سایه تهران بر سر "ری"

 تهران، کلکسیونی از آلودگی‌های زیست‏محیطی است. آلودگی‌هایی که چهار عنصر طبیعت در این کلان‏شهر از هوا گرفته تا زمین، خاک و آب را در بر گرفته است. با این حال اما همه بخش‌های این کلان‏شهر سهم یکسانی از این آلودگی‌ ندارد. شهر ری که مهم‌ترین و تاریخی‌ترین بخش این کلان‏شهر را شکل داده، بیشترین سهم از آلاینده‌ها را در خود دارند. آلاینده‌هایی مانند زباله، مشتقات نفت و نشت گازوئیل و بنزین در خاک و آب. شهر ری، باقرشهر، کهریزک و روستاهای اطراف آن به شدت آلوده شده‌اند. همین چند روز پیش بود که فرماندار ویژه شهرستان ری از آلوده‏شدن چاه‌های آب شرب باقرشهر توسط پالایشگاه نفت خبر داد. خبری که به مجموعه خبرهای بد زیست‏محیطی این منطقه از بوی بد انباشت زباله‌ها در آرادکوه، ورود آب غسالخانه بهشت‏زهرا به قنات‌های منطقه و‏... که گاهی رد یا تکذیب شده‌اند، می‌افزاید. با این حال اما راه‌حل رهایی شهر‌ری از این آلاینده‌ها چیست؟ یک عضو شورای شهر تهران جداشدن مدیریت شهری ری از شهرداری تهران را راه‌حلی برای مشکل آلودگی این منطقه می‌داند. راهی که سال‌ها است بر روی آن اختلاف نظر وجود دارد. با این حال معلوم نیست که چه نفعی در جدایی شهر ری از تهران برای این منطقه تاریخی وجود دارد.

ری، شهرری، یا راگا از کهن‌ترین شهرهای جهان، شهری که تاریخ پیدایش آن به زمان اقوام آریایی باز‏می‌گردد و به‏عنوان بزرگ‌ترین شهر در زمان ماد‌ها شناخته می‌شده، در لغت شهر سلطنتی معنا دارد، حالا منطقه 20 تهران امروزی را تشکیل می‌دهد. منطقه‌ای که گرچه نمره 20 را در تقسیمات شهری دریافت کرده اما نمره‌ قابل قبولی در حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست دریافت نکرده است. اتفاقی که مدیریت شهری در این منطقه مقصر اصلی آن است. به گونه‌ای می‌توان گفت که شهر ری حالا محل سرازیر‏شدن و انباشت تمام آلاینده‌های کلان‏شهر تهران است. آلودگی هوا و آلودگی آب کشاورزی به‏واسطه ورود فاضلاب و نشت نفت در زمین‌های کشاورزی جنوب تهران از جمله خبرهای شایعی است که درباره شهر ری در رسانه‌ها منتشر می‌شود. بعد از آن بوی نامطبوع دفن زباله‌ها در آرادکوه است که داد بسیاری از مردم و حتی مسئولان را در آورده است، تا آنجایی که رهبری و رئیس‏جمهوری برای رفع این بوی نامطبوع که در مسیر فرودگاه امام‏(ره) نیز احساس می‌شود، فرمان صادر کرده‌اند.

هفتم مردادماه سال گذشته اما گزارشی جدید از آلودگی شهر ری منتشر شد که حکایت از «نشت نفت در مزارع و منابع آب شرب جنوب پایتخت» داشت. در پی این گزارش، ۲ حلقه چاه آب شرب باقرشهر در همان زمان مسدود و پنج چاه دیگر نیز به شدت مورد پایش قرار گرفت تا اینکه هم اکنون پالایشگاه موظف شد پنج چاه در مناطق بالا‏دست حفر کند. چاه‌هایی که با وجود گذشت گذشت 9 ماه از آن زمان به نظر می‌رسد که هنوز حفر نشده‌‌اند. چراکه هدایت‏الله جمالی‏پور، فرماندار ویژه شهرستان ری در 23 اردیبهشت‏ماه در جلسه بررسی مشکلات آب شرب باقرشهر بر حفر این 5 چاه تاکید کرده و گفته است: «پالایشگاه باید ظرف مدت چهار‏ماه، پنج حلقه چاه عمیق حفر و به سیستم آبرسانی این شهر وصل کند.» جمالی‏پور پالایشگاه را موظف دانسته که تمامی هزینه‌های آزمایشگاه و کاتالیزورهای خروجی چاه‌های آب را تامین و آب را در صورت آلودگی پاک کند.

