معایب و چالش‌های بودجه‌نویسی در ایران

  استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی گفت: بودجه‌نویسی در ایران معایبی دارد و یکی از مسائل خاص ایران، بودجه‌های متفرقه است.

دکتر علی چشمی روز گذشته در مراسمی با موضوع تحلیل بودجه 99 که به همت انجمن اسلامی دانشجویان نواندیش دانشگاه فردوسی مشهد در آمفی‌تئاتر دانشکده حقوق و علوم سیاسی این دانشگاه برگزار شد، درباره بودجه در ایران اظهار کرد: امروز بودجه یک سند است که دخل و خرج دولت را نشان می‌دهد، اما تبصره‌های آن به شکل قانون درمی‌آید.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این‌که بودجه‌نویسی در ایران معایبی دارد، تاکید کرد: مثلا نشان نمی‌دهد که چقدر از بودجه سلامت مختص وزارت بهداشت است، یکی از مسائل خاص ایران، بودجه‌های متفرقه است. این بودجه همراه‌ با تبصره‌ها بسیار وقت‌گیر هستند و باعث سرگرمی کمیسیون بودجه می‌شوند، این بودجه‌ها اعدادی کوچک اما پرشمار دارند و صاحبان مختلفی نیز دارند و دستگاه متولی یا توزیع استانی آنان نیز به صورت دقیق مشخص نیست.

وی در ادامه با بیان این مطلب که در قوانین به دولت اجازه داده‌شده که بودجه‌ها را در ردیف‌های مختلف، جابه‌جا کند، ابراز عقیده کرد: این جابه‌جایی تا حدی است که تصویب بودجه را در مجلس عملا تشریفاتی می‌کند، زیرا دولت با مصوبه هیئت وزیران می‌تواند بودجه‌ها را جابه‌جا کند، «بودجه در اختیار» هم برای سازمان‌ها تعریف شده که رییس سازمان آن را با نظر خود دریافت و خرج یا جابه‌جا می‌کند.

استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی افزود: از 200 هزار میلیارد تومان بودجه، تنها حدود 500 هزارتای آن مهم است، زیرا بقیه بودجه در اختیار شرکت‌های دولتی است و تصویب و نظارت هم ندارد، بودجه 99 همان همیشگی است. دولت محدودیت شدیدی در منابع و ولخرجی‌های مرسومی در مصارف دارد، بودجه در چارچوب علمی این‌گونه است که چقدر پول داریم و چقدر باید خرج کنیم اما در ایران این‌گونه است که می‌گویند چقدر خرج داریم و چطور باید تامین کنیم.

چشمی درباره بودجه جاری گفت: در بودجه 99 هزینه جاری دولت 367 هزار میلیارد تومان است. دولت، درآمد مالیاتی را 195هزار میلیارد تومان تعیین کرده‌ که افزایشی 25 هزار میلیارد تومانی داشته‌است، البته با توجه به تبصره‌ها دولت بازهم در فکر افزایش درآمد مالیاتی است، به‌ویژه که مالیات صعودی پلکانی را برای کارمندان و کارگران درنظر گرفته‌است.

وی ادامه داد: در ایران به جز شرکت‌های دولتی و عمومی، هر استان در نظام مالیاتی سهی دارد و باید مقدار معینی در سال، مالیات جمع کند. هم‌چنین دولت از مالکیت خود درآمدی 30هزار میلیاردی برآورد کرده‌ که بخش عمده آن مربوط به شرکت نفت و بخش ارتباطات است.

عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی تاکید کرد: دعوای اصلی در بودجه بر سر   300هزار میلیارد تومانی است که دولت باید برای حقوق و دستمزد و پرداختی‌ها مصرف کند، این ارقام با هم نمی‌خوانند. به نظر می‌رسد در بودجه 99 برنامه‌ای برای هدفمندی درآمدها و بازتوزیع عادلانه ثروت وجود ندارد.

چشمی خاطرنشان کرد: با این‌همه تمام درآمد دولت 267 هزار میلیارد خواهد بود. 48هزار میلیارد هم از منابع نفتی کسب خواهد کرد. 30 هزار میلیارد تومان هم از صندوق توسعه استقراض خواهد شد که در مجموع به رقم 339 هزار میلیارد تومان می‌رسد. دولت به‌ناچار 80هزار میلیارد تومان اوراق قرضه منتشر خواهد کرد تا 28 هزار میلیارد کسری بودجه جاری و 40 هزارمیلیارد تومان از بدهی‌های اوراق‌های قرضه سال‌های قبل را جبران کند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: دولت 70 هزارمیلیارد تومان برای بودجه عمرانی در نظر گرفته‌ که 5 هزار میلیارد آن از طریق استقراض تامین می‌شود و 50 هزار میلیارد را هم از طریق فروش اموال دولتی تامین خواهد کرد. 12هزار میلیارد باقی‌مانده هم از طریق فروش سهام دولتی تامین می‌شود که البته در تحقق آن تردید است.