نتایج ثبت INSTEX چیست؟

 دو کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره جزئیات و نتایج ثبت رسمی سازوکار مالی اروپا و ایران توضیحانی ارائه دادند.

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین بخش خاورمیانه وزارت خارجه در گفت و گو با خبرنگار «انتخاب» گفت: هنوز جزیات سازوکار ویژه مالی ایران و اروپا دقیقا روشن نشده اما آن چیزی که از بیانیه 3 کشور فرانسه آلمان انگلیس بر می آید آن است که این سازوکار شامل یک نهاد مالی ویژه است که قرار است ارتباطات تجاری ما بین ایران و این 3 کشور به اضافه سایر کشور های اروپایی علاقه مند به پیوستن به این سازوکار را تامین کند.

او افزود: مفهوم این موضوع این است که یک صندوق یا یک نهاد مالی تاسیس می شود که پول هایی که از صادرات ایران به اروپا که عمدتا نفت است، در این صندوق جمع شود و در مقابل این نهاد مبلغ کالاهایی که ایران از کشورهای عضو این نهاد تهیه می‌کند، را نیابتا از طرف ایران پرداخت می کند.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی ادامه داد: اینکه سطح و دامنه این سازوکار چقدر است، آن طور که در این بیانیه گفته شده فعلا در مرحله اول به نیازهای اساسی یا کالاهای اساسی مانند مواد غذایی، داروها و کالاهایی که به نوعی با زندگی مردم ارتباط دارد، اختصاص می یابد.

او با بیان اینکه هنوز این سوال وجود دارد که این نهاد، نهاد اتحادیه اروپاست یا 3 کشوری که در برجام حضور دارند، گفت: سه کشور مذکور از ابتدای مذاکرات هسته ای با ایران از سال 1383 تا کنون حضور داشته اند و چون به برجام متعهد هستند، آن را دنبال می کنند.

محبعلی گفت: موضوع دیگر اینکه آیا این نهاد می تواند کشور های خارج از اتحادیه اروپا را هم در بر بگیرد یا خیر، این ها مسایلی هست که هنوز مبهم است.

بیگدلی: سازوکار مالی اروپا، «نفت در برابر غذا» نیست

همچنین علی بیگدلی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفت و گو با خبرنگار «انتخاب» درباره اینکه آیا سازوکار مالی اروپا و ایران شبیه برنامه نفت در برابر غذاست، گفت: نه، نفت در برابر غذا نیست؛ این یک شیوه جدید است. اتحادیه اروپا اعضای دیگر امضاکننده برجام بعد از خارج شدن آمریکا از برجام تصمیم گرفتند که ایران را حفظ کنند؛ اعتقاد اتحادیه اروپا این بود که اگر ما هم از برجام خارج شویم ایران دیگر هیچ  قابلیت کنترلی ندارد و این هم به زیان سیاست های منطقه خواهد بود هم سیاست های جهانی.

او با بیان اینکه فشارهای آمریکا، اروپا را ناچار کرد که مقداری با تاخیر دست به چنین اقدامی بزند افزود:  اقدامی که الان اتحادیه اروپا انجام داد و به طور رسمی وزارت خارجه سه کشور هم این را تایید کردند هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. علتش این است که فقط این سه دولت هستند که این سازوکار ویژه را تایید کرده اند.

او تاکید کرد: با توجه به این که شرکت ها و بانک ها این سه کشور زیر نظر دولت نیستند و خودشان باید تصمیم بگیرند، هنوز بانک ها و موسسات تجاری و بازرگانی عکس العمل مطلوبی نشان ندادند و به همین دلیل است که دولت ما نیز واکنش مهمی از خود نشان نداده.

بیگدلی گفت: اگر ما شرکت ها و بانک ها را سه سطح در نظر بگیریم، سطح اول یعنی بانک های بزرگ و شرکت های تجاری بزرگ از ترس تهدید های آمریکا، تن به این کار نخواهند داد بنابراین دو سطح پایین تر ممکن است وارد این ماجرا شوند.

او افزود: البته هنوز عکس‌العمل مثبتی از طرف شرکت ها و بانک های کوچک تر مطرح نشده که امیدواریم به زودی این کار هم انجام شود.

بیگدلی گفت: مسأله دیگر این است که یک هیأت بلند پایه آمریکایی دو سه روز پیش به اروپا آمدند و از سوئد و نروژ و دانمارک شروع کردند که این را به کشور های دیگر گوشزد نیز کنند که هر نوع دور زدن تحریم های آمریکا می‌تواند باعث تحریم این بانک ها و شرکت ها شود.

او ادامه داد: مسأله سوم هم این است که اتحادیه اروپا گفته که همکاری با ایران، در ابتدا در سه حوزه است که تحریم‌های آمریکا آن را معاف کرده؛ یکی مواد غذایی، دیگری دارو و تجهیزات پزشکی.

او توضیح داد: مسأله دیگر این ما کالاهای خود را به اروپایی ها می فروشیم و پول آن در یک صندوق نگه داشته می‌شود و به ایران نمی‌آید. بنابراین اروپا هم روی مبادلات پولی ما نظارت دارد هم کالاهایی که به ایران می‌آید تحت نظارت اتحادیه اروپا است.

بیگدلی گفت: گفته اند که آن صندوق در پاریس تشکیل شود، کارهای اجرایی و عملیاتی اش در آلمان باشد و کارهای حسابداری اش در لندن. از این رو هنوز خیلی روشن نیست که قرار است چه کار کنند. در نتیجه این موضوع هنوز پیچیدگی هایی دارد و مشخص نیست که اتحادیه اروپا با چه عکس‌العملی از طرف آمریکا مواجه خواهد شد.