آیا واقعا مرغ سبز ارگانیک است؟

  برای بسیاری از ما پیش آمده است که با دیدن تصاویر حاوی تعداد زیادی مرغ و ماکیان رها و پرجنب و جوش در علفزارهای سبز و خرم، این جمله را با خود زمزمه کرده‌ایم که حتما این ماکیان نسبت به ماکیان صنعتی سالم‌ترند. شرایطی که به مرور زمان با توجه به نیاز روز افزون جوامع بشری به مواد غذایی و تخریب قابل توجهی از مراتع در طی سالیان متمادی ماکیان را از حقوق اولیه خود یعنی حضور در فضای آزاد برای زندگی طبیعی محروم کرده است.

سیستم‌های فشرده تولیدی امروز، کیفیت و سلامت محصولات غذایی را فدای کمیت و تولید بیشتر به هر قیمتی کرده‌اند و کمتر پیش می‌آید که مردم لذت خوردن غذاهای طبیعی و محلی را به دست آورند. این تجربه امروزه تنها با مسافرت و حضور در مناطقی که کمتر دستخوش تغییر شده‌اند و پوشش گیاهی مناسب‌تری دارند، حاصل می‌شود. این در حالی است که اختصاص یارانه برای تولید محصولات ارگانیک می‌تواند با تولید غذای سالم، باعث کاهش هزینه در حوزه بهداشت و درمان توسط مصرف کننده و دولت شود.

در میان محصولات غذایی مختلف گوشت مرغ ارگانیک یکی از محصولات پر طرفدار در میان مصرف کنندگان جهان است و در مطالعه ای که در دانشگاه شهید بهشتی به مدت ۱۰ سال انجام شده است، مصرف کنندگان ایرانی دو محصول گوشت مرغ و سبزی و صیفی‌جات ارگانیک را اولویت اول خود دانسته‌اند. دلیل اصلی این تقاضا ناراضی بودن مصرف کنندگان از تولید این محصولات به شیوه رایج و صنعتی از لحاظ سلامت غذایی بوده است.

تفاوت روشهای تولید ارگانیک و غیر اُرگانیک ماکیان
یکی از بارزترین ویژگی ماکیان و مرغان ارگانیک، پرورش آنان در فضای باز می باشد تا رفتار طبیعی طیور اجازه بروز یابد. اما در پرورش صنعتی این کار در فضای محدود و نگهداری در قفس انجام می‌گیرد. در حالی که نگهداری در قفس و فضای محدود در شیوۀ تولید ارگانیک ممنوع می باشد، به دلیل اینکه فلسفه وجودی کشاورزی ارگانیک در واقع برطرف کردن مشکلات جدی زیست محیطی، سلامت و ایمنی محصولات رایج کشاورزی بوده است. به همین منظور در نظام تولید مرغ ارگانیک به دلیل اهمیت موضوع تامین رفاه پرندگان بر خلاف روش‌های رایج نیازمند شرایطی جهت تامین سلامت طیور از منظرهای مختلف می باشیم.

در تولید مرغ ارگانیک پنج اصل از اهمیت بسزایی برخوردار است. چیزی که در تولید و پرورش صنعتی طیور ، کمتر مورد توجه است. این پنج اصل آنها عبارتند از:
۱- حفاظت از طیور و ماکیان در برابر تشنگی و گرسنگی، با ایجاد دسترسی حیوان به آب سالم و خوراک روزانه ۲- تامین شرایط لازم به منظور راحتی طیور، با فراهم نمودن محیط زیست مناسب شامل سرپناه ۳- جلوگیری از بروز درد، آسیب های فیزیکی و بیماری توسط پیشگیری یا تشخیص و درمان ۴- ایجاد آزادی برای بروز رفتارهای طبیعی با تامین فضای کافی، امکانات مناسب و ایجاد دسته های گروهی طیور و ماکیان ۵ - حفاظت از پرنده در برابر ترس و استرس با تامین شرایط مناسب.
در سیستم پرورش طیور ارگانیک اگر شرایط آب وهوایی ایجاب کند طیور باید در فضای باز پرورش یابند و به فضای آزاد دسترسی داشته باشند؛ نگهداری ماکیان در قفس مجاز نیست. برای خوابیدن و تخم گذاری مرغ های تخم گذار در لانه‌های تخم‌گذاری باید فضای کافی و بزرگ در دسترس باشد، برای استراحت وخوابیدن طیور باید چوب خواب یا مکان بالاتر از کف سالن و تعداد متناسب با جمیعت و گونه پرندگان باشد. اگر در این سیستم ماکیان مبتلا به بیماری خاصی شد باید با فراهم کردن اصول پرورش متناسب با نیازمندی هرگونه، نسبت به تقویت مقاومت به بیماری و پیشگیری از عفونت اقدام کرد؛ دادن خوراک ارگانیک با کیفیت مناسب همراه با دسترسی ماکیان به چراگاه یا گردش در هوای آزاد شرط دیگر ارگانیک بودن محصول تولیدی است که موجب تقویت سیستم ایمنی طبیعی بدن آنها می شود. همچنین اطمینان از تراکم مناسب جمعیت ماکیان در واحد سطح و اجتناب از تراکم یا ازدیاد جمعیت دام‌ها و بروز مشکلات سلامتی ناشی از آن در روش ارگانیک محل توجه است.

