چند روزی است که شیوع ویروس کرونا، قدرت و تاثیرات آن بر اوضاع کشورهای درگیر و جوانب مختلف زندگی مردم این کشورها بحث داغ همه محافل بوده و در ایران نیز این ویروس همه افکار عمومی را درگیر خود کرده است. اما آیا به راستی این ویروس چنان که می نماید خطرناک است و یا اینکه تاثیر شایعات و بزرگنمایی هاست که کرونا را قدرتمند و کشنده جلوه می دهد.فائزه تقی پور- دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و رسانه با بیان اینکه کرونا نوعی ویروس با مشخصه های بزرگتر نسبت به آنفلوآنزا است که ترس، نگرانی و اضطراب تشدید کننده آن است، اظهار کرد: مقابله و کنترل کرونا قبل از ترس و انتقال پیام های ناقص و نصفه نیمه خوانده شده نیاز به آگاهی بخشی و پیشگیری دارد، بنابراین در شرایط بحرانی و غلبه ترس و نگرانی و تشدید اضطراب حاصل از اپیدمی، غالبا مقابله با آن بسیار سخت و در مواردی حتی غیر ممکن است.
ویروس کرونا به فضای مجازی رخنه کرده است
وی نقش فضای مجازی در پروراندن کاذب این معضل را اینگونه توصیف کرد: در شرایط کنونی ویروس کرونا به فضای مجازی رخنه کرده است. در تبلیغات فضای مجازی گونه ای تبلیغ هست که اصطلاحا به آن پیام های ویروسی یا تبلیغات ویروسی گفته می شود، یعنی پیام هایی که بدون اطمینان به صحت یا نادرستی آنها به هرشکلی منتقل می شوند و کاملا قابل انتقال است.
به گزارش ایسنا و به نقل از روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) شاخصه های اصلی پیام های جذاب و قابل انتقال یعنی مبهم بودن و ترسناک بودن است و البته ترسی که به واسطه عدم آگاهی به وجود می آید.
پیام های مربوط به ویروس کرونا به شکل پیام های ویروسی منتقل می شوند
وی افزود: در حال حاضر خبرهای مربوط به ویروس کرونا به شکل پیام های ویروسی منتقل می شوند و این شروع یک موج خبری سریع و پر از هیجان است. دو چیزی که برای مخاطب بسیار جذاب و سرگرم کننده است؛ سرعت دریافت و انتقال پیام از یک سو و از سوی دیگر هیجانی که به همراه دارد.
تقی پور با تاکید براینکه این عوامل شایعه را تشدید می کند،تصریح کرد: اما علت اصلی ترویج شایعه را از فرمول شیبوتانی می توان شناخت. وقتی ابهام در زمینه یک موضوع خاص، بالا باشد و اهمیت زیادی نیز در همان موضوع خاص وجود داشته باشد، شایعه شکل می گیرد. مطابق این فرمول ژاپنی، ابهام ضربدر اهمیت موضوع، باعث شکلگیری شایعه می شود و هر چه شدت این دو خصیصه بالاتر برود، شایعه بزرگتر خواهد بود و متاسفانه در حال حاضر در جامعه ما، جنبه های ناشناخته موضوع کرونا بالا است و معمولا در شرایط بحرانی اکثر مردم به جای خواندن و مطالعه کردن و کسب اطلاعات، بیشتر به شنیده ها بسنده و استناد می کنند، غافل از اینکه شنیده ها ناقص است و هر کس، آن بخشی از اطلاعات خود را که به نظر خودش جذاب تر است منتقل می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) با بیان اینکه این موضوع در افکار عمومی اهمیت بالایی دارد، گفت: وقتی که یک موضوع همه جامعه را درگیر کند و هیچ کس نتواند نسبت به آن احساس امنیت یا جدایی کند، اهمیت آن موضوع اوج می گیرد. مثال عینی اینکه الان هیچ کس نمی تواند ادعا کند من از کرونا در امان هستم، پس اتفاقی که می افتد این است که همه در هر طبقه یا موقعیت اجتماعی که باشند، درگیر هستند و چیزی که شناخت و دانشی نسبت به آن ندارند، تهدیدشان می کند و به این ترتیب، اهمیت موضوع بالا می رود.
شبکه های اجتماعی بستری برای تولید شایعه
تقی پور تاکید کرد: علیرغم میل باطنی همه، ویروس کرونا وجود دارد و سلامتی انسان ها را با تهدید مواجه کرده است، اما به دلیل اطلاعات کم در بین توده مردم، این بحران به عنوان مرکز عمل کرده و شایعه در اطراف آن ساخته می شود. شبکه های اجتماعی نیز بستری برای تولید شایعه در حاشیه موضوع کرونا ایجاد کرده و خیلی از مطالبی که نوشته شده و در گروه ها تولید می شود، تحلیل علمی دقیقی نیست و فردی که این مطلب را نوشته گاه به هیچ منبع یا مرجع دقیقی مراجعه یا استناد نکرده و بیشتر دلنوشته یا تفسیرهای شخصی است ولی متاسفانه این مطلب، خیلی سریع و به شکل پیام ویروسی منتقل می شود.
