از خواستگاری نفتی در شرایط سوپ‌ تحریم تا گله از دلواپسان

تدوین مدل جدید قراردادهای نفتی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم با دستور وزیر نفت در برنامه این وزارتخانه قرار گرفت تا آنطور که اعلام می‌شود شرایط به گونه‌ای تغییر کند که سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های خارجی در پروژه‌های صنعت نفت کشور جذاب باشد. اکنون این قراردادها تقریبا آماده شده و در حال انجام مراحل نهایی برای معرفی به هیات دولت است، اما رونمایی این قراردادها آنطور که منصور معظمی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت اعلام کرده نیازمند شرایط سیاسی مساعد است.

معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت همچنین با اشاره به این‌که این قراردادها جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاران را دارد، دلواپسان را خطاب قرارداده و بر این باور است که دلواپسان اجازه ورود سرمایه گذاران به کشور را نمی‌دهند. این مقام مسوول همچنین در بخش دیگری از گفت و گوی خود از شیوه پرداخت یارانه در کشور انتقاد می‌کند و می‌گوید: ماهانه 1.3 میلیارد دلار یارانه پرداخت می کند و این درحالی است که طرح‌های توسعه کشور متوقف شده است.

مشروح گفت و گو با معاون وزیر نفت در ادامه می‌آید:

با توجه به شرایطی که در منطقه داریم و با توجه به شرایط رقبای ما مانند قطر، سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور به راحتی توسط کشورهای خارجی انجام می‌شود و در پارس جنوبی که با ما مشترک است، برداشت بیشتری را انجام می‌دهد. اما یکی از مسائل در کشور ما این است معادن جزو انفال حساب می‌شود و نمی توانیم سهام آن را به خارجی‌ها واگذار کنیم، وزیر نفت در دوره قبلی صدارتش تلاش‌هایی را در این زمینه انجام داد تا اینکه شاهد قراردادهای بیع متقابل بودیم، در سال 84 هم زنگنه اعلام کرد که در شرایط نابرابر نسبت با قطر هستیم و اینکه توانستیم بیع متقابل را مطرح کنیم موفقیت بزرگی است اما با شدت گرفتن تحریم‌ها به نظر می‌رسد که قراردادهای بیع متقابل مورد استقبال قرار نگرفته و در نهایت بحث تدوین قراردادهای جدید مطرح شد.سوال این است که که بعد از به کارگیری قراردادهای جدید چه اتفاقی در حوزه نفت خواهد افتاد؟

صنعت نفت را لوکوموتیو توسعه کشور می‌دانیم و فکر می‌کنیم که اگر صنعت نفت حرکت کند، به تبع آن بخش‌های دیگر نیز دچار اینرسی شده و در نهایت می‌توانیم اقتصاد کشور را تکان دهیم. اگر به حافظه تاریخی مراجعه کنیم، می بینیم که در دوره قبل وزارت مهندس زنگنه، روزانه 100 هزار نفر در عسلویه کار می‌کردند، در منطقه ماهشهر نیز حدود 60-70 هزار نفر. می خواهم این را بگویم که یک بعد این مساله افرادی است که شاغل هستند اما در واقع این امر یک زنجیره که باعث به راه‌افتادن صنعت و سایر بخش‌های اقتصادی می‌شود و در واقع اشتغال ایجاد می‌کند، حتی در برهه‌ای رونق به حدی رسید که قیمت زمین در عسلویه با تهران یکی شده بود. بنابراین اکنون به دنبال آن هستیم که توسعه گذشته را با اصلاحات و به سبک پایدارتر دنبال کنیم.

بنابراین بر این باور هستیم که صنعت نفت به دلیل پتانسیلی که دارد می‌تواند پیشران توسعه باشد و می‌تواند نقش مهمی در کاهش رکود داشته باشد و در شرایطی که چنین فرضی را قائل هستیم باید به سمتی برویم که راهکارهای مورد نیاز برای انجام این کار را پیدا کنیم و یکی از این اقدامات بازنگری قراردادها است.

دولت یازدهم طی یکسال‌ گذشته اقدامات مهمی را در زمینه کنترل تورم انجام داده اما واقعیت این است که امروز رکود یکی از دغدغه‌های جدی دولت است و راهکار از بین بردن رکود توسعه و سرمایه‌گذاری است بنابراین باید شرایطی فراهم‌ شود که صاحبان اندیشه و سرمایه به میدان بیایند، در واقع به دنبال به دنبال جذب سرمایه هستیم.