حال با توجه به رعایت تمام موارد گفته شده در بالا اگر طیور باز هم دچار بیماری شدند استفاده از داروهای‌ دامی‌ در سیستم ارگانیک شرایط خاص خود رادارد. مثلا باید گیاهان دارویی به جز آنتی بیوتیک‌ها استفاده شود. حال اگر احیانا روش های مجاز در این سیستم برای درمان بیماری کارساز نبود آن هم در شرایط خاص و محدود طبق مقررات واکسیناسیون دام، استفاده از مواد انگل‌کش یا کاربرد درمانی داروهای رایج دامپزشکی مجاز می باشد. به این نکته هم باید توجه کرد آنتی بیوتیک‌ها، باکتری بیماری زا، مواد دارویی، محرک های رشد یا هر ماده ی دیگری که به منظور تحریک رشد باشد؛ نباید در خوراک دام وطیور در سیستم ارگانیک به کار رود.
محققین در پژوهشی دریافتند که پرورش مرغان گوشتی در سیستم مزرعه و فضای باز تاثیر مثبتی بر کیفیت لاشه از طریق کاهش میزان چربی آن داشته است. در ادامه یک پروژه تحقیقاتی که با همکاری ۱۴ گله‌ی پرورش مرغ درسیستم مزرعه باز توسط سازمان غذا و دارو آمریکا انجام گرفت، مشخص شد که تخم مرغ های بدست آمده از مرغان پرورش یافته در سیستم مزرعه باز (یا همان ارگانیک) به لحاظ تغذیه‌ای ارزش بالاتری نسبت به تخم مرغ های تولید شده در سیستم تجاری دارند.نتایج این پژوهش نش
بنابر ادعای کارشناسان داخلی در حال حاضر در کشور تولید مرغ ارگانیک وجود ندارد و فقط مرغ سبز است که سیستم تولیدی آن به کلی با مرغ ارگانیک متفاوت است. به همین دلیل نباید این تلقی شایع و اشتباه را داشت که مرغ سبز همان مرغ ارگانیک است.

مرغ سبز همان مرغ بدون آنتی بیوتیک می باشد. یعنی مرغی که به آن انواع داروهای آنتی بیوتیک داده نشده است و خوراکش هم شبیه خوراک طیور در سیستم رایج می باشد؛ این مرغ‌ها در طول دوره پرورش ۳ بار به وسیله سازمان دامپزشکی کشور آزمایش می‌شوند. اگر نتایج آزمایش ها نشان دهد که در هر سه نوبت آزمایش بدن مرغ‌ها فاقد داروهای نامبرده (آنتی بیوتیک ها) است، به شرکت تولیدی مجوز عرضه محصول با عنوان مرغ سبز داده خواهد شد. ولی اگر وجود هرگونه آنتی بیوتیک یا پودرهای افزودنی به دانه (داروهای ضد کوکسی دیوز) در بدن این مرغ‌ها ثابت شود نشان مرغ سبز برای فروش از آنها پس گرفته خواهد شد.

شاید برای بسیاری از ما هنگام خرید این پرسش به وجود بیاید که چرا این مرغ ها نسبت به مرغ های معمولی گرانترند که دو دلیل عمده در اینجا وجود دارد: اولین اینکه مدیریت و پرورش این مرغ ها بسیار حساس و دقیق است زیرا باید ظرف ۴۵ روزی که قرار است پرورش یابند، به هیچ وجه بیمار نشوند و مرغداران مجبور به استفاده از آنتی بیوتیک ها برای درمان آنها نباشند. دلیل دوم تولیدوتقاضای نسبتا کم برای مصرف این مرغ هاست. شاید در آینده ای نه چندان دور با افزایش استقبال از مرغ های سبز قیمت آنها هم پایین‌تر بیاید.

پس مرغ سبز همان مرغ ارگانیک است؟
در تولید مرغ ارگانیک جدا از عدم مصرف داروهای شیمیایی مثل آنتی بیوتیک، حتی دانه های خوراکی روزانه مرغ هم باید به روش ارگانیک تولید شوند که این الزامات شرایط را برای تولید مرغ ارگانیک سخت‌تر می‌کند. به علاوۀ سخت‌گیری افزونتر تولید ارگانیک که بازرسی مستمر و بی‌خبر از واحد تولیدی توسط بازرسان شرکت‌های گواهی‌کننده ارگانیک است که یکی از شروط تجدید گواهینامه ارگانیک برای مرغ‌های تولیدی است. امری که در تولید مرغ سبز اصلا جزو شروط نشان و گواهی آن نیست.

باتوجه به مطالب گفته شده و همچنین ارایه توصیفی از مرغ سبز می توانیم اینگونه نتیجه گیری کنیم که مرغ‌های سبز نسبت به مرغ‌های معمولی و رایج در بازار سالم‌تر هستند و نباید اینگونه قضاوت کرد که چون ارگانیک نیستند ارزش خریدن ندارند. مرغ سبز قطعا برای کسانی که نسبت به سلامتی ‌خانواده‎ خود حساسیت بیشتری دارند می‌تواند یک گزینه مناسب باشد. اما این را هم باید در نظر داشت که نباید مرغ سبز را به معنای مرغ ارگانیک دانست و ادعای احتمالی تولیدکنندگان را بر این مبنا پذیرفت. همانطور که اشاره شد هنوز در بازار داخل کشور محصول مرغ ارگانیک با رعایت الزامات و شرایط گفته شده برای ارگانیک بودن حقیقی وجود ندارد و مرغ سبز موجود نیز به معنای مرغ ارگانیک نیست.