آموزش طوطی وار دانش آموزان در مدرسه!

 ماه مهر تمام شد اما بوی ماه مهر تا پایان سال تحصیلی همراه نظام آموزشی کشور خواهد بود. نظام آموزشی که سال‌ها روش‌های مختلفی را برای آموزش و پرورش کودکان 7 ساله تا نوجوانان 18 ساله به‌کار می‌برد تا کشور در آینده‌ به سمتی حرکت کند که پیشرفت تنها هدفش باشد. در این مسیر بارها نظام آموزشی تغییر کرد و تدابیری اندیشیده شد تا دانش‌آموزان ضمن علم‌آموزی، محیطی متفاوت را تجربه کنند. ماجرای حذف مشق شب را حتما شنیده‌اید. خاطرات بسیاری از مشق شب در ذهن ما وجود دارد. رونویسی‌هایی که بیشتر جنبه تنبیه داشت و بعضاً انجام آن سخت‌تر از کندن یک کوه بود! دو دهه اخیر بسیاری از موسسات آموزشی به نشر کتاب‌های کمک آموزشی دست زدند که گام به گام دانش‌آموزان را ازمسیر آموزش دور می‌کرد. در چند سال اخیر اما اتفاقات نویی در زمینه آموزش و پروش کشور رخ داده است. یکی از عجیب‌ترین آن‌ها انجام تکالیف دانش‌آموزان توسط فردی غیر از شخص دانش‌آموزان است!

کمتر کسی پیدا می‌شود که از سیستم 12 ساله آموزش و پرورش خارج شود و از عملکرد آن راضی باشد. چیزی که غلط است غلط است دیگر! در چند دهه اخیر اما دولت‌ها تمام تلاش‌ خود را برای بهبود وضعیت آموزشی و پرورشی کودکان و نوجوانان به کار گرفتند. سیستم‌های آموزشی پس از انقلاب به 5-3-4 و 5-3-3-1 تغییر کرد و سال‌ها طول کشید تا مسئولان متوجه شوند این سیستم پاسخگو نیست! از این رو چندین سال به سیستم دیگری روی آوردند. 6 سال ابتدایی، 3 سال راهنمایی و 3 سال دبیرستان. این ماجرا دقیقا مشابه سرمربیان تیم‌های فوتبالی بود. سیستم‌ها یکی پس از دیگری امتحان می‌شد و جواب دلخواه گرفته نمی‌شد. آنچه پنهان بود این که بازیکنان قربانی این آزمون و خطاها شدند و یکی از اصلی‌ترین عدم رضایت از نظام آموزشی توسط افرادی که از این سیستم خارج شدند، همین بود.

شاید بهتر است نگاهی جزئی‌تر به نظام آموزشی کشور داشته باشیم. آنجا که دیگر تنها دولت‌ها و وزارتخانه آموزش و پرورش مقصر اصلی نیستند‌! حال انگشت اتهام به سوی موسسات و انتشارات آموزشی است؛ آن‌ها که سال‌ها یار و یاور دانش‌آموزان بودند. کتاب‌های کمک آموزشی بی‌راهه‌ای بود که به کمک آن می‌شد تکالیف در خانه را در کمترین زمان ممکن به ثمر برساند. این‌کتاب‌ها سال‌ها راهنمای دانش‌آموزان برای فرار از انجام تکالیف بود. حال اینکه نظام آموزشی نیز همین را می‌خواست؛ انجام تکالیف به هر قیمتی که شده!

این فرآیند ادامه‌دار بود و در دوره‌های مختلف از جمله ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان به همین شکل وجود داشت. تا آنجا که غولی به نام کنکور خود نمایی می‌کرد و دیگر کتاب‌های پرسش و پاسخ و کپی کردن از آن جوابگوی نیازهای دانش آموزان نبود. حال اینکه بسیاری از موسسات آموزشی کنکور نیز در این جولانگاه شیوه‌های خود را اجرایی کرده و پول خوبی در مدت بیش از دو دهه به جیب زده‌اند. و این غول بزرگ، یعنی کنکور همچنان در آستانه ورود به 18 سالگی قربانی می‌گیرد.