این استاد دانشگاه دلیل امکان رشد شایعه در فضای مجازی را اینگونه توصیف کرد: پیشتر در رسانه ها مخاطب رسانه داشتیم و رسانه، پیام ها را به شکل های مختلفی به مخاطب منتقل می کرد و در بدنه این رسانه ها، برای مدیریت خبر، دروازه بانی داشتیم. یعنی توسط مدیر سیستم خبری، همه چیز کنترل می شد، اما در رسانه های اجتماعی و فضای مجازی به جای مخاطب، کاربر داریم. در فضای مجازی دروازه بانی خبر نداریم، بلکه دیده بانی خبر داریم. دیده بانی خبر و اطلاعات توسط کاربر انجام می شود. کاربرها، برای تولید و انتخاب خبر، خودشان تصمیم می گیرند و خودشان منتقل می کنند. معمولا کاربران، بازخورها و اثرات پیام تولید شده یا صرفا منتقل شده خود را نمی بینند و به آن توجهی ندارند. چیزی که برای کاربر مهم است، تعداد کپی ها و تعداد انتقال های خبر است و نه تاثیرات آن. اما پیام تولید شده و انتقال یافته، اثر خود را خواهد گذاشت و گاه بیشتر از حد تصور موثر خواهد بود.
در فضای مجازی دروازه بانی خبر نداریم
تقی پور در خصوص راه جلوگیری از شایعه یا رفع و اصلاح اطلاعات غلط منتقل شده ناشی از آن گفت: قبل از بروز بحران، داشتن آگاهی و مجهز بودن به سواد رسانه ای و سواد ارتباطی و سواد مجازی بسیار مفید و موثر است. اما هنگامی که شایعه بروز کرد و موج رسانه ای ایجاد شد، نقش رسانه های رسمی و دولتی که برای شهروندان قابل اعتماد و مورد اطمینان است، خیلی مهم بوده و افرادی که نسبت به دیگران اطلاعات بیشتری دارند و به نظرشان سایر کاربران در حال مشارکت در امر تولید اخبار ناشناخته و انتقال اشتباه آن هستند، بسیار مهم جلوه می کند.
وی ادامه داد: در بحث افکار عمومی و شایعه، پدیده ای وجود دارد به نام مارپیچ سکوت، به این معنا که وقتی اکثریت جامعه یکصدا و هماهنگ درباره یک موضوعی صحبت یا قضاوت می کنند یا نظر می دهند، افراد مطلع تر یا افراد مطالعه و مطالبه گر سکوت می کنند. با اینکه برای توضیحات خود دلیل و منطق درستی دارند و مطمئن هستند که موج غلطی شکل گرفته است اما باز هم به دلیل ترس از انزوا یا طرد شدن از سمت دیگران یا به این دلیل که ممکن است یک درصد نظر یا ایده من اشتباه باشد، سکوت می کنند. این اکثریت معمولا به طور سطحی مطالعه کرده و به شکل سطحی از رسانه استفاده می کنند و بعد از تمام شدن موضوع یا بحران، خیلی سریع، همه چیز را فراموش می کنند.
برگزاری نشست های خبری با هدف مشخص، راه کاهش بحران شایعات
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) گفت: این افراد، حافظه تاریخی و رویدادی خوبی ندارند و هرگز از این حافظه استفاده مطلوبی نمی برند. برعکس اقلیت مطلع، چندرسانه ای هستند و از پیام های رسانه ای، گزینش های صحیحی می کنند. پیام های رسانه برای آنها حکم قطعات یک پازل را دارد که سعی می کنند بهترین قطعات را انتخاب کنند. تحت این شرایط، افکار عمومی تحت تاثیر رپورتاژهای پرشور رسانه ای قرار می گیرد و وظیفه افراد آگاه تر، شرکت در بحث ها و نظرات گروهی است.
تقی پور گفت: در شبکه های اجتماعی کاربران را به دسته های پرمشغله، فراغتی، ماهر، به دنبال سرگرمی، تجاری، نگران، بدبین، فعال، غیرفعال، صرفا مشاهده کننده، فوروارد کننده و آشوبگر می توان تقسیم کرد که معمولا مخاطبان مطلع در دسته ی کاربران غیر فعال قرار می گیرند. یکی از راه های دیگر، جلوگیری از این شایعات، برگزاری نشست ها و کنفرانس های مطبوعاتی با همان موضوع و صرفا با ارایه دیدگاه های منطقی در همان موضوع است. به این لحاظ می توان با برگزاری نشست های خبری با هدف مشخص، تا حدی بحران شایعات و انتقال اخبار نادرست را کاهش داد و قدرت تشخیص در بین عامه ی مردم ایجاد کرد.
ارسال نظر