آیا این عدم سرمایه‌گذاری به دلیل تحریم‌ها بوده است و اگر تحریم نبود سرمایه‌گذاران با شرایط قراردادهای بیع متقابل اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کردند؟

نباید فراموش کنیم که محور اصلی همه تحریم‌ها صنعت نفت است. روزی که برای تحریم‌ها تصمیم جدی گرفتند صادرات ما کاهش یافت، روزی که تصمیم جدی گرفتند سوییفت بسته شد، نمی‌گویم که ما تسلیم شدیم اما کار برای ما سخت شد. اما در این شرایط قرار نیست که دست روی دست بگذاریم و بگوییم انا لله و انا الیه راجعون. ما سعی می‌کنیم به شیوه‌هایی که بلدیم و ضروتی برای بازگو کردن آن نمی‌بینیم تحریم‌ها را دور بزنیم، البته دور زدن تحریم هزینه دارد و ما علاقمندیم که تحریم‌ها تمام شود، ما علاقمندیم که این روش برخورد ظالمانه غیر منصفانه که خلاف کنوانسیون‌های حقوق بشر است برداشته شود. این بحث دیگری است که کارگزاران حوزه سیاست خارجی و سربازان سنگر سیاست آن را دنبال می کنند. همین بس که کشور ما طی یک سال گذشته جزو اخبار اول منفی دنیا نیست، ایران هیچ گاه از حرکت‌های ناهنجار گونه حمایت نکرده اما ایران هراسی‌هایی وجود داشته است.

اما باید توجه کنیم که تحریم‌ها ورود سرمایه و تکنولوژی را با مشکل روبه رو کرده و این در حالی است که این دو در صنعت نفت پیش‌ران توسعه هستند؛ به عنوان مثال اگر دسترسی به تکنولوژی پیشرفته روز داشته باشیم می توانیم ضریب ازدیاد برداشت را افزایش دهیم و یا می‌توانیم به جای تولید اوره و کود شیمیایی و اتیلن و پلی اتیلن محصولات با ارزش افزوده بالاتر تولید کنیم؛ لذا این ‌که چرا بحث این مدل قراردادی مطرح شد این بود که اول این‌که به دنبال توسعه بودیم. همچنین باید الزامات توسعه را فراهم می کردیم و کاری می‌کردیم که مخاطبانمان را که صاحبان سرمایه و شرکای استراتژیک در بیرون از کشور هستند جذب کنیم.

آیا با معرفی این قراردادها سرمایه‌گذاران خارجی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

بعضی از روزنامه ها می‌نویسند پس کجا هستند این همه سرمایه گذاری که می گفتید پشت در هستند و می‌آیند؟ باید بگویم که این سرمایه‌گذاران و علاقمندان به سرمایه‌گذاری در ایران پشت در هستند شما نمی گذارید بیایند، شما که دلواپس هستید؛ آدمی دلواپس است که نگران باشد ما که در صنعت نفت از نظر توسعه نگران نیستیم، ما توسعه را در صنعت نفت الزام میدانیم نه آرمان و هیج راهی جر این نداریم. از سوی دیگر باید توجه کنیم که اصلادر بازار نفت مشکل ما امریکا و شیل گاز و شیل اویل نیست امروز مشکل ما در بازار نفت کشور همسایه‌مان یعنی عراق است، میزان سرمایه گذاری و شتاب عراق در توسعه صنعت نفت برای ما یک تهدید است. امروز مشکل ما در بازار ونزوئلا است، در چنین شرایطی گرفتن سهم بازار کار بسیار سختی در بازار نفت است و از آن سخت‌تر حفظ بازار و از آن سخت تر افزایش سهم بازار است، سهم بازار ما را گرفته اند.

می دانید چرا آمریکایی ها و اروپا معافیت تحریم نفت ایران را هر شش ماه تمدید می کردند؟ برای این‌که بتوانند شرایط پالایشگاه‌هایشان را با نفت خامی که از جاهای دیگر می‌خواهند بخرند تطبیق دهند. اما درباره استقبال سرمایه‌گذاران از قراردادهای جدید، باید بگویم که در بحث قراردادهای بیع متقابل در گذشته موفق بودیم؛ ببینید قرارداد یک رابطه دو طرفه است که دو طرف باید نسبت به آن تمایل داشته باشند. شرایط برای دو طرف باید برد-بردباشد، اما در شرایط بازار نفت امروز، قراردادهای بیع متقابل جاذبه لازم را ندارند و باید ببینیم کشورهای همسایه ما چه قراردادهایی را اجرا می کنند، بنابراین وزیر نفت زمانی که در دولت یازدهم بر سر کار آمد تیمی را مسوول مطالعه مدل قراردادی کرد و نظر وزارت نفت این است که مدل قراردادی تدوین شود که دارای جاذبه باشد و منافع دو طرف را تامین کند. بنابراین در طراحی این مدل، شیوه ها، روش‌ها و مکانیزم‌هایی به کار برده شده که از نظر ما جاذبه دارد.

