مذاکرات هسته‌ای از مسقط تا وین

در پایان این مذاکرات یوسف بن علوی وزیر امور خارجه عمان در نشستی مطبوعاتی با خبرنگاران به شکل کاملا سر بسته به مذاکرات سه جانبه ایران و آمریکا با حضور کاترین اشتون اشاره کرد و اظهار امیدواری کرد که این موضوع در وین به سرانجامی خوش برسد.

کارشناسان، روزنامه‌نگاران و بسیاری از مقامات سیاسی کشورهای مختلف دنیا منتظر بودند تا خبری تحت عنوان توافق ایران و آمریکا بر سر اختلافات باقی مانده در چارچوب مذاکرات هسته‌ای اعلام شود، اما تحقق نیافتن چنین امری از سوی برخی به مثابه شکست در مذاکرات اعلام شد. سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این‌ مسائل تاکید داشت که نمی‌توان ادعای پیشرفت یا پسرفت در مذاکرات داشت.

وی نقش زمان و کمبود آن را بسیار تعیین‌کننده دانست و گفت که نکته‌ای که در این مذاکرات بسیار مهم بوده این است که هیات آمریکایی را در حل پیچیدگی‌های مسائل ریز و فنی مربوط به موضوع غنی‌سازی، سانتریفیوژها و رفع تحریم‌ها بسیار جدی دیده‌ایم.

با آن که کسی به طور دقیق از محتوای مذاکرات ایران و آمریکا اطلاعی ندارد با این وجود تقریبا همه می‌دانند که موضوعات اصلی مذاکرات بین دو کشور چیست و چه بوده است. از سویی دیگر کسی نباید ادعا کند که مذاکرات در سربالایی شکست و بازگشت به عقب قرار گرفته است چرا که 12 ساعت گفت‌وگوهای فشرده جواد ظریف با جان کری در هتل البوستان مسقط به شکل طبیعی باید به منظور حل مسائل و نه پیچیده کردن آن بوده باشد و نه شکست آن.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز در جمع خبرنگاران تاکید کرد که امیدواری به حل مسائل بسیار افزایش یافته و هیچ طرح جایگزینی موسوم به طرح "ب" برای شسکت احتمالی مذاکرات وجود ندارد و تاکید کرد هیچ زمانی مثل امروز برای حل مسائل وجود نداشته است. وزیر خارجه آلمان نیز در اظهار نظری گفت که اگر مذاکرات تا 24 نوامبر به نتیجه نرسد آنگاه به دوسال قبل بازگشت خواهیم کرد.

وزیر خارجه عمان با اشاره به این که مذاکرات مسقط زمینه ساز نتیجه گیری در مذاکرات وین است تاکید داشت که به حصول توافق بسیار خوشبین هست.

بسیاری از کارشناسان مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 پیش از آغاز مذاکرات مسقط با تکیه بر اظهار نظر باراک اوباما رییس جمهور آمریکا که ادعا کرده بود اختلافات بزرگی هنوز باقی است،این احتمال را می دادند که مذاکرات فشرده دو طرف با موانع عدیده ای روبرو شود اما عباس عراقچی در پاسخ به چنین دیدگاهی تاکید کرد که تا زمانی که جدیت در هیئت آمریکایی برای حل موضوعات وجود دارد، ایران به این اظهار نظرهای سیاسی توجهی نمی کند و چه بسا موضع رییس جمهور آمریکا ابعاد داخلی داشته است.

به نظر می‌رسد نوعی تصمیم سیاسی برای وصول به توافق در مذاکرات هسته‌ای وجود دارد. آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانند که اگر توافقی در وین حاصل نشود، مرحله بعد از 24 نوامبر با قبل از آن به شدت متفاوت خواهد بود. سیر تحولات خاورمیانه و رویارویی آمریکا با روسیه و چین در سطح جهان و منطقه خاورمیانه خود گویای این وضع خواهد بود. دست نیافن به توافق در وین برخوردهای بین‌المللی و منقطه‌ای را به شدت افزایش خواهد داد و شاید بتوان گفت به همین دلیل است که بازیگران جهانی نفت با هدف فشار بر ایران و روسیه پیش دستی کرده تا واکنش‌های احتمالی پس از مذاکرات وین را در صورت شکست مهندسی کنند.

مثل چهار سال اخیر، اداره تحولات منطقه خاورمیانه دیگر به تنهایی به دست آمریکا نخواهد بود و موازنه‌های قدرت به شدت دگرگون شده است. ایران در کنار توسعه همکاری با روسیه و چین دارای نقاط قوت بسیاری در لبنان، سوریه، عراق و ... است. تحریم‌ها به هیچ وجه نتوانسته عزم و اراده مستقل ایران را در منطقه دست‌خوش تزلزل کند و برنامه هسته‌ای ایران با وجود تحریم‌های آمریکا و اروپا به هیچ وجه موجب توقف یا عقب‌گرد آن را فراهم نکرده است.

بر همین اساس می‌توان گفت آمریکا ده‌ها پرونده حل نشده در خاورمیانه دارد که توافق نکردن در وین به حجم این پرونده‌ها خواهد افزود. بنابراین آمریکا به طور قطع نیاز به توافق در وین دارد تا از شدت رویارویی با ایران در موضوعات بین‌المللی و منطقه‌ای بکاهد. گرچه مذاکرات هسته‌ای به شکل مستقل از سوی ایران و بدون ورود به دیگر پرونده‌های سیاسی خاورمیانه در بیش از یک سال اخیر ادامه داشته است، اما تاثیر آن بر روند تحولات سیاسی و امنیتی خاورمیانه به هیچ وجه قابل انکار نخواهد بود.

در همین مسیر است که بسیاری از کارشناسان منطقه خاورمیانه بر این اعتقاد هستند که دستیابی به توافق در وین راه‌حل سیاسی سوریه را تسریع و باعث می‌شود تا پادشاهی سعودی در سیاست‌های خود در خاورمیانه به سرعت تجدیدنظر کند و زمینه لازم برای رویارویی با گروه‌های تروریستی از جمله داعش فراهم شود.