پیوند تمبر و صنایع دستی؛ پیوند میان کشورها

 تمبر از جمله مهمترین ابزاری است که یادآور خاطرات گذشته است؛ قطعه کاغذی کوچک با زبان تصویری که فاقد هرگونه محدودیت مرزی بوده و قابلیت حفظ تاریخ و فرهنگ یک کشور را دارد و از سوی دیگر سفیری جهانی است که می‌تواند فرهنگ و هویت هر فرهنگ و ملتی را به دنیا منتقل کند.

به گزارش ایسنا، مرجان معتمدی، پژوهشگر در تحقیقی که با عنوان «معرفی ظرفیت‌های صنایع دستی ایران در تولید تمبرهای غیر کاغذی به عنوان سفیر فرهنگی بدون مرز» در دانشگاه سوره انجام داده، پیشنهاداتی برای ساخت تمبرینه صنایع دستی ارائه کرده است. او بر این باور است که اگر تمبر با هنرهای دستی تلفیق شود، با توجه به ماهیت و تاریخ تمبر می‌تواند نقش رابطی فرهنگی میان کشورها را به خوبی ایفا کند.

نیت اصلی از انجام این پژوهش زنده نگاه داشتن تمبر، در قابی جدید از جنس صنایع‌دستی ایران مطرح شده است. به باور این پژوهشگر با تلفیق این دو مفهوم ارزشی- فرهنگی، هم در جهت طراحی صنایع‌دستی متفاوت گامی نوین برداشته شود و هم تمبر در خاطره‌ی جمعی نسل معاصر زنده بماند. در این پژوهش همچنین تاکید بر دوره‌ی تاریخی و مقطع زمانی مشخصی نشده است و صرفاً از آن دسته هنرهای صناعی که قابلیت رعایت اصول ریزه‌کاری در طراحی و ساخت نقوش، متناسب با ابعاد و اندازه‌های مورد نیاز تمبر را داشته باشند استفاده شده است.

از مهمترین یافته و نتایج پژوهش می‌توان به این مهم اشاره کرد که تمبرینه صنایع‌دستی ضمن احیا مجدد تمبر و همچنین بازآفرینی و ایجاد نگاهی جدید به محصولات صنایع دستی ایران می‌تواند با حفظ ویژگی‌های ساختاری و مفهومی خود سفیر فرهنگ و هنر ملل در جهان باشد. دستاورد عملی این پژوهش نیز تولید تمبرینه‌ای از جنس صنایع‌دستی ایرانی بوده است.

در این پژوهش با نگاه به بعد هنری صنایع دستی و در نظر گرفتن ظرفیت‌های فرهنگی موجود در این هنر، تلاش شده است، نگاه جدیدی به طراحی محصولات در این شاخه هنری شود. در این خصوص از تمبر استفاده شده تا با الهام از فرم بصری تمبر، در بستری مناسب از هنرهای سنتی، جنبه فرهنگی و هنری این دو محصول را در قابی مشترک به تصویر کشیده شود. در واقع می‌توان گفت که در این پژوهش ساخت محصولی مد نظر است که علاوه بر داشتن برخی از ویژگی‌های بصری صنایع دستی بتواند معرف فرهنگ ایرانی اسلامی نیز باشد.

بنابراین این ایده می‌تواند با ایجاد نوآوری، سهمی از بخش کارآفرینی و اشتغال‌زایی در حوزه صنایع دستی را نیز به خود اختصاص دهد. در واقع از آنجا که تمبر و صنایع دستی به لحاظ محتوای فرهنگی کاربرد مشابهی دارند، می‌توان با برقراری پیوند میان این دو، از ظرفیت ایجاد شده در جهت اشاعه فرهنگ کشور در سطح جهانی استفاده کرد. به این ترتیب هم تمبر _ که به دلیل افزایش شبکه‌های اجتماعی و عدم استفاده از آن در ارسال نامه و بسته‌های پستی در خطر فراموش شدن قرار دارد _ زنده نگه داشته می‌شود و هم به صنایع دستی صرفاً از بعد فرهنگی و هنری بودنش پرداخته می‌شود.