این قراردادها چگونه تدوین شد؟

از تمام روش‌ها و مدل‌های قراردادی موجود در صنعت نفت جهان استفاده کردیم و یک مدل ترکیبی بومی که بتواند منافع ما را تامین کند و هم جاذبه داشته باشد برای سرمایه‌گذاران تهیه کردیم.

این قراردادها چه زمانی رونمایی می‌شود؟

شرایط باید برای رونمایی فراهم باشد، مانند جوانی که می‌خواهد به خواستگاری برود و باید شرایط لازم را داشته باشد. ما نیز می‌خواهیم به خواستگاری سرمایه گذاری در کشور برویم و شرایط باید برای این امر فراهم باشد.

شرایط چه زمانی برای رونمایی آماده است؟

شرایط تابع چند فاکتور است، اول مدل قرارداد که از نظر ما مطلوبیت دارد، دوم شرایط بین‌المللی که به طور قطع و یقین فراهم بودن شرایط بین‌المللی به موفقیت بیشتر قراردادها کمک می‌کند، سوم هم نحوه تعامل و برخوردی است که با مخاطبان خواهیم داشت. ما فکر می‌کنیم شرایط امروز به نسبت یک سال گذشته بسیار بهتر شده اما هنوز زمان ارائه این قراردادها فراهم نیست.

باید توجه کنیم که ما امروز تحریم هستیم، در واقع سوپر تحریم هستیم و کار دیگری نبوده و نشده است که انجام دهند، در چنین شرایطی تعهد کرده ایم که ظرفیت تولید نفت خام را 740 هزار بشکه افزایش ‌دهیم که با احتساب میعانات گازی ظرفیت تولید به 5.7 میلیون بشکه تا ابتدای سال 1397 می رسد، اگر شرایط تحریم را بردارند بلا فاصله تولید نفت خام را اضافه می‌کنیم زیرا ظرفیت داریم. همچنین درآمد پتروشیمی در زمانی کمتر از یک میلیارد دلار بود و امروز به 25 میلیارد دلار رسیده است؛ در این حوزه جواب گرفته‌ایم، امروز 60 میلیون تن ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی وجود دارد که سال گذشته 41 میلیون تن تولید شده که خیلی بد بوده است اما به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌ها گشایش‌هایی در این بخش نیز صورت بگیرد.

برنامه‌تان برای تسریع توسعه در فضای داخل کشور چیست؟

در قالب بند ق تبصره 2 قانون بودجه حدود 70 میلیارد دلار پروژه به شواری اقتصاد ارائه کردیم. این‌ها ممکن است آثارش امروز و فردا دیده نشود اما به طور قطع 5 سال دیگر دیده می‌شود. آنچه امروز در مورد آب با آن روبه‌رو هستیم 10 سال دیگر برای انرژی رخ خواهد داد. فازهای پارس جنوبی تمام می شود؛ 17 فاز در حال کار است، روی 7 فاز تمرکز کردیم که همگی تا اواخر 94 اوایل 95 تمام می‌شود. 5–6 سال دیگر هم مثلا فازهای دیگر تمام می شود. در آن زمان کجا باید برویم؟ چکار باید بکنیم؟ بنابراین اگر در زمینه اصلاح الگوی مصرف انرژی رعایت نکنیم باید وارد کننده شویم.

از سوی دیگر از نظر حجم ذخایر هیدروکربوری نفت و گاز در دنیا اول هستیم؛ اما در شرایطی هستیم که برای تامین گاز باید واردات انجام دهیم. این در حالی است که بنا بود پول نفت بیاید سر سفره مردم. عملکرد هشت ساله اقتصادی به جای 8 درصد رشد اقتصادی 2.4 درصد بوده است، امروز اگر بخواهیم به سند چشم انداز برسیم باید رشد تولید ناخالص ملی 14 درصد باشد.

آیا حکمرانی خوب به معنای پرداخت یارانه است؟در مجموعه وزارت نفت، ماهانه 3000 میلیارد تومان توسط شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی و 800 میلیارد تومان توسط شرکت ملی گاز برای پرداخت یارانه داده می‌شود، ماهی 1.3 میلیارد برای پرداخت یارانه داده می‌شود این در حالی است که همه طرح‌های توسعه متوقف شده است.

مشکل دیگر این است که پارس جنوبی وارد سرویس می‌شود، گاز داریم اما نمی‌توانیم آن را منتقل کنیم. باید جای دیگری را که گاز تولید می‌شود بخوابانیم که بتوانیم پارس جنوبی را راه‌اندازی کنیم، زیرا خط انتقال کشیده نشده است. این در حالی است که برای این گاز مصرف کننده هم ایجاد کردیم، باید توجه کنیم که با این وضعیت یارانه‌ها کار جدی انجام نمی‌شود و معتقدیم در برنامه ششم توسعه در زمینه یارانه‌ها باید کار جدی انجام شود. معتقدیم کار با این وضعیت یارانه‌ها برای کشور مقدور نیست.