روایت "تحلیلگر بروکینگز" از زلزله در پادشاهی سعودی

 توضیحات ارائه شده از سوی سعودی‌ها درباره ماجرای قتل خبرنگار منتقد سعودی که البته با دستور دولتی صورت گرفته حاکی از شکننده بودن جایگاه ولیعهد عربستان است.

 بوریس ریدل، تحلیلگر ارشد موسسه بروکینگز با این مقدمه در المانیتور نوشته است: "در حال حاضر تلاش به عمل می‌آید تا قتل بی‌رحمانه جمال خاشقجی و دیگر اتهامات مربوطه بر گردن سرویس اطلاعاتی عربستان انداخته شود. عربستان به عنوان قدیمی‌ترین هم‌پیمان آمریکا در خاورمیانه در حال حاضر ثبات منطقه‌ای و البته ثبات خودش را به خطر انداخته است.

با گذشت ۱۷ روز سعودی‌ها بالاخره اعلام کردند که خاشقجی مرده است و در این راستا ۱۸ مقام سعودی از جمله ۱۵ نفری که به استانبول رفته و پس از قتل خاشقجی برگشته بودند بازداشت شدند. پنج مقام دیگر نیز در این رابطه از سمت خود برکنار شدند که شامل احمد العسیری می‌شود که به طراحی نقشه قتل خاشقجی متهم است. جسد این خبرنگار سعودی هنوز پیدا نشده است.

ترک‌ها می‌گویند که صداهای ضبط شده‌ای در اختیار دارند که مربوط به زمان قتل است و با ادعاهای سعودی درباره نحوه وقوع کشته شدن خاشقجی مغایرت دارد.

بررسی توأم با جزئیات درباره سعودی‌هایی که دوم اکتبر به استانبول سفر کرده بودند نشان می‌دهد که همه آنها چهره‌های امنیتی هستند. این افراد در زمره گاردهای سلطنتی، نیروهای امنیتی، نیروهای اطلاعاتی و نیروهای هوایی سلطنتی سعودی هستند که اغلب جزو سطوح بالا محسوب می‌شود. گاردهای سلطنتی در این میان بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند.

گارد سلطنتی عربستان به طور مستقیم با ولیعهد این کشور در ارتباط است و از این رو نمی‌توان پذیرفت که محمد بن سلمان درباره اینکه آنها چه کار می‌کنند بی اطلاع بوده باشد.

روزنامه واشنگتن پست با استفاده از تصاویر ۱۵ گذرنامه‌ای که رسانه‌های ترکیه منتشر کرده‌اند بررسی‌هایی را براساس آنچه در آمریکا ثبت شده انجام داده است. تقریبا نیمی از این افراد سابقه ورود و خروج از آمریکا را داشته‌اند که ورود و خروج آنها همواره زمانی بوده که ولیعهد یا پادشاه عربستان در آمریکا بوده‌اند. ارتباط این افراد با خاندان سلطنتی و البته شخص ولیعهد مبرهن است.

العسیری که از سمت خود به عنوان معاون دستگاه اطلاعاتی عربستان برکنار شد از همان ابتدا سخنگوی سعودی‌ها درباره ورودشان به جنگ یمن است. این امر حاکی از ارتباط نزدیک او با ولیعهد عربستان است. آنها به طور مداوم با یکدیگر ملاقات می‌کنند. در ابتدای جنگ ولیعهد عربستان مشتاق بود که تصویر یک فرمانده از او ارائه شود. پس از آنکه عملیات سعودی‌ها در یمن راه به جایی نبرد العسیری چهره عمومی طرف سعودی در این جنگ شد. این جنگ ۱۳ میلیون یمنی را آواره کرده و شرایطی به وجود آورده که سازمان ملل متحد آن را بدترین قحطی در تاریخ معاصر قلمداد می‌کند.

العسیری در ارائه تصویر خوب از جنگ و محاصره موفق عمل نکرد. او اطلاعات واقعی اندکی ارائه داد و همواره درباره توفیقات سعودی‌ها در جنگ یمن اغراق کرد. به طور قطع او هیچ مسئولیتی را درخصوص بمباران مدارس، بیمارستان‌ها و سایر اهداف غیرنظامی نپذیرفت و زیر بار این هم نرفت که سعودی‌ها جلوی ورود دارو و غذا را به یمن گرفته‌اند.

