چگونه می‌توان از درگیری آمریکا و ایران پرهیز و برجام را حفظ کرد؟

 یک دیپلمات پیشین کشورمان گفت: سایر اعضای برجام درحالی که برای حفظ این توافق نهایت تلاش خود را به خرج می‌دهند، همزمان می‌توانند با ایران برای مدیریت بحران‌های یمن و سوریه همکاری کنند تا بهانه را از ترامپ در مورد ربط دادن برجام به موضوعات منطقه‌ای بگیرند.

به گزارش ایسنا، سید حسین موسویان، استاد دانشگاه و دیپلمات پیشین کشورمان در یادداشتی برای خبرگزاری رویترز می‌نویسد: "درحالی که جهان برنشست‌های ترامپ با سران ناتو و پوتین متمرکز شده، تنش بین واشنگتن و تهران به طرز خطرناکی افزایش یافته است. روحانی در تندترین اظهارات دوران ریاست جمهوری خود گفته که آمریکا با دم شیر بازی نکند، صلح با ایران مادر صلح‌ها و جنگ با ایران مادر جنگ‌هاست. ترامپ نیز در پاسخ گفته که هیچ گاه آمریکا را تهدید نکنید.

اخیرا روحانی هشدار داده که اگر آمریکا صادرات نفت ایران را بلوکه کند، ایران نیز ممکن است تنگه هرمز را ببندد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب سیاست‌های ترامپ را نوعی اعلام جنگ علیه ایران خوانده و محمد علی جعفری فرمانده سپاه هم تهدید کرده که به دشمن فهمانده خواهد شد که یا همه از تنگه هرمز استفاده خواهند کرد یا هیچ کس. بیل اوربان فرمانده ارتش آمریکا هم برآمادگی آمریکا برای باز نگه داشتن تنگه هرمز بر اساس قوانین بین المللی تاکید کرده است.

تحقق عملی چنین مواضعی نه تنها به معنی مرگ برجام بلکه موجب رویارویی نظامی ایران و آمریکا خواهد شد، جنگی که همه بحران‌های جاری منطقه در مقابل آن، ناچیز خواهد بود. هرگونه اقدام آمریکا برای بلوکه کردن فروش نفت ایران نقض آشکار قطعنامه 2231 سازمان ملل در مورد برجام خواهد بود. در عین حال اگر ایران تنگه هرمز را ببندد، اروپا و چین و روسیه با آمریکا در صدور قطعنامه‌های جدید علیه ایران همراهی خواهند کرد.

در شرایط مملو از تهدید فعلی، گزینه‌های مسوولانه‌ای برای ممانعت از بروز یک بحران فاجعه بار جدید روی میز است. یک احتمال گفتگوی مستقیم آمریکا و ایران است. ترامپ معتقد است که سیاست های افراطی فشار علیه ایران، زمینه یک معامله بزرگ بین دو کشور را فرهم خواهد کرد. او در حاشیه اجلاس اخیر ناتو گفت که بالاخره ایران با او تماس و پیشنهاد معامله خواهد داد و معامله هم انجام خواهد شد. منتهی او باید درک کند که پذیرش این استراتژی توسط ایران غیر ممکن است چون به معنی تسلیم در برابر تهدید و فشار خواهد بود، چیزی که به معنی تحقیر ایران و شکستن غرور ملی ایرانی‌هاست.

گزینه دیگر ادامه برجام بدون آمریکاست. رهبران ایران اجرای برجام منهای آمریکا را پذیرفته‌اند مشروط بر اینکه آمریکا برای سایر کشورها در همکاری اقتصادی با ایران مزاحمت ایجاد نکرده و موجب نقض برجام توسط آنها نشود.

جناح های سیاسی اختلافات داخلی خود را کنار گذاشته و جبهه متحد علیه تهدید خارجی تشکیل خواهند داد. حمایت اخیر سپاه از دولت آقای روحانی و نامه سردار سلیمانی به ایشان، نشانه روشنی از این روند است. روحانی تصریح کرد که" تهدیدات اخیر آمریکا، ما را از گذشته متحدتر کرده است". روحانی اظهارات محکمی دال بر اینکه از روند موجود شکل گیری وحدت داخلی، برای حل مشکلات اقتصادی همچون وجود فساد، تورم، بیکاری، قاچاق و خصوصی سازی استفاده خواهد کرد.

اقتصاد ایران نیازمند اصلاحات ساختاری بزرگ از جمله نجات از وابستگی به نفت و اصلاح سیستم بانکی دارد. چنین اصلاحاتی، آسیب پذیری ایران در مقابل تحریم های آمریکا را کاهش، اعتماد موسسات مالی جهان را افزایش و اجرای برجام را تسهیل خواهد کرد.

روشن است که در غیاب آمریکا، سایر قدرت‌های امضاء کننده برجام قادر به اجرای تعهدات خود به طور کامل نخواهند بود. آنها باید ضعف فعلی شان در تامین منافع اقتصادی ایران را با امتیازات سیاسی و امنیتی جبران کنند. در حالی که روحانی در مورد توان اروپایی‌ها در تامین منافع اقتصادی ایران ابراز تردید کرده، ظریف به تلاش‌های خود در گفتگو با سایر قدرت های جهانی در مورد تامین نیازهای مالی، بانکی و انرژی ایران در قالب برجام، ادامه می دهد. این مهم است که سایر امضاء کننده گان برجام برای حفظ برجام نهایت تلاش خود را به خرج دهند لاکن همزمان می توانند با ایران برای مدیریت بحران های یمن و سوریه همکاری کنند تا بهانه را از ترامپ در مورد ربط دادن برجام به موضوعات منطقه ای بگیرند.

گفتگوهای ایران و چهار کشور اروپایی در مورد حل بحران یمن سازنده و مثبت بوده است. با اضافه شدن روسیه و چین به این گفتگوها، این کشورها می توانند به طور جمعی طرح صلح یمن را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کنند. این طرح می‌تواند براساس آتش بس، کمک های بشر دوستانه، گفتگوهای ملی، انتخابات آزاد و دولت فراگیر باشد. با حل بحران یمن، بزرگ‌ترین فاجعه  انسانی حل خواهد شد.

برای حل بحران سوریه نیز فرصت فراهم شده است. با وجودی که دشمنی ها ادامه دارد، داعش از خاک سوریه بیرون رانده شده و با حمایت مسکو و تهران، بشار اسد کنترل اوضاع را در دست گرفته است. اکنون زمان آن است که سه کشور روسیه، ایران و ترکیه طرح جامع صلح سوریه را به شورای امنیت ارائه کرده و اروپا وچین هم حمایت کنند.
مرگ برجام به معنی مرگ شانس حل بحران های منطقه از طریق دیپلماسی است. اروپا، روسیه، چین و ایران مسئولیت بزرگی برای مقابل با روند یک جانبه گرایی و افراط گری های آمریکا دارند که حفظ برجام قدم اول است. آنها می توانند با همکاری مشترک نقش موثر در حل بحران های منطقه ای و شکست تروریسم داعشی ایفاء کرده، مدلی برای مدیریت بحران های منطقه ایجاد کرده و روند حفظ برجام را تسهیل کنند."