طرح عملی این پروژه ساخت صنایع‌دستی با استفاده از فرم بصری تمبر است، که اگرچه در تغییر شکل تمبر ایده جدیدی نبوده، اما در حوزه صنایع دستی طرحی نسبتاً جدید بوده است. به همین منظور طی انجام این پژوهش تعدادی از تمبرهای غیر کاغذی موجود در دنیا در بخش جامعه آماری قرار داده و توضیحاتی نیز در خصوص این تصاویر داده شده است تا به با نمونه‌های موجود در این خصوص آشنا شویم.

گروه هدف چنین محصولی نیز مؤسسات و وزارتخانه‌هایی عنوان شده است که در مراسم‌های رسمی خود قصد اهدا هدایایی را دارند که معرف فرهنگ و هویت ایرانی- اسلامی باشد و همچنین علاقه‌مندان به جمع‌آوری تمبر؛ زیرا برخی مجموعه‌داران هر محصولی را که به گونه‌ای معرف و یادآور تمبر باشد جمع‌آوری کرده و در مجموعه خود نگهداری می‌کنند و نیز کلیه علاقه‌مندان به صنایع دستی که تمایل به داشتن نمونه‌های خلاقانه و جدید از هنرهای صناعی را دارند.

پژوهشگر در این تحقیق عنوان کرده است که می‌توان در قاب صنایع دستی به شکل تمبر از نمادها و سمبل‌های مهم کشور استفاده و به‌صورت خیلی خلاصه و تک طرح آن را در قابی در ابعاد و اندازه تمبر واقعی طراحی و اجرا کرد. همچنین ساخت تمبرینه صنایع دستی به صورت تمبر مشترک بین کشورها از دیگر راه‌کارهای عنوان شده برای استفاده از تمبر به عنوان صنایع دستی است؛ به عنوان مثال اخیراً شیراز و شهر نانجینگ چین پیمان خواهرخواندگی امضا کرده‌اند که طی آن رابط مختلف فرهنگی و اعزام دانشجو و استاد بین این دو شهر برقرار شود. به مناسبت این رویداد فرهنگی تمبرینه مشترک صنایع دستی طراح و تولید و به رسم یادبود به مسئولان برگزاری این مراسم در چین اهدا کرد.

معتمدی همچنین مطرح کرده است که می‌توان تمبرینه صنایع دستی در ابعاد نسبتاً بزرگ‌تری نسبت به تمبر واقعی طراحی و اجرا کرد که فضای بیشتری برای طراحی موضوعات فرهنگی داشته باشد و کلیه خصوصیات تمبر از جمله قیمت ریالی آن، نوشته‌های موجود در تمبر واقعی، پرفراژ اطراف تمبر را دارا و حالت تابلویی برای نصب به دیوار را داشته باشد. یا اینکه می‌شود تمبرینه‌های موضوعی طراحی کرد و به مناسبت‌های مختلف فرهنگی و هنری که در کشور برگزار می‌شود، که شامل چهره‌پردازی فرد به شیوه قلمزنی یا منبت روی چوب در قاب تمبر می‌شود را تولید کرد.

در بخشی از این پژوهش نیز به این موضوع نیز اشاره شده است که به طور کلی کلیه هنرهای صناعی که این قابلیت را داشته باشند که فرم دندانه یا پرفراژ تمبر را به خود بگیرند و امکان ظریف‌کاری روی آنها و همچنین نازک شدن تا حد قابل قبولی وجود داشته باشد می‌توانند گزینه مناسبی برای ساخت صنایع دستی همانند منبت‌کاری، نقش برجسته روی سفال، فرش بافی ترجیها با ابریشم، قلمزنی روی صفحه مسی باشند که بتوان آن را به شکل تمبر برش داد؛ یا نگارگری روی مقوایی که به شکل تمبر برش خورده باشد.