ایرانیان یلدا را از مسیحیان وام گرفته‌اند؟

 کریسمس «جشن زادروز عیسی مسیح» نزدیک است. عیسی بن مریم پیامبر اولوالعزم یا صاحب کتابی است که امروزه پیروان آن از شرق تا غرب دنیا پراکنده‌اند. با اینکه در متون معاصر مسیح به تاریخ تولد این مسیح اشاره نشده اما پیروان او همزمان با انقلاب زمستانه میلاد او را جشن می‌گیرند؛ در همان زمانی که ایرانیان یلدا را جشن گرفته‌اند.

مسیح در چه تاریخی به دنیا آمده است؟ روایت‌های مختلفی در این‌باره وجود دارد. بر اساس متون مختلف، سال اول پیش از میلاد تا سال چهارم میلادی را می‌توان برای تولد مسیح تخمین زد. بنا به گفته سجاد امیری -کارشناس حوزه تاریخ مسیحیت- اولین بار در انجیل‌های مربوط به روزگار «هرود فرمانده امپراتوری روم بر فلسطین امروزی» به تاریخ میلاد مسیح اشاره شده است. در نوشته‌های آبای کلیسا (مفسران قدیمی دین مسیحیت)، که مربوط به سده‌های اول تا سوم میلادی است؛ تاریخ های متفاوتی برای میلاد مسیح نوشته شده است اما از سده چهارم میلادی که امپراتوری روم تحت سلطه کنسانتین کبیر، آیین مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود برگزید و مسیحیت را از یک دین زیرزمینی به یک شریعت قانونمند تبدیل کرد؛ اتفاقات خاصی افتاد.

یکی از مهمترین این اتفاقات، تشکیل «شوراهای کلیسایی» در نیمه اول سده چهارم بود که وظیفه تهیه مجموعه‌ قوانینی را برای تبیین دین مسیحیت برعهده داشتند. یکی از اقدامات این شورا این بود که از بین متون و رساله‌های مختلف که به عنوان کتاب آسمانی مسیحیت معرفی می‌شدند؛ تنها چند رساله به عنوان متون مرجع انتخاب شد.

همچنین تعیین «تاریخ تولد مسیح» هم یکی از مصوبات شوراهای کلیسایی عصر امپراتوری روم بود که روز ۲۵ ماه کانون اول (یکی از از اسامی ماه‌های رومی یا سریانی ) را به عنوان زادروز مسیح اعلام کردند.

اما سئوال اصلی آن است که چرا تاریخ ۲۵ ماه کانون اول مصادف با ۲۵ دسامبر به عنوان زادروز مسیح انتخاب شده است؟ در پاسخ به این پرسش امیری به ایسنا، می‌گوید: محققان مطالعات ایران‌شناسی و تاریخ مسیحیت به این نتیجه رسیده‌اند که قرار دادن ۲۵ دسامبر به عنوان زادروز مسیح بی‌ارتباط با انقلاب زمستانی و نجومی و ارتباطات آن با آیین میترائیسم نیست. جشن انقلاب زمستانی که در بین ایرانیان امروز هم با عنوان شب یلدا یا چله شهرت دارد؛ یک آیین هند و ایرانی است که با ارتباط دادن آن به خدایان روشنایی «میترا» جشن گرفته می‌شود. البته مسیحیان هم با توجه به این سنت پاسداشت گرما در مقابل سرما، آغاز زمستان یا انقلاب زمستانه را به عنوان زادروز مسیح انتخابکردند.

گفته می‌شود که مسیحیان ایران دوران ساسانی که با عنوان نسطوریان شناخته می‌شدند، واژه «یلدا» را برای «میلاد مسیح» استفاده می‌کردند. از زمان ساسانیان متونی باقی مانده که نشان می‌دهد؛ عبارت «یلدا د مشیحا» به معنای یلدای مسیح یا میلاد مسیح وجود داشته و مسیحیان برای اسم بردن از زادروز مسیح از کلمه «یلدا» استفاده می‌کردند که نشان‌دهنده ارتباط واژه یلدا با زادروز مسیح است.  

ایرانیان کلمه یلدا را از  مسیحیان وام گرفته‌اند

این متخصص زبان سریانی تصریح می‌کند که کلمه یلدا یک واژه سریانی و به معنای تولد است و تولد مسیح را به اسم یلدا جشن می‌گرفتند. بعد از اسلام هم در کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی اشاره می‌شود که زادروز مسیح با عنوان یلدا پاس داشته می‌شد. در نتیجه ایرانیان اسم جشن یلدای مسیحیان را که زادروز مسیح بوده، وام گرفته‌اند و برای جشن انقلاب زمستانه استفاده می‌کرده‌اند. این کارشناس تاریخ مسیحیت تأکید می‌کند که نه تنها مسیحیان ایرانی بلکه کل مسیحیان زادروز مسیح را به انقلاب زمستانی ارتباط دادند اما من معتقدم مسیحیان ایرانی بودند که اسم یلدا را برای تولید مسیح انتخاب کردند. قطعا کاربرد واژه یلدا به مسیحیان ایران قبل از اسلام برمی گردد و در همین روز جشن زادروز مسیح را برگزار می‌کردند.

برسی‌های اسطوره‌شناسان حاکی از آن است که برگزاری جشن در زمستان در بیشتر فرهنگ‌ها در دوران‌های مختلف تاریخ وجود داشته، جشنی که در بحبوحه سرما برگزار می‌ششده است. این جشن زمستانه به قدری اهمیت داشته که در فرهنگ اروپایی جشن سال نو در همان زمستان قرار داده شده است. حتی گفته می‌شود که تولد مسیح را با این جشن زمستانی منطبق کرده‌اند. یعنی جشن زمستانه از قبل وجود داشته و بعدها کشیشان، تولد مسیح را با این جشن یکی کردند.

بنا به اظهارات پیام سلطانی، پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی، دلیل انطباق دادن جشن تولد مسیح با جشن زمستانه آن است که بعد از استیلای مسیحیت، کلیسا و کشیشان نتوانستند مردم را از بخشی از باورهای قدیمی دور کنند، برای همین هم گفته می‌شود که جشن تولد مسیح و جشن سال نو را در همان جشن زمستانی قرار دادند، چون نمی‌توانستند مردم را مجاب کنند که از این جشن زمستانی دست بکشند.