آیا هر روز حمام رفتن برای سلامتی مضر است؟

 پژوهش‌گران بیان می‌کنند که حمام کردن بیش از اندازه برای انسان مضر است و این موضوع بسیار مهم است چراکه با پیشرفت و ارتفای سبک زندگی انسان، او بیش‌تر به بهداشت اهمیت داده و بیش از همیشه استحمام می‌کند. در این مطلب درباره این موضوع صحبت می‌کنیم.

احتمالا نسل جوان یادشان نمی‌آید اما بسیاری از نسل‌های قبل از ما حمام‌های عمومی را یادشان می‌آید. در دوره‌ای پیش از این‌که لوله‌کشی داخلی خانه و استفاده از سیستم‌های داغ‌کننده آب مد شود، انسان‌ها از حمام‌های عمومی استفاده می‌کردند که بعدها کمی بهداشتی‌تر شدند و به حمام‌های نمره تغییر نام دادند. شاید باور این مسئله برای نسل امروز دشوار باشد اما حمام کردن در قدیم فرایندی زمان‌بر بود و بسیاری از آدم‌ها شاید هفته‌ای یک‌بار به حمام می‌رفتند و داشتن حمام در خانه امکانی لوکس به حساب می‌آمد. تمامی جوامع تا رسیدن به خانه‌هایی با لوله‌کشی داخلی و سیستم‌ داغ‌کننده آب مسیر یکسانی را طی کرده‌اند اما هر کدام با سرعت و زمان‌بندی متفاوت.

شکل‌گیری پدیده‌ای به نام حمام
در سال ۱۸۸۹ ادوین راد، مهندس نروژی، دستگاه داغ‌کننده آب خانه را اختراع کرد. در طراحی راد، وقتی شیر آب گرم باز می‌شد، یک سوئیچ دستگاه داغ‌کننده را که با گاز کار می‌کرد روشن می‌کرد و آب داغ مورد نیاز تولید می‌شد. در همین دوره طراحی‌های زیادی برای دوش‌های حمام عرضه شد. این دوش‌ها هر کدام دارای ویژگی‌های مختلفی بودند اما اکثر آن‌ها در طراحی سیستم بسته‌ای داشتند به‌طوری که آبی که از دوش بیرون می‌آمد وارد لوله فاضلاب می‌شد تا دوباره به داخل دوش بازگردد.

اختراع سیستم لوله‌کشی داخلی در خانه‌ها تمامی اختراعات قبلی را کامل کرد. در سال ۱۸۲۹ هتل ترمونت در بوستون آمریکا اولین هتلی در جهان نام گرفت که دارای لوله‌کشی بود. در پایان جنگ جهانی اول، حمام‌های مدرن تقریبا در تمامی خانه‌های مردم طبقه متوسط وجود داشتند و کم‌کم در سراسر جهان داشتن حمام در داخل خانه تبدیل به امری همگانی شد.
اما در آن زمان هر روز دوش گرفتن و در دسترس بودن حمام در همه جا هنوز امری جاافتاده و همگانی نبود. در دوران مدرن که یک رفاه عمومی نصیب همه مردمان کشورهای مدرن و کشورهای در حال توسعه مانند کشور ایران شد، هر روز دوش گرفتن و حمام کردن تبدیل به عادت بسیاری از انسان‌ها شد. این مسئله اکنون تا جایی پیش رفته که بحث‌هایی در محافل علمی در مورد این‌که چه میزان حمام کردن برای انسان مناسب است مطرح شده است.

استحمام بیش از حد چه آسیبی به انسان می‌رساند؟
نتایج مطالعه‌ای در ژاپن نشان می‌دهد که دوش گرفتن باعث کاهش استرس در فرد می‌شود. اما آیا زیاد حمام رفتن برای سلامتی انسان به‌ویژه پوست او مفید است؟ آیا باید هر روز دوش گرفت یا میزان مشخصی برای این کار وجود دارد؟ یک باور عمومی در جامعه وجود دارد که هر چه بیش‌تر به حمام بروید، بیش‌تر تمیز می‌شوید. استفاده از شوینده‌های مناسب همراه با آب داغ همه جرم‌های روی پوست شما را تمیز می‌کند. با این حال، نتایج پژوهش محققان خلاف این مسئله را ثابت کرده است. استفاده از صابون‌ها یا شامپوهای ساده قدیمی (برخلاف شامپوها و صابون‌های ضدمیکروب و ضدباکتری) باکتری‌های پوست را از بین نمی‌برد. آن‌ها در واقع باکتری‌ها را به محیط اطراف خود، مثل دوش، پخش می‌کنند. به همین دلیل هم است که تیم جراحی و بیماران از حمام رفتن پیش از ورود به اتاق عمل منع می‌شوند.

