اروپا به دنبال خرید زمان است

 کارشناس گروه بین‌المللی بحران می‌گوید اروپا توانایی بازگرداندن آمریکا به برجام را ندارد اما می‌تواند در راستای خرید زمان به امید بهبود شرایط، فرایند گفتگو میان ایران و آمریکا را تسهیل کند.

 اروپایی‌ها بالاخره بعد از تعلل بسیار به راه‌اندازی کانال مالی رضایت دادند که مقدمه برخورداری ایران از مزایای اقتصادی برجام را فراهم خواهد کرد.

اما اینکه در عمل، مکانیسم تازه‌تاسیس چه حد کارایی دارد و اروپایی‌ها تا چه میزان به وعده‌های خود پایبند هستند؛ مشمول گذر زمان است. همزمان، ایران که در آستانه از کف دادن صبر راهبردی است، در پاسخ به بدعهدی آمریکا از اهرم فشار متقابل استفاده کرده و با برداشتن ۲ گام سرنوشت‌ساز در چارچوب برجام، متحدان واشنگتن به ویژه فرانسه را برای حفظ آنچه دستاورد ۱۰ سال رایزنی دیپلماتیک تلقی می‌شود؛ به تکاپو انداخته است.

درهمین‌راستا، خبرنگار مهر گفتگویی با دکتر «علی واعظ» کارشناس گروه بین‌المللی بحران داشته تا این موضوع را بیش از پیش مورد واکاوی قرار دهد.

*متعاقب عدم تعهد اروپا، ایران گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را عملی کرد. اقدام ایران به دنبال بهره‌مندی از مزایای اقتصادی برجام بود. آیا اروپا می تواند به تعهدات خود در قبال برجام عمل کند؟

درباره اینکه اروپا تا چه حد می‌تواند اقتصاد ایران را از گزند تحریم‌های آمریکا حفظ کند؛ محدودیت‌هایی وجود دارد. این بیشتر از آن بابت است که دولت‌های اروپایی تقریباً هیچ نفوذی در روند محاسبه ریسک بخش خصوصی ندارند و بخش مالی آنها عمیقاً با اقتصاد آمریکا گره خورده است.

اما اروپایی‌ها می‌توانند مقادیر قابل‌توجهی از اعتبارات مالی را به اینستکس تزریق کنند تا جانی بگیرد و به کانالی ارزشمند تبدیل شود. همچنین اعضای بیشتری از اتحادیه اروپا می‌توانند به اینستکس ملحق شوند یا مکانیسم مشابهی ایجاد کنند.

*برخی اخبار از تلاش فراسنه برای بازگرداندن آمریکا به برجام حکایت دارد. آیا این موضوع می تواند درست باشد؟

نه فرانسه و نه هیچ کشور دیگری قادر به احیای وضعیت قبلی نیست. اما ممکن است بتوانند گفتگوها بین ایران و آمریکا را تسهیل کنند. مشکل اینجا است که ظاهراً دونالد ترامپ نه به چارچوب‌های چندجانبه و نه به سهیم شدن اعتبار با دیگران علاقمند است.

در بهترین حالت ممکن، میانجی‌ها می‌توانند شانس کاهش تنش‌ها را امتحان کرده و به امید اینکه میانه‌روها غالب می‌شوند، زمان بیشتری بخرند.

*برجام نفس‌های آخر خود را می کشد و بقای آن منوط به پایبندی اروپا به برجام جهت تضمین فروش نفت ایران و مبادلات بانکی ایران است. آیا اروپا این دو زمینه را می تواند مهیا کند و یا همچنان در عمل با آمریکا همراهی دارد؟

باز هم پاسخ سوال نخست را تکرار می‌کنم. اما، اینکه بار همه مسئولیت را به دوش اروپا بیندازیم، اشتباه است. چین هم به نوبه خود می‌تواند در موفقیت یا شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ دخیل باشد.

اگر چین واردات خود را به سطح سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ بازگرداند؛ این افزایش در حدی کفایت خواهد کرد که ایران اقتصاد خود را تا انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا سرپا نگه دارد.

*کانال مالی اینستکس در حالی که قرار بود پیش از این به بهره برداری برسد به بهانه های مختلف از سوی اروپا عملیاتی نشده است. با توجه به اینکه این کانال قرار است صرفاً موارد بشردوستانه را پوشش دهد آیا می تواند نیازهای ایران را برآورده سازد؟

اینستکس تعهدی بزرگ است و ارزش سیاسی عظیمی برای ایران دارد چراکه برای نخستین بار اروپایی‌ها را که متحدان سنتی آمریکا هستند؛ به تلاش مصرانه برای تضعیف تحریم‌های واشنگتن واداشته است. معمولاً ۲ سال طول می‌کشد تا بانک جدیدی در اروپا تاسیس شود.

اینستکس که مکانیسم پیچیده و باورنکردنی دارد؛ ظرف ۶ ماه راه‌اندازی شد. اگرچه قرار نیست اینستکس شریان حیاتی برای اقتصاد ایران باشد؛ اما چنانچه E۳ اعتبار صادراتی قابل ملاحظه‌ای به آن تزریق کند؛ تاثیر بسزایی خواهد داشت.

حتی ممکن است هنوز راهی برای اینکه همکاری اتحادیه اروپا و چین کمکی به تزریق درآمد نفتی ایران به این مکانیسم کند، وجود داشته باشد. اما یک راهبرد هوشمندانه از سوی ایران همزمان به دنبال مشوق‌های سیاسی در اروپا و مشوق‌های اقتصادی در آسیا خواهد بود.