بحث اصلی اما بیشتر معطوف به ماجرای مشق شب می‌شود. پیش از آغاز سال تحصیلی جدید وزارت آموزش و پرورش از حذف «مشق شب» در مقاطع اول تا سوم ابتدایی خبر داد. رضوان حکیم‌‌‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در‌این‌باره گفته بود: «پژوهش‌ها نشان می‌دهد رونویسی و مشق شب تاثیر زیادی در یادگیری ندارد و برعکس به یک برنامه تنش‌زا بین بچه ها و والدین تبدیل شده است.» گویا قرار است این فرآیند در سال‌های آتی به طور گسترده‌تری ادامه یابد. این اقدام را می‌توان گامی مناسب در راستای مهارت آموزی دانش‌آموزان دانست. اقدامی که سال‌ها نادیده گرفته شده بود‌ و به بخش زیادی از جوانان فعلی کشور در آن سال‌ها فقط روش‌های حفظ‌کردن و رونویسی را آموزش می‌داد.

از این روز همچنان کتاب‌های کمک آموزشی در کتاب‌فروشی‌ها دیده می‌شود. والدین نیز که نسبت به گذشته از سطح تحصیلات بالاتری برخوردارند با بی‌هدف دانستن مشق‌ در مقاطع مختلف رو به این کتاب‌های آموزشی می‌آورند تا فرزندشان با تنش‌های ناشی از انجام تکلیف که بیشتر جنبه حفظ و رونویسی داشت مواجه نشود. با همه این وجود کتاب‌های کمک آموزشی که وزارت آموزش و پروش بارها با انتشار آن‌ها مخالفت کرده، روزانه با تیراژ بالایی تولید می‌شود و والدین نیز که سیستم آموزشی موجود را آنچنان که باید و شاید قبول ندارند، بدشان نمی‌آید برای آسودگی فرزندشان به این کتب روی آورند. به گفته مسئولان آموزش و پرورش مافیایی در این زمینه فعالیت می‌کند که مانع از به کرسی نشستن اهداف آموزش و پرورش در زمینه مهارت آموزی به دانش‌آموزان می‌شود. در نتیجه دور از انتظار است که با وجود بودن دستورالعمل‌ها، دو مقوله کنکور و انتشار کتب کمک‌آموزشی دست از سر دانش‌آموزان و یا به عبارتی کلی‌تر آینده ایران بردارند.

در این میان در سال‌های اخیر دیده شده که مشاغلی کاذب نیز در این ارتباط شکل گرفته است. سال گذشته عکسی در فضای مجازی دست به دست شد که پشت شیشه مغازه‌ای نصب شده بود و محتوای آن حکایت‌گر وضعیتی است که نظام آموزشی و مافیای موسسات و انتشارات این نظام به وجود آورده‌اند؛ «نوشتن مشق‌های فرزند نازنین‌تان پذیرفته می‌شود.» این تنها مغازه‌ای نیست که رو به این کار آورده بود و گویا در سال جاری نیز مشاغل مشابهی نیز ایجاد شده است!

به راستی چند سال دیگر زمان لازم است تا نظام آموزشی کشور، نه به جایگاه ایده‌ال بلکه به حدی برسد که بتواند استعداد‌های مردمانش را کشف کند و آن را به کار گیرد، نه اینکه افرادی به جامعه تحویل دهد که به واسطه فرآیند یادگیری از طریق حفظ کردن، تنها یک تکرار کننده باشند.

رضوان حکیم‌زاده روز چهارشنبه در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: پژوهش‌ها نشان می‌دهد رونویسی و مشق شب تاثیر زیادی در یادگیری ندارد و برعکس به یک برنامه تنش‌زا بین بچه‌ها و والدین تبدیل شده است.