جنبه خرافی نامگذاری سال‌ها به نام حیوانات

 ‌بامداد پنج‌شنبه در ساعت یک و ۲۸ دقیقه و ۲۷ ثانیه، نخستین روز سال جدید هجری خورشیدی آغاز می‌شود.

نوروز نخستین روز سال خورشیدی برابر با یکم فروردین ماه، جشن آغاز سال نو ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است.

لحظه تحویل سال مصادف با زمانی است که زمین یک دور کامل ۳۶۵ روزه را به دور خورشید گردش کرده و دور جدیدی را شروع خواهد کرد. در این زمان خورشید دقیقا در شرق طلوع و در غرب غروب می‌کند، طول روز و شب با هم برابر می‌شود و اینها به علت اعتدال بهاری است.

از قرن‌ها پیش اعتدال بهاری در ایران به عنوان آغاز سال جدید جشن گرفته می‌شود و ما آن را لحظه‌ تحویل سال می‌خوانیم، این زمان در سال ۹۸ هجری خورشیدی مصادف است با ۱۴ رجب ۱۴۴۰ هجری قمری و ۲۱ مارس ۲۰۱۹ میلادی.

عمران مرادی، عضو شورای علمی مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا-با بیان اینکه خورشید در روز پنجشنبه در ساعت ۱:۲۸ بامداد به اعتدال بهاری می‌رسد، اظهار کرد: لحظه تحویل سال پدیده‌ای کاملا نجومی است. در این زمان سال جدید هجری خورشیدی آغاز و نوروز ایرانی جشن گرفته می شود.

وی در توضیح این پدیده گفت: لحظه تحویل سال در پی تلاقی خورشید با نقطه اعتدال بهاری در آسمان رخ می‌دهد. زمانی که خورشید در اعتدال بهاری قرار می‌گیرد همه جای زمین اعتدال ایجاد می‌شود؛ خورشید دقیقا از سمت شرق طلوع و در غرب غروب می‌کند،  طول روز و شب با هم برابر و دما در همه جا معتدل می‌شود.

مدرس و پژوهشگر نجوم ادامه داد: در آسمان دو نقطه به نام اعتدال بهاری و پاییزی وجود دارد که به اصطلاح نجومی نقاط برخورد دو دایره به نام دایره البروج و استماء سماوی است. در دو نقطه این دو دایره یکدیگر را قطع می‌کنند که یکی اعتدال بهاری و دیگری اعتدال پاییزی است.  

رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری، لحظه تحویل سال است

وی با بیان اینکه این نقاط در آسمان مشخص هستند، تصریح کرد: زمانی که خورشید در نقطه اعتدال بهاری قرار می‌گیرد، لحظه تحویل سال است. این نقطه معیار چرخش یک ساله زمین به دور خورشید است. آغاز اعتدال بهاری در نیمکره شمالی مصادف با اعتدال پاییزی در نیمکره جنوبی است.

به گفته مرادیف ایرانیان باستان از این تغییرات طول شب و روز به خوبی آگاهی داشتند و انسان ها از هزاران سال قبل این مطالب را می‌دانستند، با این تفاوت که در گذشته فکر می کردند خورشید زمین را دور می‌زند. در گذشته ساختمان‌هایی می‌ساختند که از سایه آنها می‌توانستند لحظه تحویل سال را مشخص کنند.

وی با بیان اینکه در آسمان ۱۲ صورت فلکی مهم وجود دارد، اظهار کرد: حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت صورهای دوازده گانه آسمان متناظر با ۱۲ ماه هجری خورشیدی هستند. در قدیم نقطه اعتدال بهاری در صورت فلکی "حمل" متناظر با ماه "فروردین" بود که امروزه به دلیل تغیراتی در محور زمین این زمان جابجا شده است.

عضو شورای علمی مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان ادامه داد: زمین علاوه بر حرکات وضعی و انتقالی دو حرکت "رقص محوری" و "تقدیمی" نیز دارد که در حال حاضر به علت حرکت تقدیمی محور زمین کمی تغییر کرده و اعتدال بهاری دقیقا در صورت فلکی "حمل" نیست، بلکه بین صور "حوت" و "دلو" قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه پیشرف علم در نجوم نیز تاثیرگذار است، گفت: در حال حاضر با استفاده از نرم افزار و محاسبات نجومی می‌توانیم زمان دقیق ورود خورشید به نقطه اعتدال بهاری را مشخص و ساعت، دقیقه و ثانیه این تلاقی را اعلام کنیم.

مدرس و پژوهشگر نجوم خاطرنشان کرد: در تقویم هجری خورشیدی ایرانی برای تعیین روز تقویمی ظهر را نقطه مرزی در نظر گرفته اند، به این معنا که اگر لحظه تلاقی قبل از ظهر باشد همان روز به عنوان آغاز سال در نظر گرفته می شود و چنانچه بعدازظهر باشد فردای آن روز را روز آغاز سال جدید می دانند.

تقویم ایرانی دقیقا مبتنی بر نجوم و طبیعت است

وی با بیان اینکه تقویم ایرانی بیشترین هماهنگی را با زمان واقعی نجومی دارد، تاکید کرد: می توانیم بگوییم میانگین سالانه لحظه اعتدال بهاری یا لحظه تحویل سال بین ظهر آخرین روز سال پیشین و ظهر نخستین روز سال جدید یعنی حدود ۲۴ نیمه شب است. تقویم ایرانی جزء تقویم هایی است که کمترین خطا را دارد و دقیقا مبتنی بر نجوم و طبیعت است.

مرادی افزود: خیام و همکارانش در رصدخانه ای در اصفهان مبنای دقیق تقویم هجری خورشیدی را ساماندهی و این تقویم دقیق را مدون کرده اند.

وی با بیان اینکه لحظه تحویل سال در ایران با آیین مختلفی جشن گرفته می شود، اظهار کرد: در لحظه تحویل سال ایرانیان با انداختن سفره هفت‌سین نوروز را جشن می گیرند. ایرانیان کهن از ماهی در سفره هفت سین به دلیل صورت فلکی "حوت" به معنی ماهی استفاده می کردند که اکنون به دلیل توجه به محیط زیست توصیه به حذف ماهی از سفره هفت سین می شود.

مدرس و پژوهشگر نجوم همچنین به نام های حیوانات مختص هر سال اشاره کرد و گفت: نام‌های حیوانات ریشه در فرهنگ کشورهای شرق آسیا به خصوص مغولستان دارد که وارد ایران شده است. در گذشته به دلیل اعتقادات خرافی هر سال را به نام یک حیوان می‌خواندند و آن سال را با توجه به نام آن حیوان پیش بینی می‌کردند که تنها جنبه خرافی دارد. بر این اساس نیز سال ۹۸ سال خوک نامگذاری شده است.