نمی‌خواهم اغراق کنم اما فاجعه است!

 «اکثر افرادی که در حال حاضر در دنیا کار ساخت سردیس را انجام می‌دهند، افراد ماهری هستند که هم آموزش آکادمیک دیده‌اند و هم تجربه‌ی زیادی دارند. ولی ما شاهد هستیم خیلی از سفارش‌های ساخت سردیس و مجسمه برای مشاهیر در کشورهایی که هنوز مسائل هنری آنها سازمان یافته نیست به دست کسانی می‌افتد که نه آموزش آکادمیک دیده‌اند و نه ویژگی‌های چهره افراد را در قشرهای مختلف به خوبی درک کرده‌اند. بنابراین می‌بینیم که چهره شخصیت‌ها نامناسب از کار در می‌آید.»

این‌ها بخشی از جملات کامبیز صبری، مجسمه‌ساز است که در پاسخ به پرسش ایسنا درباره دلایل ساخت سردیس‌های بدساخت مطرح می‌شود.

در مصاحبه‌های پیشین با برخی از مجسمه‌سازان و سازندگان سردیس، این پرسش مطرح شد که عمده دلیل این امر وقت کمی عنوان شد که در اختیار مجسمه‌سازان قرار می‌گیرد؛ چراکه سفارش دهندگان پروژه‌های شهری نهادهای دولتی هستند و به خاطر نداشتن نگاه کارشناسی زمان کافی به مجسمه‌ساز نمی‌دهند. در نتیجه کار خوبی ارائه نمی‌شود ولی بهتر است در این شرایط خود سازنده سردیس، کار را قبول نکند تا در نهایت مورد قضاوت منفی قرار نگیرد.

کامبیز صبری، مجسمه‌ساز ادامه می‌دهد: به دلیل اینکه هنوز در کشور ما سازماندهی اصولی و برنامه‌ریزی دقیق در ساخت پروژه‌های شهری شکل نگرفته است، در نهایت نیز فجایعی که می‌بینیم اتفاق می‌افتد. چراکه مثلاً در شهرداری چنین پروژه‌ای به فردی سپرده می‌شود و برای آن بودجه در نظر گرفته می‌شود. ولی در نهایت ساخت آن به هر کس که دلشان بخواهد سپرده می‌شود.

او گفت که نمی‌خواهد اغراق کند و از کلمه فاجعه برای اتفاقاتی از قبیل ساخت سردیس بد شکل استفاده کند ولی حقیقت این است که واقعاً فاجعه است؛ زیرا مثلاً بچه‌های ما آن کار را می‌بینند، از آن تأثیر می‌پذیرند و با آن بزرگ می‌شوند. چنین کارهایی ذهنیت آنها را خراب می‌کند به همین دلیل یک نوع فاجعه فرهنگی است.

این هنرمند در ادامه گفت: باید به سمتی برویم که ساخت چنین آثاری را کنترل کنیم تا پیش از نمایش از فیلتر صاحب‌نظران ساخت پروژه‌های شهرسازی رد شوند. زمانی که یک سازمان خصوصی قصد ساخت یک پروژه هنری شهری را دارد تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که آن را در معابر عمومی قرار ندهیم. وگرنه اگر یک نفر بخواهد اثری را با هر کیفیتی در باغ یا حیاط خانه خود قرار دهد ما نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم.

صبری همچنین درباره تاریخ ساخت سردیس در دنیا بیان کرد: ساخت سردیس کاری تخصصی است که از دوران ابتدای تاریخ و یا حتی پیش از تاریخ به صورت پریمیتیو وجود داشته و خیلی سمبلیک بوده است. در آن زمان بحث شباهت سازی خیلی مطرح نبوده است. ولی در دوران تاریخی شباهت سازی مطرح می‌شود و می‌توان ساخت سردیس را از منطقه بین‌النهرین تا ایلامیان، ایران تا مصر باستان، یونان و روم باستان نیز مشاهده کرد. ساخت سردیس در منطقه اسلامی از بدو شروع اسلام مقداری کم شده ولی در مسیحیت همچنان به مسیر خود ادامه داده است و برای ساخت چهره‌های سرداران، فرماندهان و بزرگان مذهبی استفاده شده است.

او ادامه داد: در قرون پس از رنسانس برای شخصیت‌های ادبی و قهرمانان نیز سردیس ساخته شد. در دوران کنونی بیشتر سردیس‌ها برای فاتحان بزرگ نظامی، تأثیرگذاران بزرگ بر سرنوشت ملت‌ها و جغرافیای کشورها و یا شخصیت‌های علمی و هنری، ساخته می‌شود.

این مجسمه ساز بیان کرد که برای ساخت سردیس دو تخصص از جمله شناختن جمجمه و زیرساخت‌های استخوانی فردی و همچنین کاراکترسازی و شخصیت پردازی حائز اهمیت است.

او در این راستا افزود: زمانی که یک مجسمه‌ساز می‌خواهد سردیس بسازد باید مهارت‌های ساخت و ساز سطحی را داشته باشد. به عنوان مثال بتواند چین و چروک‌ها، فرم اعضای صورت از جمله بینی، چشم، لب و فک را به درستی تصویرسازی کند. یعنی باید ترکیبی از زیر ساخت و رو ساخت را کسب کرده باشد و تناسبات را هم بداند. همچنین باید بداند که کارش در چه ارتفاع و مقیاسی به خوبی دیده می‌شود؟ آیا باید روی پایه قرار گیرد یا نه؟

صبری اظهار کرد که مجسمه‌ساز در بخش دوم باید بتواند به خوبی چهره یک شخصیت ادبی یا نظامی را به تصویر بکشد.

او توضیح داد: افراد با توجه به نوع حوزه فعالیت خود دارای ویژگی‌های خاصی در چهره خواهند شد و رفتارهای خاصی نیز خواهند داشت که در چهره آنها به چشم می‌خورد. مثلاً نوع نگاه یک فرد نظامی و یا لبخند زدن او با یک دانشمند متفاوت است و مجسمه‌ساز باید از این امر آگاه باشد.

این هنرمند با بیان اینکه لزوماً طبیعت سازی یک شخصیت احتیاجی نیست، ادامه داد: به عنوان نمونه وقتی که ما از یک شاعر بزرگ مثل سعدی صحبت می‌کنیم تقریباً کسی چهره واقعی او را ندیده است. به همین دلیل چون تصویری از سعدی نداریم باید با استفاده از داستان‌ها، حکایت‌ها، احادیث، نقل قول‌ها و کاراکتر سازی چهره او را در قالب نقاشی یا مجسمه در آوریم. درواقع باید دید از لحاظ تاریخی در آن زمان چگونه لباس می‌پوشیده‌اند یا ریش و موهایشان در آن تاریخ چه فرمی داشته است.

صبری در پایان درباره سازندگان موفق سردیس در ایران گفت: در حال حاضر در ایران تعدادی پیشکسوت و جوان در کار ساخت سردیس داریم که بسیار خوب وارد این حوزه شده‌اند. بهترین سردیس سازان ما آقای علی‌اکبر صنعتی، ابوالحسن صدیقی، غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ و … بودند که بعدها افراد دیگری وارد این حوزه شدند و سردیس‌های فاخری برای کشورمان تولید کردند.