راهکارهایی برای پیشگیری از خشونت علیه زنان

 خشونت علیه زنان پدیده‌ای نگران کننده است که در همه جوامع و همه ادوار وجود داشته است و افزایش نرخ خشونت علیه زنان، با توجه به آثار سوء و ماندگار آن بر روح و روان آنان و نقش مهم و کلیدی زنان در خانواده و جامعه، ارائه و بکارگیری تدابیر و اقداماتی برای پیشگیری از این پدیده را ضروری می‌سازد.

 برخی از گروه‌ها مانند زنان به دلیل ویژگی‌های خاص زیستی و روانی استعداد بزه‌دیده واقع شدن را دارند و آماج‌ مناسبی برای بزهکاران به شمار می‌آیند و خشونت از جمله جرایمی است که رقم بالایی از بزه‌دیدگی زنان را به خود اختصاص داده است.
برای جلوگیری از اعمال خشونت نسبت به زنان می‌توان مولفه‌های گوناگونی از پیشگیری استفاده کرد. از جمله تدابیری که می‌توان با استفاده از آن میزان بزه‌دیدگی زنان را در مقوله خشونت کاهش داد و از مورد خشونت واقع شدن زنان جلوگیری کرد، اتخاذ راهبردهای پیشگیرانه در چارچوب پیشگیری وضعی است.

پیشگیری وضعی نوعی پیشگیری کنشی است که با شناسایی، حذف و خنثی کردن شرایط و موقعیت های بزه دیده زا مانع بزه دیده شدن افراد و ورود آنها به ورطه بزه دیدگی می‌شود.تدابیر پیشگیری وضعی برای زنان در برگیرنده حذف وضعیت جرم‌زا، کاهش حضور در مکان های خطرناک، تاسیس پلیس ویژه زنان و اصلاح سبک زندگی زنان است.

به منظور جست‌وجو پیرامون پیشگیری وضعی از خشونت علیه زنان، تیم پژوهشگران متشکل از دکتر حسنعلی موذن‌زادگان(عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی) و فرشته صالحی(کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی) پژوهشی را انجام دادند.

طبق نتایج این پژوهش و براساس یافته‌های جرم‌شناختی و بزه‌دیده شناختی، زنان همواره از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند که بدلیل ویژگی‌های خاص زیستی و روانی و اجتماعی از جمله ضعف جسمی، ناتوانی و سایر عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بیشتر از دیگران در معرض خشونت هستند. به همین دلیل این گروه آسیب‌پذیر نیازمند حمایت ویژه هستند.

این پژوهش یکی از روش‌ها برای حمایت از این قشر آسیب دیده را بکار بستن تدابیر پیشگیری وضعی می‌داند و ادامه می‌دهد: خشونت علیه زنان و بزه‌دیده واقع شدن آنان، به دلیل نقش‌های چندگانه زنان در خانواده و جامعه، علاوه بر آثار مخربی که بر زنان دارد می‌تواند کل اعضای خانواده و حتی جامعه را درگیر کند.

طبق نتایج، حذف وضعیت‌های جرم‌زا یکی از تکنیک‌های پیشگیری وضعی دانسته شده و گفته شده که این روش زنان را مستقیماً یا غیر مستقیم از این که آماج خوبی برای مجرمان باشند محافظت می‌کند و کاهش حضور در مکان‌های جرم‌زا و خطرخیز یکی از روش‌های مطرح شده در این بحث است. در واقع بعضی مکان‌ها از جمله خیابان‌های تاریک، حاشیه شهرها و ساختمان‌های متروکه زمینه و فرصت مناسب برای بزه‌دیدگی را مهیا می‌سازند که می‌توان با خودداری از رفت‌وآمد به این مکان‌ها جلوی بزه‌دیدگی را گرفت.

تردیدی وجود ندارد که این اصل پزشکی که "پیشگیری بهتر از درمان است" در آسیب ها و معضلات اجتماعی نیز جریان دارد و مسلما پیشگیری از بزه دیدگی و از بین بردن شرایط و فرصت های پدید آمدن آن باصرفه تر، کم هزینه تر و موثر تر از اقدامات حمایتی و درمانی یا مشتمل بر جبران خسارت پس از وقوع آسیب بزه دیدگی است.

ارائه روش های پیشگیرانه وضعی از جرایم علیه زنان می‌تواند شامل مواردی مثل دوری از قرار گرفتن در مکان های خطرناک، شرکت در کلاس‌های دفاع شخصی و نظایر آن باشد. خیلی از این توصیه ها در چارچوب روش های احتیاطی بزه دیدگان قرار می‌گیرند مانند قدم نزدن در مکان های خطرناک، پیاده روی نکردن در شب، عدم اعتماد بیش از حد به مردان، نایستادن در ایستگاه اتوبوس کم جمعیت و مهم‌ترین نکته اینکه بدانند در هنگام حمله چگونه عمل کنند.

برخی از مقامات محلی با طرح مسائلی مربوط به جنسیت به پیشگیری از جرم پرداخته اند و مثلا توصیه کرده‌اند که اقدام به روشنایی خیابان‌ها، طرح خدمات تاکسی برای زنانی که به تنهایی سوار می‌شوند یا خدمات اتوبوس دیر وقت شبانه برای زنان در اطراف ترمینال‌ها، از مصادیق عملی پیشگیری وضعی محسوب می‌شوند.

همچنین یکی دیگر از راهکارهای موجود، ایجاد محیط‌های شغلی مناسب برای زنان است که بر آن نظارت کافی وجود داشته باشد و درآن امنیت زنان تأمین و برآورده شود. در ادامه راهکاری دیگر به پیشگیری از طریق اصلاح شیوه زندگی زنان پرداخته و گفته شده است که تلاش برای اصلاح سبک زندگی زنان و حمایت از آنان از جمله تدابیر دیگری است که در جلوگیری از اعمال خشونت نسبت به زنان موثر است.

در انتها این نکته نیز خاطرنشان شده است که اقدامات پیشگیرانه وضعی تنها راه برای کاهش خشونت علیه زنان نیست و تدابیر و اقدامات پیشگیرانه وضعی به تنهایی برای حمایت از زنان کارآمد نبوده و پیشگیری نفی کننده سایر پیشگیری‌ها حتی کیفری نیست و در کنار سایر پیشگیری‌ها از جمله پیشگیری اجتماعی، با اتخاذ تدابیر خاص خود خشونت علیه زنان را کاهش می‌دهد.

نتایج این پژوهش در شماره47 نشریه "مطالعات پیشگیری از جرم" منتشر شده است.