رابطه ایران با عربستان در شأن روابط بین دو کشور نیست زیرا هر دو از کشورهای بزرگ منطقه بوده و دارای ظرفیت‌های فراوانی برای استفاده کردن از آنها هستند. متاسفانه سیاستهای عربستان به گونه‌ای شکل گرفته که از جمهوری اسلامی ایران بیشتر دور شده است و اکنون رابطه میان آنها، در حد مطلوب نیست.
نامه‌ای به پادشاه عربستان با هدف جلوگیری از اعدام شیخ نمر در این کشور. شیخ نمر همان روحانی شیعه در عربستان است که به دلیل پرده برداشتن از تخلفات و اقدامات برخی مسئولان این کشور به اعدام محکوم شد و این حکم اعتراضی جهانی را به دنبال داشت. مقامات ایرانی هم با محکوم کردن حکم صادره برای شیخ نمر خواستار ابطال آن شدند و در نهایت آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی که جایگاه ویژه‌ای نزد مقامات عربستانی دارد خواستار الغای این حکم شد. پیش از بررسی حکم صادره برای شیخ نمر و تاثیر نامه آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی در این خصوص، لازم است نگاهی به روابط ایران و عربستان انداخته شود که در این راستا دکتر حمیدرضا آصفی ، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه با آرمان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید: رابطه ایران و عربستان در چه وضعیتی است و شما آن را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
رابطه ایران با عربستان در شأن روابط بین دو کشور نیست زیرا هر دو از کشورهای بزرگ منطقه بوده و دارای ظرفیت‌های فراوانی برای استفاده کردن از آنها هستند. متاسفانه سیاستهای عربستان به گونه‌ای شکل گرفته که از جمهوری اسلامی ایران بیشتر دور شده است و اکنون رابطه میان آنها، در حد مطلوب نیست. از این نابسامانی ایجاد شده، طرفی که بیشترین ضرر را می‌کند، کشور عربستان است البته نه به آن معنا که کشور ایران از این رابطه بد منتفع می‌شود. سعودی‌ها مقصر اصلی در شکل نگرفتن رابطه مورد انتظار با کشور ایران هستند. در گذشته رابطه ما با عربستان در اوج خود قرار داشت یعنی همان زمانی که آقای هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور شدند و ملاقاتی را با ملک عبدا... در حاشیه کنفرانس اسلامی در پاکستان داشتند. در آن زمان آقای هاشمی، دلیل اصلی ظرفیت فراوان ایران برای رابطه با عربستان بود. بعدها متاسفانه این رابطه مطلوب رو به افول رفت و اکنون نیز رابطه دو کشور به‌‌رغم تمایل ایران، در وضع نامناسب قرار گرفته است. درباره اختلاف‌ها نیز توجه به یک سری واقعیت‌ها حائز اهمیت است.
مشکل عربستان از کجا نشات می‌گیرد؟
سعودی‌ها دارای چند مشکل جدی هستند؛ یکی این که کماکان دارای دیپلماسی سنتی هستند، با واقعیت‌های جهان آشنا نیستند یا اگر آشنایی هم دارند، سعی در هماهنگ کردن خود با جهان نمی‌کنند. نکته دیگر این است که سعودی‌ها بسیار درونگرا و محافظه کار هستند و رابطه را بسیار کند پیش می‌برند.
رویکرد ایران به رابطه با عربستان در این مقطع چطور است؟
بعضی افراد در وزارت خارجه تصور می‌کنند با یک ملاقات و گفت‌وگو، رابطه متحول می‌شود اما واقعیت اینگونه نیست و رابطه به این سادگی‌ها جهش پیدا نمی‌کند کما اینکه رابطه‌های جهشی زود فروکش می‌کنند و خاموش می‌شوند. به نظر من اگر رابطه به تدریج و محکم جلو برود، موفقیتش بیشتر تضمین می‌شود. این مشکلات عربستان در کنار مشکلاتی که بین طبقه فرهیخته و با سواد عربستان و طبقه حاکم و سنتی عربستان وجود دارد نیز کار را برای سعودی‌ها دشوار می‌کند تا نتوانند رابطه خوبی با سایر کشورها داشته باشند. جمهوری اسلامی هم باید به همسایگان خود بیش از این، توجه بکند زیرا حیف است که حداکثر استفاده از ظرفیتها برای ترمیم رابطه ایران با کشور همسایه صورت نگیرد. در کل رابطه ایران با عربستان رابطه مطلوبی نیست و بیشتر مشکلات هم از جانب سعودی‌هاست. عربستان در حال ارتکاب چند اشتباه اساسی است. نخست، اشتباهی است که در سوریه می‌کند و این ، در بلند مدت به ضرر کشور عربستان خواهد شد. سعودی‌ها تصور می‌کنند با سیاستهای کنونی می‌توانند در سوریه موفق باشند. اشتباه دیگر عربستان در بحرین بود که در آنجا نیز درست عمل نکرد اما مهمترین اشتباهشان در کشور سوریه است که برای تمام مردم شناخته شده است. در بعضی مواقع سیاستهای ما با سعودی‌ها همخوان نیست البته این عمل به آن معنا نیست که طرفین ننشینند و نکات مشترک و نگران کننده را پیدا و موضوعات را حل و فصل کنند.
