارد.

هیستربک به دو مقوله تئوریکال و عملی بیماری بومی اشاره کرد و گفت: از نظر تئوریک، هنگامی که عدد تولید مثل و تکثیر (R) برابر با یک باشد، یعنی عفونت به طور متوسط هر فرد آلوده آن را به یک شخص دیگر منتقل کند، بیماری حالت بومی خواهد شد اما از سوی دیگر در طی یک اپیدمیک یا همه گیری هنگامی که شیوع بیماری در حال افزایش است، R بیش از یک بوده و هنگامی که گسترش بیماری از طریق اقدامات کنترلی یا مصونیت جمعیت در حال کاهش باشد، R کمتر از یک خواهد بود.

استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» با بیان اینکه در عمل، تعدادی الگو وجود دارد که می تواند در بیماری های بومی مشاهده شود افزود: بعضی از آنها می توانند در سطح پایین در طول سال وجود داشته باشند. در حالی که برخی دیگر ممکن است دوره های انتقال بالاتر را با دوره های انتقال کم در آمیخته باشد. این ممکن است اتفاق بیفتد اگر عوامل فصلی بر میزان تماس افراد با یکدیگر، میزان حساسیت آنها به این بیماری یا موجودات زنده دیگر مانند حشرات تاثیر بگذارد.

وی در بخش دیگری از گفت و گوی خود به موضوع از بین رفتن مصونیت اشاره کرد و گفت: در بیماری هایی که پس از عفونت اولیه، ایمنی دائمی ایجاد می شود (مانند سرخک)، پس از بین رفتن مصونیت به دست آمده از مادر، هر کودک تازه متولد شده نیز حساس خواهد شد به همین دلیل است که در بسیاری از نقاط جهان که میزان زاد و ولد به اندازه کافی بالاست، عفونت های دوران کنونی مانند سرخک بومی وجود دارد.

هیستربک ادامه داد: در بیماری هایی که فقط از طریق عفونت طبیعی ایمنی موقت ایجاد می شود، افراد این ایمنی را از دست می دهند تا دوباره حساس شوند. یک ویروس یا باکتری می تواند با جهش از حافظه ایمنی فرار کند، بنابراین افراد مسن تر نسبت به نسخه جدید این بیماری حساس می شوند که آنفلوآنزا نمونه بارز آن است.

وی با تاکید بر اینکه ما هنوز نمی دانیم که مصونیت در برابر عفونت ناشی از کووید ۱۹ چه مدت دوام خواهد داشت یا واکسن ها در محافظت افراد چقدر خوب عمل خواهند کرد اظهار کرد: دیگر ویروس های کرونا مانند سرماخوردگی همواره در جمعیت های انسانی، "بومی" بوده و فقط یک سال مصونیت موقت را ایجاد می کنند که می توان نسبت به کووید ۱۹ هم امیدوار بود.

این استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» هلند افزود: نکته مهم دیگر این است که افراد دارای ایمنی، چه از طریق عفونت یا واکسیناسیون، به ندرت به صورت مساوی در یک جامعه یا کشور توزیع خواهند شد، چه برسد به جهان. قطعا در مورد کووید ۱۹، مناطقی وجود دارد که عفونت با شدت بیشتری گسترش یافته و مناطقی نیز هست که نسبتا در امان مانده اند. بدون توزیع یکنواخت، مصونیت جمعیتی وجود ندارد حتی اگر افراد کافی واکسیناسیون کرده باشند تا آستانه لازم پیش بینی شود.

وی با اشاره به اینکه در این موارد، میانگین R می تواند به اندازه کافی پایین باشد که عفونت تحت کنترل قرار گیرد اما در مناطق محافظت نشده این عدد می تواند بسیار بالاتر از یک باشد و این امر منجر به شیوع موضعی شده و به بیماری اجازه می دهد در حالت بومی باقی بماند افزود: همچنین از مکانی به مکان دیگر گسترش می یابد و توسط چند مکان که تراکم جمعیتی و تعامل آن ها به اندازه کافی زیاد و محافظت به اندازه کافی کم است، کاشته می شود تا بتواند انتقال را حفظ کند.

هیستربک در پاسخ به این سوال که واکنش ما در این مواقع چگونه باید باشد؟ به ایسنا گفت: نحوه برخورد ما با کووید ۱۹ به دلیل بومی شدن آن به خوب بودن واکسن ها و روش های درمانی بستگی دارد. اگر آنها (واکسن و درمان) بتوانند از افراد در برابر شدیدترین نتایج محافظت کنند، عفونت قابل کنترل خواهد بود و کووید ۱۹ پس از آن مانند چندین بیماری دیگری که ما یاد گرفته ایم با آنها زندگی کنیم و بسیار از افراد در طول زندگی خود تجربه خواهند کرد، در خواهد آمد.

این استاد اپیدمیولوژی نظری دانشگاه «اترخت» هلند با تاکید بر اینکه بسته به دائمی یا موقتی بودن مصونیت (از طریق عفونت های طبیعی یا واکسیناسیون) ممکن است برای محافظت از ما (مانند آنفلوآنزا) سالانه به بروزرسانی واکسن نیاز داشته باشیم یا می توان آن را با واکسیناسیون در سنین مطلوب کنترل کرد (مانند بسیاری از عفونت های دوران کودکی) خاطر نشان کرد: اگر واکسن ها نه تنها از بیماری بالینی جلوگیری می کند، بلکه انتقال آن را به شدت کاهش می دهند و مصونیت طولانی مدت ایجاد می کنند، می توانیم سناریوهای دیگر مانند ریشه کنی بالقوه بیماری را پیش بینی کنیم اما واقعا این اتفاق بعید است. حتی برای بیماریی هایی که تقریبا واکسن کامل و ایمنی دائمی هم برای آنها داریم نیز ریشه کنی بسیار دشوار است چه برسد به این بیماری؛ بنابراین بیماری آندمیک محتمل ترین نتیجه برای کووید ۱۹ است.