او اعتبار خود را از دست داد اما در نظام اطلاعاتی جایگاه بهتری به دست آورد زیرا وفادار بود.

وضعیتی که اکنون برای العسیری در پی برکناری او به وجود آمده پیام بسیار خطرناکی را به حلقه نزدیکان ولیعهد عربستان می‌دهد: شما در شرایط امنی نیستید. هیچ کس در شرایط امنی نیست.

محمد بن سلمان در داخل عربستان نیز دشمنان بسیاری برای خود تراشیده است. حدود یکسال پیش او دستور بازداشت ۳۲۶ تن از تجار برجسته و اعضای خاندان سلطنتی را صادر و آنها را در هتل کارلتون در ریاض محبوس کرد. برخی از این افراد شکنجه شدند. بسیاری از آنها دارایی‌ها و مبالغی را برای آزادی خود دادند. دست‌کم ۵۶ تن از این افراد سر خم نکردند و هنوز هم زندانی هستند. در میان برخی از افرادی که بدون اتهام بازداشت شدند چهره‌های برجسته‌ای که از اعضای خاندان سلطنتی و یا نزدیکان این خاندان هستند به چشم می‌خورد.

ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود در سه سال گذشته دو تن از ولیعهدها را از صف جایگزینی برای پادشاهی خارج کرده است. بسیاری از اعضای خاندان سلطنتی در گوش او زمزمه می‌کنند که همین کار را با محمد بن سلمان هم انجام دهد. این سلمان بود که دستیابی پسرش به قدرتی نامحدود را ممکن ساخت اما علنی شدن ماجرای این چنینی نشان می‌دهد که پادشاه پشت پسرش ایستاده است. بدون دست داشتن پادشاه عربستان هیچ فرایندی علیه ولیعهد صورت نمی‌گیرد. ممکن است محمد بن سلمان در ادامه با مشکلاتی مواجه شود اما او همچنان در قدرت است.

چنین شرایطی برای رقبای او در عربستان تنها یک جایگزین باقی می‌گذارد. مقام‌های ارشد به من گفته‌اند که این نگرانی را دارند که نقشه‌ای برای عزل ولیعهد با توسل به زور وجود داشته باشد. در اینجا می‌توان این ماجرا را یادآوری کرد که ملک فیصل در سال ۱۹۷۵ توسط یکی از اعضای خاندان سلطنتی ترور شد.

در حال حاضر ولیعهد عربستان با رئیس جامعه اطلاعاتی این کشور برخورد دارد این برخورد در این راستاست که از این سازمان برای جاسوسی اعضای خاندان سعودی و شناسایی قاتلان خاشقجی استفاده می‌شود. این امر نشانه دیگری از وجود نگرانی‌های جدی در کاخ سلطنتی درباره توطئه چینی‌ها محسوب می‌شود.

دولت ترامپ علاقه‌مند است که از ماجرای رخ داده در استانبول عبور کند. عربستان در راستای اعمال سیاست‌های واشنگتن در مقابله با ایران عاملی مهم محسوب می‌شود. سعودی‌ها رهبری اپوزیسیونی را برعهده دارد که علیه دولت ایران اقدام می‌کند. نفت عربستان برای تامین نیازهای بازار پس از اعمال تحریم علیه ایران بسیار مهم است. دولت ترامپ در افکار عمومی با چالش مواجه خواهد شد و افشاگری‌های بیشتر درباره این قتل به این مساله اضافه خواهد کرد.

ماجرای قتل خاشقجی همچنین مستلزم آن است که توضیحی در این باره ارائه شود که چرا عربستان نباید در لیست سالانه وزارت امور خارجه آمریکا از کشورهای حامی تروریسم قرار گیرد. به طور قطع دولت واشنگتن هرگز سعودی‌ها را در این لیست نخواهد آورد اما رسانه‌ها درباره چرایی این امر سوال خواهند داشت.استفاده از نیروهای امنیتی دولتی برای قتل یک خبرنگار آن هم در مکانی دیپلماتیک، سوءاستفاده‌ای فاجعه بار است."