ایران می‌تواند نقطه عطف روابط کرملین و کاخ سفید شود

مقامات کرملین در حال مذاکره با همتایان خود در واشنگتن هستند تا از دستیابی به دست‌کم یک توافق اطمینان حاصل کنند؛ توافقی که این امکان را به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا بدهد که نشست با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را پیروزی توصیف کند و گام برداشتن دو طرف در ترمیم روابط را توجیه کند.

نقش ایران در سوریه در صدر فهرست موضوعات احتمالی گفت‌و‌گوی روسای جمهوری دو کشور در هلسینکی در فنلاند در تاریخ 16 جولای (25 تیر ماه) قرار دارد و مسکو به‌طور همزمان درباره این مساله با تهران نیز در حال گفت‌و‌گوست. به گفته دو مشاور کرملین، پوتین در کل با خواسته‌های آمریکا و اسرائیل در این زمینه که نیروهای تحت حمایت ایران در جنوب سوریه از مرزهای اسرائیل دور نگه داشته شوند و نیروهای وفادار به دولت بشار اسد در دمشق جایگزین آنها شوند، موافق است.

پوتین پس از بررسی دقیق دیدار ترامپ با کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی که با اعلام خبر غیرمنتظره توقف رزمایش‌های مشترک آمریکا و کره‌ جنوبی همراه بود، به این نتیجه رسیده که لازم است با میلیاردر آمریکایی شخصا و رو در رو صحبت کند. اکنون این احتمال وجود دارد که همانند دیدار ترامپ و کیم در سنگاپور، دیدار ترامپ و پوتین نیز بدون حضور مشاورانشان برگزار شود.

جان هانتسمن، سفیر آمریکا در روسیه برنامه‌های دیدار خصوصی روسای جمهور دو کشور را تایید کرده و گفته است که ترامپ با «اطلاع کامل» از نیات پوتین با او مواجه می‌شود. این در حالی است که رئیس‌جمهوری امریکا از سیاست پیشین این کشور در ارتباط با برکناری بشار اسد به‌عنوان پیش‌شرط مذاکرات روی برگردانده است؛ اگرچه این سیاست به پیش از زمانی بر می‌گردد که روسیه با کمک ایران روند جنگ داخلی در سوریه را به نفع بشار اسد تغییر داد.

جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا که اخیرا با پوتین دیدار داشت تا مقدمات نشست روسای جمهور دو کشور را فراهم آورد به شبکه خبری سی‌بی‌اس گفت: «مساله راهبردی در سوریه دیگر بشار اسد نیست، بلکه ایران است.» بولتون که از طرفداران تلاش برای تغییر حکومت در ایران محسوب می‌شود، افزود: «وقتی آنها دیدار کنند، خواهیم دید که چه اتفاقی می‌افتد. احتمال برگزاری مذاکرات بزرگ‌تر در تلاش برای خارج کردن نیروهای ایرانی از سوریه وجود دارد که این یک قدم به جلو محسوب می‌شود.»

نشست روسای جمهور آمریکا و روسیه در مسکو به‌مثابه فرصتی برای نزدیکی دو کشور انگاشته می‌شود. اولین دیدار ترامپ و پوتین در پی اختلاف‌ نظرها بر سر پاره‌ای از مسائل بی‌نتیجه به پایان رسید که از جمله آنها می‌توان به جنگ در سوریه و تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه در پی اتهام مداخله این کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و الحاق کریمه و حمایت از جدایی‌طلبان در اوکراین اشاره کرد. انتظار می‌رود نشست هفته آینده در صورت موفقیت‌آمیز بودن به لغو تحریم‌های آمریکا علیه روسیه منجر شود.

اما هنوز این سوال وجود دارد که آیا پوتین و ترامپ می‌توانند در خصوص اقدامات ایران در سوریه به توافق برسند یا خیر. در حقیقت، این مساله موجبات نگرانی در واشنگتن و در میان متحدان آمریکا در اروپا را فراهم آورده که ترامپ بدون دستیابی به امتیازی ملموس، نشست هلسینکی را یک موفقیت و پیشرفت توصیف کند. ترامپ وعده مبهم کیم به «خلع سلاح هسته‌ای» را یک پیروزی بزرگ برای صلح جهانی می‌داند و این در حالی است که گزارش‌های محققان و رسانه‌ها از آن زمان تاکنون از تلاش‌های کره‌شمالی در جهت افزایش تولید سوخت هسته‌ای، ساخت موشک‌اندازهای بیشتر و توسعه یک تاسیسات موتور موشک حکایت داشته است.

آندره کورتنف، رئیس گروه تحقیقاتی شورای امور بین‌الملل روسیه در این باره گفت، روسیه شاید در بسیاری از مناقشات خاورمیانه به‌عنوان داور ناگزیر جای آمریکا را گرفته باشد، اما در خصوص ایران پوتین تنها درصدد آرام کردن ترامپ بر می‌آید و اقدامی جدی انجام نمی‌دهد. او افزود: «ترامپ نمی‌تواند پوتین را به روی گرداندن از ایران وادار کند. پوتین هیچ تمایلی به تحت فشار گذاشتن ایران ندارد و به ترامپ هم نمی‌تواند اتکا کند.»

روسیه و عربستان سعودی پیشتر با سر خم کردن در برابر خواسته ترامپ برای تولید نفت خام بیشتر خشم ایران را برانگیخته‌اند. اما در عین حال، روسیه برای محافظت از توافق هسته‌ای ایران که ترامپ آن را رها کرده، تلاش می‌کند. وزرای امور خارجه روسیه، چین، فرانسه، آلمان و بریتانیا روز جمعه درباره این مساله در وین گفت‌و‌گو کردند. سرگئی لاورف، وزیر امور خارجه روسیه روز چهارشنبه گذشته در این باره گفت احتمالا پس از نشست هلسینکی با مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا درباره هرگونه توافق حاصل شده، دیدار خواهد داشت. لاورف در عین حال با رویکردی محتاطانه تاکید کرد: «واقع‌بینانه نیست که از ایران بخواهیم از سوریه خارج شود. همانند هر جای دیگری در جهان بایستی با نشستن پشت میز مذاکره آغاز کنید، نگرانی‌هایتان را بگویید و درباره چگونگی حل آنها بر مبنای توافقی مشترک گفت‌و‌گو کنید.»

به گفته علی خرم، سفیر پیشین ایران در سازمان ملل متحد، تغییر موضع روسیه در خصوص سوریه و نفت خشم مقامات در تهران را برانگیخته است. او افزود: «روسیه نه تنها در رابطه با سوریه از پشت به ایران خنجر زده، بلکه به‌طور داوطلبانه آمادگی خود را برای همراهی با عربستان سعودی برای بیرون راندن ایران از اوپک اعلام کرده است.» به نظر می‌رسد در شرایط کنونی استراتژی پوتین تلاش برای گرفتن میانه در آشفتگی منافع متغایر مهره‌های مطرح در منطقه است.

منبع : دیپلماسی ایرانی