ایرانی‌های عادی و نخبه چرا مهاجرت می کنند؟

  ایران نوشت: مهم‌ترین عامل مهاجرت در ایران عوامل رانشی هستند و جنس این عوامل رانشی، ترکیبی سیاسی-اجتماعی است». این امر خصوصاً برای مهاجرت نخبگان دوچندان است.

 به‌عبارت دیگر نخبگان ایران، نه به‌دنبال یافتن فرصت‌های بهتر دانش‌اندوزی و رشد علمی در کشورهای دیگر هستند و نه در جست‌و‌جوی فرصت‌های شغلی و درآمدی در سایر کشورها؛ بلکه آنان به‌دلیل خسته شدن از وضعیت داخلی و فقدان ثبات در شرایط داخلی، در جست‌و‌جوی مهاجرت هستند. نخبگان ایرانی به‌دنبال دلایل علمی-فناورانه یا اقتصادی نیستند.

مطالعاتی که در چند سال اخیر در خصوص مهاجرت دانش‌آموختگان دانشگاه‌های برتر ایران و مهاجرت آنها انجام شده است، شدت این عامل را بیش از گذشته ارزیابی کرده است. در ادامه به سه مطالعه انجام شده در چهار سال گذشته اشاره می‌شود.

نتیجه مطالعه وزارت ورزش و جوانان در سال ۱۳۹۳ در خصوص عوامل مهاجرت جوانان نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل از جنس عوامل رانشی است و آن عامل نیز «رفاه، امنیت و آینده برتر» است. پاسخ‌دهندگان در خصوص رفاه، امنیت و آینده در کشور دچار تردید هستند. هرچند امنیت در ایران از منظر آماری وضعیت مناسبی دارد، اما امنیت بیش از آنکه امری عینی باشد، امری ذهنی است.

در مطالعه دقیق‌تری که توسط «پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه شریف» و «مؤسسه مطالعات جمعیتی» روی ۴۱۰ نفر از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان مهاجرت کرده‌ از ایران در سال ۹۶-۱۳۹۵ انجام شد، نشان می‌دهد در دسته‌های مختلف، عوامل رانشی اهمیت بیشتری دارند. «امنیت و آرامش اجتماعی» مهم‌ترین دلیلی بوده است که افراد مختلف آن را انتخاب کرده‌اند.

به‌عبارت دیگر مهاجرت دانش‌آموختگان ایرانی، مشابه با مهاجرت دانش‌آموختگان کشورهایی مانند هند یا چین که به‌دنبال موقعیت‌های شغلی یا تحصیلی بهتری از کشور خود مهاجرت می‌کنند؛ نیست.

در مطالعه دیگری که در سال ۱۳۹۱ در میان ۱۴۰ نفر از افراد مایل به مهاجرت کشور انجام شده و در همایش «هم‌اندیشی علمی در امور نخبگان» ارائه و منتشر شده است، نشان می‌دهد عوامل رانشی بیش از عوامل کششی مهم بوده است و این مطالعه تأکید می‌کند که بخش عمده‌ای از پاسخ‌دهندگان، نه تنها «امنیت و آینده خود» بلکه بیش از آن «امنیت و آینده فرزندانشان» عاملی اصلی در مهاجرتشان است.