بیم و امید اجرای گام سوم همکاری ایران و آژانس

دوشنبه سوم شهریور ماه مهلت نهایی برداشته شدن گام سوم دور تازه همکاری های تهران و آژانس به منظور رفع ابهامات و سوالات نسبت به پرونده ابعاد احتمالی برنامه هسته ای ایران است.

از روی کار آمدن دولت حسن روحانی همزمان با تاکید بر توافق هر چه سریعتر ایران با گروه 1+5 و به نوعی جدی گرفته شدن مذاکرات هسته ای در بعد سیاسی، مذاکرات فنی و حقوقی با آژانس هم جدی تر از قبل مورد توجه قرار گرفت و باب همکاری های تازه میان ایران و آژانس باز شد.

در همین راستا طی سفری که یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی 20 آبان ماه به تهران، ایران و آژانس توافق کردند روند همکاری های خود را به منظور رفع سوالات و ابهامات حول محور برنامه هسته ای ایران را با شش اقدام عملی ظرف سه ماه در دستور کار قرار دهند.

پس از این برداشته شدن گام اول همکاری های تازه ایران و آژانس، در راستای رفع نگرانی ها نسبت به برنامه گذشت و حال برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب توافق ژنو3، تهران و دیده بان هسته ای سازمان ملل، مذاکرات برای برداشتن گام دوم که تا پیش از این غیر قابل برداشتن می‌نمود را آغاز کردند؛ مذاکراتی برای باز شدن پرونده «مطالعات ادعایی» و دریافت پاسخ نسبت به سوالات و ابهامات حول محور این پرونده.

در راستای گام دوم همکاری های مشترک توافق شد، ایران تا 30 اردیبهشت ماه سال 1393 اقدام به رفع سوالات و ابهامات حول محور 7 مورد اقدام کند.

این 7 مورد هم در گام دوم توسط جمهوری اسلامی ایران همانند شش مورد گام نخست از سوی ایران پاسخ داده شد و اسناد و اطلاعات مورد نیاز درباره آن در اختیار آژانس قرار گرفت.

پس از آن مذاکره کنندگان فنی و حقوقی آژانس 30 اردیبهشت 93 در تهران به توافق رسیدند تا گام سوم را برای رفع ابهام حول محور پرونده مطالعات ادعایی و ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران را تا 3 شهریور ماه بردارند.

گام سوم شامل 5 اقدام عملی از جانب ایران می‌شد که عبارتند از: تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده در خصوص مبادرت به انفجارهای قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران؛ ارائه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورت‌گرفته و یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازی‌ها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آن‌ها در مواد فشرده؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از یک مرکز تحقیقات و توسعه سانتریفیوژ؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره‌سازی؛ جمع‌بندی رهیافت پادمانی در مورد رآکتور IR-40.

هفته گذشته در آستانه پایان مهلت برداشته شدن گام سوم از سوی جمهوری اسلامی ایران، یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد که در این سفر برای نخستین بار با حسن روحانی رییس جمهوری و همچنین چندی تن از مقامات رسمی دیدار و گفتگو کرد.

آمانو بعد از پایان گفتگو با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در تهران و بازگشت به مقر آژانس، در فرودگاه وین به خبرنگاران گفته بود:«انتظار دارد تا دوشنبه (3شهریور ماه) در پنج مرحله ای که تهران سه ماه پیش با آن موافقت کرده بود، پیشرفت‌هایی مشاهده کند».

اظهارنظر آقای آمانو بعد از دیدار یکشنبه گذشته در تهران خوشبینی ها را بالا برده، با این حال برخی خبرگزاری‌های خارجی مدعی شدند که هنوز روشن نیست که ایران تا روز مقرر یعنی سوم شهریور بتواند به تمام تعهداتش عمل کند.

ماه گذشته این خبرگزاری ها به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شدند که آژانس بین المللی انرژی اتمی از کندی روند تحقیق در برنامه اتمی ایران نگران است.

دیروز هم خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شد: همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به سوالات آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای این کشور پیشرفت محدودی داشته است.

منابع دیپلماتیک رویترز مدعی شدند که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است گفت‌وگو در مورد این مساله را آغاز کرده باشند اما باور نمی‌کنند که تهران اطلاعات مورد درخواست آژانس را تاکنون ارائه داده باشد.

این منابع دیپلماتیک همچنین یادآور شدند: از آنجایی که ایران پیش از این تا دقایق آخر برای ارائه اطلاعات لازم صبر کرده بود، تهران هنوز تا سر رسیدن ضرب‌الاجل 25 اوت (3 شهریور) فرصت دارد تا اقدامات لازم را به کار گیرد.

رویترز در ادامه گزارش خود مدعی شد که همکاری کُند ایران با آژانس سبب شده تا غربی‌ها به این باور برسند که تهران مایل نیست اطلاعات لازم را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهد و اجازه دسترسی به سایت‌ها و افرادی که آژانس برای تحقیقاتش به آنها نیاز دارد را بدهد.

همزمان با انتشار این گزارش سردار حسین دهقان وزیر دفاع در نشست خبری که به مناسبت روز صنعت دفاعی و آغاز هفته دولت در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برگزار شد، در پاسخ به سوال درباره خبر برخی رسانه‌های خارجی مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران برای دیدار ماموران آژانس از پارچین موافقت کرده، گفت: آژانس به دفعات از پارچین بازدید داشته و اقدام به نمونه برداری کرده و سندی دال بر اینکه فعالیتی صورت گرفته به دست نیاورده است و اصلا موضوعیت ندارد.

انتشار این سخنان به سرعت در رسانه های خارجی انعکاس پیدا کرد و آن را نشانه بر صحت ادعای رویترز دانستند. این در حالی است که در گام سوم همکاری های ایران و آژانس بازدید از سایت پارچین جایی ندارد.

آژانس بين‌المللی انرژی اتمی و برخی کشورهای غربی مدعی اند که جمهوری اسلامی در پارچين، چاشنی‌های انفجاری بمب‌های هسته‌ای را آزمايش کرده و سپس آثار اين آزمايش‌ها را محو کرده است.

بازرسان آژانس در چارچوب این ادعا، سال ۲۰۰۵ يک بار از پارچين بازديد کردند، اما به گفته يوکيا آمانو، مدیرکل اين نهاد، در آن زمان آژانس اطلاعات لازم برای شناسايی محل مورد نظر برای انجام تحقيقات را نداشت.

در دوسال پایانی عمر دولت احمدی نژاد ایران و آژانس نزدیک به یازده دور مذاکره فنی و حقوقی برگزار کردند که یکی از خواست های آژانس بازدید از پارچین بود که این خواسته آن زمان از سوی ایران رد شد.