گرد و خاک داعش براي محيط زيست ايران

هوا که سرد مي‌شود، بحث آلودگي در کلانشهرها هم بالا مي‌گيرد اما بر خلاف يک دهه گذشته به خصوص بر خلاف 5 سال گذشته با حذف بنزين پتروشيمي ها وضعيت آلودگي شهرهايي مانند تهران بهتر شده است ولي اين هرگز به اين معني نيست که ريزگردهاي عربي آسمان شهرهايي مثل اهواز را آزاد گذاشته اند.روز گذشته رئيس سازمان حفاظت محيط زيست به حساسيت خبرنگاران در خراسان شمالي نسبت به وضعيت آلاينده هاي خاک در ايران و عراق واکنش نشان داد و گفت: در گذشته براي کنترل ورود گرد و غبار تفاهمنامه منطقه‌اي با کشور عراق امضا شد ولي گروه تروريستي داعش باعث تاخير در اجراي برنامه‌هاي مشترک مقابله با گرد و غبار شده است.مسئله اي که معصومه ابتکار از آن سخن گفته، معاهده اي است که سال 90 و 91 بين دولت هاي ايران و عراق به امضا رسيد. تفاهم نامه اي که البته تمام هزينه هاي آموزش و البته اجراي آن را سازمان محيط زيست ايران با همراهي وزارت خارجه برعهده داشت و در دولت دهم به رغم همه فشارها هرگز رنگ اجرا به خود نگرفت و با ورود گروه تروريستي داعش به عراق معلوم نيست تا کي بتواند به همين وضعيت باقي بماند.
بي شک استمرار داعش و فعاليت هاي نظامي به خصوص بمباران خاک و آلودگي هاي ناشي از آن در عراق مي‌تواند روز به روز وضعيت آلودگي ريزگردها موسوم به آلاينده هاي کمتر از 2.5 ميکرون و همينطور آلودگي هاي کمتر از 10 ميکرون را تشديد کند و زمينه گسترش و لطمات چند وجهي بيماري هاي تنفسي و قلبي و عروقي در ايران شود.معصومه ابتکار گفت: در راستاي مبارزه با گرد و غبار و ورود آن از سوي عراق به داخل کشور، کارهايي همچون تفاهم منطقه‌اي اوليه با کشور عراق صورت گرفت و پيگيري‌هايي براي اجراي اين تفاهم نامه داشته‌ايم.

وي اضافه کرد: به دليل ناپايداري وضعيت منطقه و بوجود آمدن گروه تروريستي داعش، اجراي اين برنامه به تعويق افتاد ولي به تازگي با استقرار دولت جديد عراق، برنامه ها در دست تدوين است که اميدواريم با مديريت عرصه سرزمين و برنامه‌هاي مقابله با بيايان‌زايي بتوانيم وضعيت آلودگي گرد و غبار را کنترل کنيم.
وضعيت بهبود يافته آلودگي هوا در تهران البته روز گذشته معصومه ابتکار در مشهد را وادار کرد نسبت به آن هم اظهار نظر کند و بگويد: کيفيت هوا در تهران و تمام شهرهايي که مشکل آلودگي هوا داشته‌اند، طي هفت ماه نخست سال جاري در مقايسه با دو سال گذشته بهتر بوده است.
اين اظهارات در حالي بيان مي‌شود که اکنون بسياري از شهروندان اهوازي با مشکلات تنفسي دست به گريبان هستند و با بارش اولين باران هاي پائيزي که حدود دو هفته پيش اتفاق افتاد، شهروندان زيادي در خوزستان به خصوص در شهر اهواز به بيمارستان مراجعه کردند.

مراجعه اي که البته مسبوق به سابقه بود و سال پيش نيز چنين وضعيتي پيش آمده بود اما چه چيز در هواي شهرهايي مانند اهواز پنهان است که حتي مقامات وزارت بهداشت و سازمان محيط زيست نسبت به آن حساسيت نشان مي‌ دهد و از انجام آزمايش هاي گوناگون سخن مي‌گويند. معصومه ابتکار در تحليل وضعيت آلودگي هاي جوي در کشور معتقد است؛ تنها سازمان محيط زيست مي‌تواند نسبت به کيفيت هوا اظهار نظر کند و ديگر سازمان ها چنين حقي ندارند. اين اظهارات در حالي بيان شد که معاون درمان دانشگاه جندي شاپور اهواز از آمادگي بيمارستان هاي اين شهر براي پذيريش بيماران تنفسي خبر داده و تاکيد کرده است که البته پس از گذشت دو سال هنوز عامل اصلي بروز مشکلات تنفسي و ريوي مردم اهواز مشخص نيست.
مشکلات تنفسي اخير 2 هزار شهروند اهوازي بي شک به رغم اعلام نشدن دللي پزشکي ناشي از وضعيت آلودگي ديرينه در اين منطقه است. آلودگي برخاسته از خاک بمباران شده عراق و البته بيابان هاي خوزستان بعد از جنگ تحميلي. شايد بررسي وضعيت کنترل خاک و آلودگي هاي ناشي از آن اکنون کمي دور از انتظار بيايد اما وقتي معصومه ابتکار از به تعويق افتادن عمليات تثبيت خاک در عراق به دليل بحران هاي امنيتي سخن مي‌گويد بايد دنبال مسائل با پشتوانه ها و لايه هاي متعدد گشت.

