درس هایی که باید از سیل آموخت

هر حادثه طبیعی درس های بزرگی برای آموختن دارد و در این میان سیل استان های گلستان و فارس نیز که در روزهای نوروز برخی خانواده های ایرانی را داغدار کرد همچنان درس های بزرگی به ما یاد داده و می دهد.

بیش از 10 روز از سیل گلستان می‌گذرد، اما هنوز زندگی بسیاری از مردم گمیشان و آق قلا با مشکلات جدی مواجه است و مردم گمیشان نگران شهر خود هستند.

بارندگی شدید و سیلاب خسارت‌های زیادی به منطقه ترکمن صحرا وارد کرده و گمیشان که در انتهای مسیر سیلاب قرار گرفته بیشترین آسیب را متحمل شده است.

بدون شک این سیل و حوادث مشابه آن در این ایام در لرستان و فارس نیز اولین و همچنین آخرین سیلاب های ایران نبوده و همه می دانند چند سالی است که سیل‌ها یکی پس از دیگری و به گفته کارشناسان خیلی زودتر از دوره‌های بازگشت طبیعی به وقوع می‌پیوندند.

در همین استان گلستان پیش از این بارها شاهد سیلاب های ویرانگری بوده ایم که سیل مردادماه سال 80 یکی از مهم ترین آنها است که با کشته و مفقود شدن بیش از 500 تن با اعلام سازمان ملل در اوت سال 2001 در آن سال رتبه اول تلفات انسانی سیل را در جهان به خود اختصاص داد.
سیل اگرچه در زمره حوادث طبیعی دسته‌بندی می‌شود اما در ایران بیشتر سیل‌های رخ داده بیش از آن که منشأ آن طبیعی باشد، حاصل دخالت‌های نابه جای انسانی است.

تخریب جنگل‌ها و مراتع، چرای بی‌رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن رودخانه‌ها با دیواره‌های بتنی از جمله همین دخالت های انسانی است که به تشدید سبل کمک می کند.

سیل های ویرانگر زیادی در طول 30 سال گذشته در استان های مختلفی چون قم، تهران، مازندران، گلستان، ایلام، گیلان و شهر کرد با کشته های فراوانی اتفاق افتاده اما زود فراموش می شوند و لازم است از طریق رسانه ها مدام تکرار شوند تا هم مردم از آن درسی بیاموزند و هم مسئولان در مدیریت پیش از بحران و جلوگیری از دخالت های ناصحیح جدیت داشته باشند.

همانطور که رییس جمهوری در شورای هماهنگی مدیریت بحران استان خوزستان گفت وقوع سیل بدون خسارت نیست اما خسارات آن باید به حداقل کاهش یابد.

برای کاهش خسارت های جانی و مالی چنین حادثه طبیعی که به نظر می رسد در سال های آینده نیز بارها تکرار شود باید از پیش آمادگی داشت.

اگرچه هیچ یک از سیل‌های ایران هنوز هم با سیل‌های ویرانگر کشورهای همسایه و اطراف همچون سیل هند و پاکستان و چین که هزاران نفر کشته و میلیاردها دلار خسارت به زیرساخت های آنها وارد کرد قابل مقایسه نیست، اما جلوی بسیاری از سیلهای کشورمان را می‌توان با مدیریت بهتر منابع آب، جلوگیری از فرسایش خاک و عدم تعرض به حریم رودخانه‌ها گرفت تا هر ساله کشور مجبور به جبران خسارات دهها میلیارد تومانی سیل نباشد.

به طور قطع لایروبی رودخانه‌ها و نهرها می‌تواند در پیشگیری از خسارت‌های احتمالی سیل بسیار موثر باشد و یا ایجاد سد به عنوان تاسیساتی که در مجاورت رودخانه ها و در مسیر احداث می شود از پخش و انتشار سیل به داخل محلات شهری و زمین های کشاورزی جلوگیری می کند.

پوشش گیاهی نیز می تواند از فرسایش خاک، جاری شدن آب در سطح خاک و تشکیل سیلاب ها به میزان قابل توجهی جلوگیری کند.