حال با گذشت چندین ماه از آلودگی آب‌های شرب و خطری که در کمین مردم شهر ری قرار دارد، حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران نسبت به آلودگی‌هایی که شهر ری را در برگرفته واکنش نشان داده و راه‌حل برون‏رفت شهر ری از این چالش‌ها را جدایی مدیریت این منطقه از کلان‏شهر تهران عنوان کرده است. به گزارش خبرآنلاین، خلیل‌آبادی می‌گوید تا زمانی که شهرداری ری از شهرداری تهران جدا نشده است، مشکلات مربوط به محیط‏زیست آن منطقه همچنان وجود خواهد داشت. او به صورت آشکاری از طرفداران انتزاع ری از تهران است، انتزاعی که در سال‏های گذشته همیشه دستمایه اختلافات سیاسی بود و همچنان جداسازی شهرداری ری از شهرداری تهران بلاتکلیف مانده است.

او درباره اثرات اجتماعی نشت نفت در باقرشهر به خبرآنلاین گفته است: «این منطقه پر از تاسیسات نفتی است، در باقرآباد، بخش مرکزی شهرری و کهریزک هم لوله‏های حجیم انتقال مواد نفتی عبور می‌کند و هم تانکرهای نگهداری نفت و گازوئیل و بنزین در آنجا نگهداری می‌شود. اینها رسوباتی دارد که حتی باعث شد یکی از روستاهای مجاور پالایشگاه تهران آلوده و تخلیه شود. یک روستای قدیمی به نام اسماعیل‏آباد بود که املاکشان را از کشاورزان خریدند و تخلیه شد. روستاهای دیگری که در حاشیه پالایشگاه هستند هم در معرض خطر تخلیه قرار دارند.»

او با تاکید بر آلوده‏بودن آب‌های کشاورزی این منطقه به‏واسطه نشت نفت پالایشگاه‌، از آلوده بودن آب شرب این منطقه اظهار بی‌اطلاعی کرده و گفت است: رسوبات پالایشگاه، آب‏های سطحی و زیرسطحی منطقه را آلوده می‏کند. ما مکررا گفته‌ایم این لوله‌ها و تاسیسات متعلق به ۴۰ تا ۵۰ سال پیش است، تجهیزاتی که مستهلک شده‌اند و این‌ها باعث مشکلات برای مردم شده است.» این عضو شورای شهر افزوده است: «افزایش بیماری‏های گوارشی، پوستی در آن مناطق زیاد است و آمارگیری درستی نشده است ولی به نظر می‏رسد بیماری‏های پوست و گوارش را افزایش و تحت تاثیر قرار داده است. بازدید میدانی از آنجا داشتم. در جداره‌های انهار کشاورزی و جوی‌ها، رسوب چربی نفت و مشتقات آن قابل مشاهده است.»

خلیل‌آبادی درباره اقدام شورای شهر در راستای نجات مردم از شر آلودگی آب شرب گفته است: «متاسفانه شورای شهر هیچ کاری نکرده است. یکی از دلایلی که می‌گوییم شهر ری را از تهران جدا کنیم، این است که بتوانیم آلودگی‌ها را از شهر ری جدا کنیم.» او دلیل موافقت خود با جدایی مدیریت شهری ری از تهران را اینگونه عنوان کرده است که با این جدایی «شهر ری برای خود تصمیم می‌گیرد و دیگران دیگر تصمیم نمی‌گیرند که آنها را آلوده کنند.»

او عنوان کرده که با این کار شهر ری می‌تواند تصمیم بگیرند که پالایشگاه نفت دفن پسماند و بهشت‏زهرا به مکان دیگری منتقل شود. این عضو شورای شهر ادامه داده: «ما نیم قرن است این مصیبت‌ها را تحمل می‌کنیم، حالا ۱۰ سال این آلودگی‏ها به جای دیگری برود. وقتی حاضر نیستند هویت ما را به زبان بیاورند، چه دلیلی دارد این همه تحمل کنیم؟ هیچ عوارضی پیدا نمی‌شود. هیچ مسئولیت اجتماعی از سوی کسانی که این آلودگی‌ها را به شهر ری تحمیل می‌کنند، وجود ندارد که مردم دلخوش باشند اگر پسماند و زباله می‌آید و آلایندگی نفت دارد، فلان خدمت هم از سوی پالایشگاه انجام می‌شود. در شرایط فعلی غیر از آلودگی آب و خاک و هوا، هیچ خدمتی از سوی آلوده‌کنندگان ری به مردم داده نمی‌شود.»

با این حال، گرچه هنوز طرح جدایی ری از تهران در شورای شهر تهران به بررسی گذاشته نشده و تا پیش از این نیز این طرح به سرانجامی نرسیده است اما مطرح شدن دوباره این طرح از سوی یکی از اعضای شورای شهر به نظر می‌رسد شانه خالی‏کردن از مدیریت کلان‏شهری چون تهران بزرگی است که هویت تاریخی خود را از «ری» دارد.