هنوز دليل خاص و مشخصي براي بروز مشکلات تنفسي در اهواز به دست نيامده اما چند سال است که مردم با مشکلات آلودگي هوا به ويژه ريزگرد و غبار مواجه بوده اند، پارسال به صورت ناگهاني براي اولين بار اين مشکل خود را نشان داد و امسال نيز پس از اولين بارش‌ها، مردم به بيماري‌هاي تنفسي و تنگي نفس مبتلا شدند و به بيمارستان‌هاي اهواز مراجعه کردند. شدت و گستردگي مشکلات تنفسي مردم نسبت به سال گذشته اگر چه کاهش يافته اما همين موضوع بايد بررسي شود آيا با وجود اينکه در طول يک سال گذشته هيچ اقدام بازدارنده اي صورت نگرفته است پس چه شرايطي مي‌تواند در انتظار شهروندان شهرهاي در معرض آلاينده هاي جوي باشد.
اين ها همه در حالي اتفاق افتاده که وزارت بهداشت اعلام کرده در اهواز امکانات بيمارستاني براي مقابله با وضعيت احتمالي بروز مشکلات تنفسي ناشي از ريزگردها آماده شده است! اين در حالي است که يوسف رشيدي رئيس مرکز اقليم شناسي سازمان محيط زيست ايران معتقد است؛ براي کنترل آلودگي هاي گرد و غبار و ديگر آلاينده هاي هوا نمي‌توان با امکانات روي زمين مقابله کرد.
وي به ابتکار مي‌گويد: تنها راهي که بتوان خسارات ناشي از بروز آلاينده هاي جوي را کاهش داد اين است که اجازه بروز آلودگي را از منشا نداد. در تهران با بهبود کيفيت سوخت و افزايش کيفيت احتراق در خودروها مي‌توان وضعيت را کنترل کرد و حتي با انقباض هوا مي‌توان شاهد وضعيت آلودگي شديد نبود اما در مورد وضعيت گرد و غبار ضروري است که زمينه هاي تثبيت خاک با شيوه هاي بيولوژيک و يا مالچ پاشي و ديگر اقدامات صورت گيرد.
معصومه ابتکار با بيان اينکه درست است که کيفيت هوا عالي نشده اما تعداد روزهاي آلوده و ناسالم نسبت به دو سال گذشته کاهش پيدا کرده، افزود: علت اصلي آلودگي هوا در سال جاري مي‌تواند وجود گرد وغبار و ساکن بودن هوا در زمستان باشد.
وي با بيان اينکه حل مشکل آلودگي هنوز جاي کار دارد گفت: براي اين کار نيازمند همراهي مجلس شوراي اسلامي هستيم که راه را براي ادامه مسير دشوار باز کند. با ارتقاء استانداردها، بهبود سوخت و از رده خارج کردن خودروهاي استقاطي اميد است که بتوانيم وضعيت هوا را اصلاح کنيم.

آلاينده ها از دريچه آمار
سه ماه پيش گزارشي منتشر شد که بر اساس آن سازمان بهداشت جهاني اعلام کرده بود؛ تهران بين 524 شهر از نظر آلاينده ذرات معلق کوچکتر از 0 ميکرون در رتبه 62 آلودگي قرار دارد.در يک رتبه بندي، بيشتر شهرهاي آلوده‌تر جهان نسبت به شهر تهران در قاره آسيا و شهرهاي پاکتر از شهر تهران عموماً در قاره آمريکا، کانادا و اروپا قرار داشتند. بر اساس تحقيق سازمان بهداشت جهاني در سال 204، در خصوص وضعيت غلظت آلاينده‌هاي کوچکتر از 0 و کوچکتر از 2.5 ميکرون در سال‌هاي 2008 تا 202 در حدود 600 شهر جهان مشاهده شده که بيشترين ميزان غلظت اين آلاينده‌ها در شهرهاي مناطق شرق مديترانه با سطح درآمد پايين و متوسط و جنوب شرق آسيا رخ داده است.اطلاعات غلظت ذرات معلقPM0 و PM2.5 در تهران نيز در اين گزارش ذکر شده بود، به لحاظ آلاينده PM0 از بين 524 شهر مورد مطالعه، شهر تهران در رتبه 62 آلودگي قرار داشته است. به طورکلي در اين رتبه بندي، بيشتر شهرهاي آلوده‌تر جهان نسبت به شهر تهران در قاره آسيا (مانند شهرهاي کراچي، دهلي، داکا، داکار،کابل، ابوظبي و دوحه) و شهرهاي پاکتر از شهر تهران عموماً در قاره آمريکا، کانادا و اروپا (مانند ونکور، کپنهاگ، استکهلم، لندن و واشينگتن) قرار داشته اند.شهر پيشاور پاکستان در اين رتبه‌بندي سازمان بهداشت جهاني آلوده‌ترين و شهر Lake Havasu City-Kingman آمريکا پاکترين شهر در بين شهرهاي مورد مطالعه بوده است. بر اساس اطلاعات اين پايگاه داده، شهر اهواز نيز پس از شهرهاي پيشاور و راول پندي (پاکستان)، مزار شريف (افغانستان)، و گوآلور (هند) در رتبه پنجم آلوده‌ترين شهر به لحاظ آلاينده PM0 قرار داشته است.تهران در ميان 26 شهر مورد مطالعه در منطقه شرق مديترانه در رتبه 22 و در بين 386 شهر مورد بررسي در قاره آسيا در رتبه 48 قرار گرفته است.شهر تهران در خصوص رتبه بندي آلاينده PM2.5 نيز از بين 62 شهر منتخب جهان، در رتبه 354 آلودگي قرار داشته و در منطقه شرق مديترانه از بين 26 شهر، تهران در رتبه 23 و در بين 387 شهر منتخب در قاره آسيا داراي رتبه 228 آلودگي بوده است.