واکنش انجمن علمی باستان‌شناسی ایران درباره مومیایی ری

 انجمن علمی باستان‌شناسی ایران طی بیانیه ای به زوایای مختلف کشف جسد مومیایی در ضلع غربی حرم حضرت عبدالعظیم (ع) پرداخت، همچنین این انجمن؛ تجربه و چگونگی برخورد با دو مورد کشف مومیایی در دیگر کشورهای دنیا را نیز تشریح کرد.

در بیانیه انجمن علمی باستان‌شناسی ایران درباره کشف جسد مومیایی آمده است: به تازگی (در تاریخ سوم اردیبهشت ماه 1397) خبر کشف جسد مومیایی شده‌ای در حین خاک‌برداری در ضلع غربی حرم حضرت عبدالعظیم (ع) جوش و خروشی در میان خاص و عام به راه انداخت که بحث آن تا رسانه‌های بین‌المللی نیز کشیده شد. نکته‌ای که به حساسیت فزایندۀ این خبر انجامید، نزدیکی محل کشف جسد به مقبرۀ تخریب‌شدۀ پهلوی اول بوده است. ازهمین‌رو، گمانه‌زنی‌ها به منظور انتساب جسد مکشوفه، به جسد مومیایی شدۀ رضاخان، که تصور می‌شود همچنان در این بخش از حرم عبدالعظیم (ع) مدفون باشد، بالا گرفت.

پس از گذشت چند روز از این خبر، به‌جز دو تصویر کم کیفیت در فضای مجازی، اطلاعات زیادی از شرایط و جزییات کشف و خود جسد فاش نشده است. از آنجاکه این کشف در حریم بنا و اثری یافت شده که در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی به ثبت رسیده است، اصلی‌ترین متولی و مرجع ذیصلاح برای رسیدگی به موضوع، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور است.

از سویی با توجه به کشف یک جسد -صرف نظر از شیوۀ تدفین آن -در حین عملیات خاکبرداری در حریم این اثر ثبتی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و پژوهشگران باستان‌شناس مرجع ذی‌صلاح برای بررسی و ارزیابی کم و کیف این کشف بوده و دست‌کم از این منظر می‌بایست کاملاً با نگاه تخصصی و علمی به موضوع نگریسته شود.

چنانکه می‌دانیم این نخستین بار در تاریخ نیست که چنین موردی پیش آمده و بقایای جسد یا اجسادی کشف شده که تعیین اصالت آن، مورد مناقشه قرار گرفته است.

چنانکه در ماجرای کشف بقایای اجساد خانواده رومانف، آخرین تزار روس که به دست بلشوییک‌ها به قتل رسیدند و نیز در ماجرای کشف بقایای اسکلت نیکلای کوپرنیکوس، دانشمند سدۀ پانزدهم و شانزدهم میلادی در زیر کلیسای جامع شهر فرومبورک در لهستان، مسئولان به کمک متخصصان باستان‌شناس و علوم باستان‌شناختی به بررسی موضوع پرداخته و با روش‌های علمی به حل موضوع کمک کردند.

در خصوص جسد مکشوفه در حریم حضرت عبدالعظیم (ع) نیز باید نخست یک گروه باستان‌شناس به منظور بررسی صحت و سقم شرایط و اصالت کشف، پرداخته و پس از احراز صحت کشف، برای تاریخ‌گذاری بقایا، نمونه‌هایی از بافت جسد و همچنین پوشش آن تا تاریخ مرگ و دفن جسد مشخص شود که این امر از طریق روش بسیار دقیق رادیوکربن قابل انجام است.

همچنین نمونه‌هایی برای استخراج و توالی‌یابی DNA نیز باید برداشته شده و پس از انجام آنالیزهای مشخص در شرایط آزمایشگاهی خاص DNA باستانی، نتیجه با نمونۀ DNA بازماندگان خاندان پهلوی و یا هر مدعی دیگر، مقایسه شده و آنگاه درباره انتساب آن به شخص خاص، اظهار نظر شود.

گرچه طی چند روز گذشته برخی از مسئولان کنونی و سابق سازمان میراث فرهنگی و همچنین سایر تشکل‌های مرتبط با حوزۀ میراث فرهنگی بیانیه‌ها یا مصاحبه‌ها و اظهارنظرهایی داشته‌اند، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران به نمایندگی از جامعۀ باستان‌شناسی کشور، اعم از اعضای هیئت علمی، کارشناسان و دانشجویان این حوزه، به‌عنوان اصلی‌ترین متخصصان ذی‌صلاح در این زمینه -صرف از نظر از هر گونه اظهار نظر در خصوص تایید یا رد انتساب جسد مکشوفه به رضا شاه پهلوی و به دور از هر گونه جهت‌گیری‌های سیاسی و پیشداوری‌های غیر علمی- از مسئولان ذیربط درخواست دارد تا شرایط را برای حضور یک گروه باستان‌شناسی در محل مورد نظر فراهم بیاورد.

در پایان انجمن علمی باستان‌شناسی ایران اعلام می‌دارد که آماده هر گونه همکاری علمی و تخصصی برای پاسخ به این مسئله و نیز روشن شدن افکار عمومی است.