با این همه، حمام رفتن منظم برای بهداشت شخصی توصیه می‌شود. با این حال، بیش از حد حمام رفتن ممکن است باعث آسیب دیدن پوست شما شود. خارجی‌ترین لایه سطح پوست (که به آن استراتوم کورنئوم یا لایه شاخی می‌گویند) حائلی است که از سلول‌های پوستی مرده و سخت ساخته شده است. این سلول‌های پوستی در واقع از لایه‌های زیرین که حاوی سلول‌های زنده و سالم‌اند محافظت می‌کنند. البته لایه شاخی چیزی بیش از سلول‌های مرده پوستی است؛ این سلول‌ها از طریق لیپیدها به هم مرتبط‌اند؛ لیپیدها اجزای چرب سطح پوست‌اند که به مرطوب ماندن پوست کمک می‌کنند.
زمانی که شما دوش می‌گیرید، به‌ویژه دوش آب داغ، و با مواد شوینده و ابزار شست‌وشو مانند لیف یا کیسه خود را می‌شویید، یک‌پارچگی لایه شاخی پوست شما تضعیف می‌شود. مواد شوینده و آب داغ، لیپیدها را در خود حل می‌کنند و ابزار شست‌وشو به این فرایند شتاب می‌دهند. هر چه بیش‌تر حمام بروید، این آسیب بیش‌تر به پوست شما می‌رسد و پوست شما زمان کم‌تری برای ترمیم خود از طریق تولید روغن طبیعی در اختیار دارد. علاوه بر این، لایه شاخی پوست شما ممکن است حین استفاده از لیف یا کیسه از بین برود و در نتیجه سلول‌های پوستی زیر لایه خارجی هم آسیب ببینند. در واقع نتیجه حمام کردن بیش از حد داشتن پوستی خشک، تحریک‌شده و ترک‌خورده است.

مشکل دیگری که در ارتباط با حمام کردن بیش از اندازه به وجود می‌آید خشک کردن بدن با حوله است. گرچه خشک کردن پوست بدن با کشیدن حوله روی آن امری متداول است، اما این کار ممکن است به پوست شما آسیب بزند. بهترین راه خشک شدن سطح بدن با هوای محیط است اما اگر زمان کافی برای این کار ندارید، حتما از حوله‌‌ای نرم و ظریف استفاده کرده و آن را با حرکتی آرام روی سطح بدن خود بکشید.

علاوه بر تمامی موارد بالا، نتایج مطالعه‌ای که در مرکز علوم ژنتیک در دانشگاه یوتا انجام شده نشان می‌دهد که حمام کردن بیش از حد به میکروبیوم انسان آسیب می‌زند. میکروبیوم به مجموعه باکتری‌ها، ویروس‌ها و انواع مختلف میکروب گفته می‌شود که درون بدن انسان زندگی می‌کنند. در واقع وجود میکروبیوم برای سلامت انسان ضروری‌ است و طبق نتایج این پژوهش «اختلال در اکوسیستم میکروبی بدن باعث بروز بیماری می‌شود». در نتیجه استحمام بیش از حد ممکن است سیستم ایمنی بدن، سیستم هضم و حتی قلب شما آسیب ببیند.

البته ساختار و نوع پوست هر فرد متفاوت است، به همین دلیل هر روز حمام رفتن ممکن است آسیب‌های متفاوتی به افراد مختلف با انواع پوست گوناگون برساند. اگر همچنان دوست دارید هر روز دوش بگیرید به توصیه‌های ما گوش کنید. برای محافظت بیش‌تر از پوست از شامپوهای مناسب و آب گرم و پس از دوش گرفتن از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنید.