استرس امتحان یکی از استرس‌های موقعیتی است که با عملکرد و پیشرفت تحصیلی میلیون‌ها دانش آموز و دانشجو در مراکز آموزشی رابطه تنگاتنگ دارد. افراد دارای اضطراب و استرس بالا در مقایسه با افرادی که اضطراب و استرس امتحان کمتری دارند حواس پرتی بیشتری دارند و از خودشان ناراضی‌ترند. این افراد وقتی که در یک موقعیت ارزیابی قرار می‌گیرند، از خود پاسخ‌های منفی و خود مدارانه‌ای نشان می‌دهند که موجب می‌شود گذشت زمان آهسته‌تر به نظر آید و در انجام تکلیف در دست اقدام، اختلال به وجود آید.
در پژوهشی که توسط شهرام رنج‌دوست از گروه برنامه‌ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند انجام شده آمده است: «اثرات منفی استرس امتحان بر پیشرفت تحصیلی در تحقیقات زیادی تأیید شده است. علت عمده افت عملکرد این است که افراد دارای استرس امتحان نمی‌توانند به بخش‌های مرتبط با تکلیف توجه کنند و افکار نا مربوطی به ذهنشان خطور می‌کند که مانع از پیشرفت آن‌ها می‌شود.»
در بخش دیگری از این مقاله آمده است: «عوامل زیادی می‌توانند استرس امتحانات را در بین دانشجویان پیام‌نور کاهش دهند؛ یکی از مهم‌ترین این عوامل نقش برگزاری آزمون‌های مجازی است. آموزش مجازی یا آموزش الکترونیکی شیوه جدید یادگیری از راه دور و مبتنی بر شبکه اینترنت- اینترانت است. در این شیوه آموزش، منابع مورد نیاز از طریق شبکه اینترنت در اختیار دانشجویان قرار گرفته و دانشجویان می‌توانند در هر زمان و در هر مکان، از منابع آموزشی جهت یادگیری استفاده کنند. در این روش از ابزارهایی مانند قالب‌های تعاملی، شبیه‌سازی، کلاس آنلاین، تمرین‌ها، آزمون‌های مجازی، فیلم، تصویر و صوت، بر اساس استانداردهای رایج آموزشی امکان آموزش مخاطبان را فراهم می‌سازد.»
رنج دوست در این مقاله می‌گوید: «برگزاری آزمون‌های مجازی برای دانشجویان دارای فوایدی است از جمله: حذف زمان رفت‌وآمد به محل آزمون، اعلام نتیجه آزمون بلافاصله پس از پایان آزمون، دسترسی سریع به پاسخنامه جواب‌های تشریحی سوالات، شرکت در آزمون در زمان‌های دلخواه، تاریخ‌های برگزاری متنوع‌تر، امکان برگزاری آزمون به صورت تک نفره، دریافت نتیجه مهارت شنیداری بلافاصله پس از آزمون، امکان انتخاب تاریخ مورد نظر توسط خود متقاضی و دریافت سریع‌تر نتایج نسبت به شیوه کاغذی است.»
وی در این پژوهش می‌گوید: «از آنجا که وجود استرس در دانشگاه پیام‌نور بسیار محسوس است، این استرس موجب شده که دانشجویان عملکرد پایینی داشته باشند؛ هنگام امتحان هیجان‌های ناخوشایندی را تجربه کنند و اغلب عصبانی و پرخاشگر شوند. از این رو پژوهشگر در صدد است به بررسی آزمون‌های مجازی و رابطه آن با کاهش استرس در بین دانشجویان دانشگاه پیام‌نور از ابعاد مختلف از جمله کاهش نگرانی، هیجان‌پذیری و واکنش‌های جسمانی پرداخته و عوامل فوق را از جوانب مختلف مورد بحث و بررسی قرار دهد.»
این تحقیق از نظر هدف کاربردی است و از نظر ماهیت، توصیفی از نوع پیمایشی است. روش جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش میدانی است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه استادان و دانشجویان دانشگاه پیام‌نور مرند در سال ۱۳۹۵ است که طی سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ مشغول تدریس و تحصیل بوده‌اند. تعداد جامعه آماری دانشجویان ۱۷۴۰ و اساتید ۱۵۶ نفر و در مجموع ۱۸۹۶ نفر است.
در این پژوهش آمده است: «استرس آن چنان قابلیت سلطه بر وجود انسان را دارد که بسیاری از اختلالات روان‌شناختی جسمانی از آن ناشی می‌شود. برخی از اختلالات روان‌شناختی و جسمانی ناشی از اضطراب مشتمل بر سردردهای تنشی بی‌قراری، ناتوانی جنسی، انقباض عضلات، خستگی زودرس، کم‌خوری و پرخوری، بی‌خوابی، زخم‌های گوارشی، عدم توازن ضربان قلب و تنفس، فلج‌های غیرعضوی، پرخاشگری، تحریک‌پذیری و حساسیت است. نتایج به دست آمده نشان داد آزمون‌های مجازی در کاهش نگرانی، کاهش هیجان‌پذیری و کاهش واکنش‌های جسمانی نقش دارد. بنابراین برای کاهش میزان استرس در دانشجویان و به وجود آوردن شرایط لازم برای کاهش استرس توصیه می‌شود زیرساخت‌های آزمون‌های مجازی جهت کاهش استرس در دانشگاه‌ها توسعه داده شود.»
این پژوهش در سومین شماره سیزدهمین دوره نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش منتشر شده است.