چقدر از این مناسبات نسبت به گذشته تغییر کرده و آیا این تغییرات تابع مناسبات آمریکا و کشورهای غربی است؟
ممکن است که کشورهای بیرونی در رفتار سعودی‌ها تاثیر داشته باشند ولی عوامل اصلی چند موردی است که در سوال قبلی پاسخ دادم. البته یک نگرانی دیگر هم سعودی‌ها دارند که برای رفع آن ما باید برای آنها توضیح دهیم. آنها در این فکر هستند در صورتی که روابط ایران با جهان حسنه و از شرایط کنونی خارج شود، اهمیت عربستان کم خواهد شد و قدرت برتر منطقه نیز کشور ایران می‌شود. این در حالی است که بدون شک، اکنون کشور ایران قدرت برتر منطقه است و نیازی نیست که رابطه ایران با جهان تغییر پیدا کند تا قدرت برتر منطقه بشویم. این قدرت و توانمندی‌ها در خدمت کشورهای مسلمان منطقه است و باید این موضوع را به سعودی‌ها تفهیم کرد که ایران رقیب آنها نیست بلکه دوست و در کنار آنهاست. فضای کشورهای بیرونی ممکن است در سیاستهای عربستان تاثیر گذاشته باشد اما آن تاثیرات، تاثیرات ثانوی است و تاثیرات جدی و اولیه نیست.
همانطور که اشاره کردید، فضای روابط دو کشور در دولت گذشته را نمی‌توان مطلوب ارزیابی کرد و اکنون دولت یازدهم مستقر است. تصور می‌کنید این دولت بتواند تاثیری در بهبود روابط داشته باشد؟
بله، آقای روحانی اراده دارد که رابطه بهتری را شکل دهد اما این مسیر، سریع نخواهد بود که دلیلش هم ویژگی‌های سعودی‌هاست. در مسیر بهبود روابط با عربستان قرار داریم اما این موضوع، زمانبر است؛ یعنی اینطور نیست که روابط دو کشور بسیار سریع به اوج برسد. باید در ابتدا اشکالات و مشکلات را رفع کرد و یک فهم کلی روی مسائل مختلف دوجانبه و منطقه‌ای پیدا کنیم، بعد به تدریج می‌توان سخن گفت که رابطه به بهترین حد خود رسیده است.
اشاره کردید که رابطه ایران و عربستان در دوره آیت‌ا... هاشمی در اوج خود قرار داشت. با توجه به اینکه هفته گذشته رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نامه‌ای به پادشاه عربستان نوشتند و خواستار توقف حکم اعدام شیخ نمر شدند، تصور می‌کنید پاسخ این نامه چه باشد و اگر پادشاه عربستان حکم اعدام شیخ نمر را لغو کند، در ازای آن تقاضایی از ایران خواهد داشت؟
خیر. تصور نمی کنم درخواستی داشته باشند البته در عالم سیاست، همیشه بده بستان وجود دارد اما تصور نمی‌کنم در این مورد، عربستان درخواستی از ایران داشته باشد. به نظر من جایگاه آقای هاشمی در عربستان به گونه‌ای است که بتوان انتظار داشت به آن نامه پاسخ مثبت داده شود و این امر محتمل است.
به نظرتان این نامه در رابطه ایران با عربستان نیز تاثیری خواهد داشت؟
این نامه را نباید در چارچوب بهبود روابط ارزیابی کرد. بالاخره شیخ نمر بی‌جهت محکوم به اعدام شده است و در این راستا آقای هاشمی احساس مسئولیت کردند که در قبال این بی‌عدالتی اقدامی انجام دهند. البته افرادی دیگر نیز در این زمینه اقداماتی انجام دادند از جمله موضع‌گیری علما و اقدامات وزارت خارجه. این یک احساس مسئولیتی است که بر دوش همه به خصوص علما و مسئولین قرار دارد. آقای هاشمی در چارچوب احساس مسئولیتی که کردند این نامه را نوشتند.
ارسال نظر
