کشف راهی نوین برای مبارزه با بیماری سل

پژوهشگران هندی در مطالعه اخیرشان اظهار کرده‌اند موفق به کشف راهی برای مقابله با بیماری سل شده‌اند.

به گزارش ایسنا و به نقل از تک اکسپلوریست، سل بیماری عفونی شایع خطرناکی است که در بسیاری از موارد باعث مرگ افراد می‌شود. این بیماری توسط گونه‌های مختلف مایکوباکتریا، به‌طور معمول مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود. سل به‌طور معمول به شش‌ها حمله می‌کند اما بر قسمت‌های دیگر بدن نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. وقتی افرادی که عفونت سلی فعال دارند سرفه، عطسه، یا بزاق خود را از طریق هوا منتقل می‌کنند سل از طریق هوا پخش می‌شود. در بین کشورهایی که افراد آنها به بیماری سل مبتلا می‌شوند، کشور هند بیشترین آمار افراد مبتلا به این بیماری و تلفات ناشی از این بیماری را دارد.

در جستجوی داروهای ضد سل این استراتژی شناسایی اهداف مولکولی است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم "مایکوباکتریوم توبرکلوزیس"(پاتوژن ایجاد کننده سل) دارد. "سنتاز مالات"(Malate synthase) آنزیمی در پاتوژن مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است که رشد در داخل بدن میزبان که به آن "پایداری مایکوباکتریایی" می‌گویند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

آنزیم مذکور یکی از دو آنزیم مسیری به نام "مسیر گلیوکسیلات"(glyoxylate pathway) است که برای زنده ماندن باکتری‌ها و تداوم آن در داخل بدن میزبان مورد نیاز است. از آنجا که در پستانداران وجود ندارد، این یک هدف جذاب برای داروهای ضد سل است، بنابراین هر دارویی که این آنزیم را مورد هدف قرار دهد بسیار خاص خواهد بود. آنزیم مذکور همچنین در دیواره سلولی پاتوژن موجود است بنابراین آن را در دسته "متصل‌ها"(adhesins) قرار می‌دهند.

در مطالعه اخیر، پژوهشگران "موسسه فناوری و علوم سلامت انتقالی"(Translational Health Science and Technology Institute) فریدآباد هند با همکاری تمام موسسات علوم پزشکی هندوستان، دهلی‌نو و "موسسه فناوری ایندور هند"(Indian Institute of Technology, Indore ) موفق به شناسایی پنلی از آپتامرهای ادی.ان.ای تک رشته‌ای که مختص مورد هدف قرار دادن مایکوباکتریوم توبرکلوزیس سنتاز مالات هستند، شدند.

آپتامر به نوکلئیک‌اسیدهای تک‌رشته(DNA تک رشته یا RNA) یا الیگوپپتیدهایی که قادر به اتصال به یک هدف به‌ طور اختصاصی با تمایل بالا هستند، اطلاق می‌شود. اهداف آپتامرها بسیار وسیع است و از مولکول‌های کوچک تا ماکرومولکول‌ها و حتی سلول‌ها(سلول‌های پروکاریوت و یوکاریوت) را شامل می‌شوند. در این مطالعه هدف آپتامرها، آنزیم سنتاز مالات بود.

شناسایی آپتامرها توسط فرآیندی به نام "سلکس"(SELEX) که باعث افزایش نسبت آپتامرهایی که به طور خاص به هدف متصل می‌شوند، انجام میشود.

آپتامرهای مشخص شده توسط این تیم نه تنها فعالیت آنزیمی سنتاز مالات را مهار می‌کنند، بلکه ورود مایکوباکتریوم‌ها به سلول‌های بدن میزبان را نیز مسدود می‌کنند. محققان همچنین توانستند اثبات کنند که می‌توان توسط این راه برای شناسایی "مننژیت سل"(tuberculous meningitis) در افراد نیز استفاده نمود. مننژیت سل کشنده‌ترین نوع سل است که سیستم عصبی مرکزی افراد را مورد هدف قرار می‌دهد.

مننژیت التهاب پرده‌های محافظی می‌باشد که مغز و نخاع را پوشانده‌اند و به‌طور مشترک مننژ یا شامه‌گان نامیده می‌شوند. این التهاب ممکن است عامل ویروسی، باکتریایی، یا سایر ریزاندامگان داشته باشد. مننژیت می‌تواند به دلیل نزدیکی التهاب به مغز و نخاع، زندگی بیمار را به خطر اندازد بنابراین این شرایط را تحت عنوان فوریت پزشکی دسته‌بندی می‌کنند.

این مطالعه با همکاری پروفسور "نرا شارما"(Neera Sharma) از "بیمارستان دکتر رام منوهر لال در دهلی"(Dr. Ram Manohar Lal Hospital, Delhi) انجام شد. دکتر کومار شارما نویسنده ارشد این مطالعه از موسسه فناوری و علوم سلامت انتقالی گفت: یافته‌های این مطالعه بسیار دلگرم کننده است زیرا مولکول آپتامر(MS-۱۰Trunc از پنل آپتامرهای مشخص شده) می‌تواند هم به عنوان یک معرف درمانی و هم به عنوان یک ابزار تشخیصی عمل کند. برای نشان دادن پتانسیل درمانی این کشف، ما در نظر داریم این آپتامرها را در موش‌ها آزمایش کنیم تا ببینیم آیا می‌توانیم از ابتلا به سل در موش‌ها جلوگیری کنیم یا خیر.

یافته‌های این مطالعه در مجله" Molecular Therapy – Nucleic Acids "منتشر شد.