و در سیل استان گلستان بخش زیادی از روان شدن سیلاب به خاطر از دست رفتن بخش عمده ای از پوشش گیاهی و جنگل های آن بود.

از سوی دیگر تغییر کاربری اراضی جنگلی و مراتع به اراضی کشاورزی و زراعی در ایران در افزایش سیلاب های سال های اخیر نقش عمده ای دارد.

مقاوم ساختن تاسیسات و سازه ها در برابر سیل یکی دیگر از شیوه های رایج برای کاهش خسارت طغیان ها است که با این روش می توان آسیب پذیری مستحدثات در برابر سیلاب ها را با استفاده از مصالح و تکنیک های مناسب ساختمانی کاهش داد و به این طریق از زیان ها و خسارات ناشی از سیل کم کرد.

در کنار تمام مواردی که برای ایمنی ساختمان ها و تاسیسات و مقررات در خصوص رودخانه ها گفته شد در مجموع آگاهی عمومی مردم نیز از نحوه مکان یابی برای ساخت و ساز سکونتگاه ها، روش های ایمن سازی، روش های دفع سیل، اقدامات ضروری قبل، حین و بعد ازسیل، طرز ذخیره سازی آب و غذا، نحوه تخلیه مناطق سیل زده، عملیات امداد و نجات ، روش های بازسازی در کاهش خسارات سیل نقشی تاثیر گذار دارند.

اخیرا که به برکت ظهور نسل گوشی های تلفن همراه هوشمند هر فردی امکان تصویربرداری با آنها را یافته است شاهد نمود دیگری از ناآگاهی عمومی در حوادث هستیم که به جای اقدام برای در امان ماندن از سیل در حال تصویربرداری از حادثه وانتشار آن در فضای مجازی هستند.

بدتر از تصویربرداری، صف کشیدن مردم در زمان سیل برای تماشای آن است، تصویری که در سیل استان های شمالی و جنوبی کشور در نوروز امسال به کرات در فضای مجازی دیده شد.

البته سیل در کنار تمام اتفاقات تلخی که رقم زد بار دیگر نمایشی از نوع دوستی ایرانیان را نیز نشان داد، آنجاکه مردم شیراز در حالی که خود نیازمند امداد و نجات بودند، با ایجاد پویش ها و انتشار فراخوان هایی مردم و مسافران را به منازل خود دعوت کردند.

هتل های شیراز که مسافران را با کفش و لباس های گل آلود در لابی هتل جای داده و با حوله و غذای گرم با آغوش باز از سیل زدگان پذیرایی کردند در واقع بار دیگر نام ایران و مهربانی ایرانیان را بلند آوازه کردند، اتفاق مبارکی که قطعا در هر استان دیگری هم حادثه ای رخ دهد، تکرار می شود.
با وجود تمام این لحظات شیرین نوع دوستی شیرازی ها ،در حوادث سیل استان های گلستان، مازندران، فارس و لرستان بسیاری از موارد ایمنی رعایت نشد و ما شاهد ویرانی ها و خسارات زیادی در این خصوص بودیم.

اینک در ادامه موج دوم بارش ها، امروز و فردا سازمان هواشناسی کشور با پیش بینی بارش های شدید و احتمال طغیان رودخانه ها و روان شدن سیلاب را در بیش از دوم استان های کشور به هموطنان هشدار داده است.

بنا بر همین پیش بینی ها مدیریت بحران استان ها با تشکیل جلسات مستمر و نظارت ها بر مسیر رودخانه ها و تاسیسات در صدد پیشگیری و کنترل و مقابله با سیلاب برآمده اند، دستگاه های مختلف مربوطه نیز تجهیزات و نیروی انسانی خود را در حالت آماده باش قرارداده اند و گشت های نظارتی به طور مداوم در حال گشت زنی در سطح شهرها هستند، اما آیا بهتر نیست علاج واقعه را قبل از آن کرد و پیش از وقوع چنین حوادثی نسبت به جلوگیری از سیل اقدام کرد؟