پادشاه در سایه سعودی ها کیست؟

 تا چند سال پیش، کمتر کسی نام محمد بن سلمان را شنیده بود. اما فرزند حدودا 33 ساله ملک سلمان، به سرعت به یکی از جنجالی ترین چهره‌ های ریاض تبدیل شد.

این روزها انتقادات از شاهزاده جوان و جنگ طلب سعودی که یکی یکی در حال زیر پا گذاشتن تابوها در عربستان و اجرای برنامه و طرح های جدیدی برای محکم کردن جای پا خود در این کشور است، بالا گرفته است.

«محمد بن سلمان» جوان‌ ترین وزیر دفاع جهان است که با حفظ سمت در وزات دفاع در 21 ژوئن 2016 به ولیعهدی عربستان سعودی نیز برگزیده شد.در دو سال اخیر محمد بن سلمان مصدر بسیاری از تصمیمات تهاجمی در سیاست‌ های کلان عربستان، از جمله حضور نظامی در یمن و تحریم قطر بوده است.

محمد بن سلمان کیست؟ و چه رویا و یا در حقیقت کابوس هایی برای عربستان و جهان در سر دارد؟

زندگی‌ نامه
محمد بن سلمان در 31 اوت 1985 در شهر «ریاض» متولد شد. نام مادرش «فهده بنت فلاح بن سلطان آل حثلین العجمی» و پدرش «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی است. محمد بن سلمان بزرگ ترین پسر ملک سلمان از زن سوم او است. فهده، نوه رئیس قبیله «الاجمان» است.

محمد بزرگ ترین فرزند فهده است. برادران کوچک تر او، «ترکی بن سلمان» رئیس سابق گروه تحقیقات و بازاریابی عربستان و «خالد بن سلمان» هستند.
شاهزاده محمد مدرک لیسانس خود را در رشته حقوق از دانشگاه ملک سعود دریافت کرده است.

آغاز به کار
بن سلمان پس از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه، چندین سال در بخش خصوصی کار کرد تا در نهایت به مشاور شخصی پدرش که در آن زمان استاندار ریاض بود، تبدیل شد.
محمد بن سلمان از 15 دسامبر 2009 و در سن 24 سالگی فعالیت دولتی خود را در تشکیلات محلی ریاض آغاز کرد. در سال های 2011 و 2012 وی به عنوان مشاور امور دولت مرکزی و مشاور پدرش سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد وقت شد. در آن زمان او ارتقا از یک جایگاه به جایگاه دیگر مانند دبیرکل شورای رقابتی ریاض، مشاور ویژه رئیس انجمن بنیاد تحقیقات و آرشیو ملک عبدالعزیز را آغاز کرد.
در ژوئن 2012 که «نایف بن عبدالعزیز آل سعود» درگذشت، سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد و معاون اول نخست وزیر شد و محمد بن سلمان هم با ارتقاء پست مواجه شد.

در 2 مارس 2013 که «سعود بن نایف» از سمت ریاست دیوان ولیعهدی به فرمانداری استان شرقی ارتقا یافت، محمد جایگزین او شد. در 25 آوریل 2014 شاهزاده محمد به عنوان وزیر کشور منصوب شد.

وزیر دفاع و معاون ولیعهد
در ژانویه سال 2015، پس از این که پدرش بن عبدالعزیز به سلطنت رسید، وی به سمت وزیر دفاع منصوب شد؛ و مدتی بعد سمت نایب ولیعهد و نایب دوم نخست‌ وزیر به وی داده شد.
در 23 ژانویه 2015, ملک عبدالله بن عبدالعزیز درگذشت، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود قدرت را در دست گرفت و محمد به وزارت دفاع منصوب شد. این تمرکز قدرت در دستان محمد بن سلمان خشم برخی از بستگانشان را برانگیخته است.

عملیات طوفان قاطعیت
ملک سلمان در سال اول سلطنتش، دو تصمیم بحث برانگیز گرفت. انتصاب فرزند 29 ساله‌ اش به وزارت دفاع و انتصاب برادرزاده‌ اش، «محمد بن نایف»، به ولیعهدی. او اولین نوه ابن سعود بود که به این مقام می‌ رسید.
اولین اقدام محمد بن سلمان بعد از رسیدن به وزارت دفاع، آغاز جنگ یمن بود.
عملیات «طوفان قاطعیت» در چارچوب مداخله نظامی در یمن به رهبری عربستان سعودی نخستین واقعه مهم در دوره فعالیت او به عنوان وزیر دفاع بود.
محمد بن سلمان از همان ابتدای عملیات تک روی و تابو شکنی کرد و بدون همکاری با نیروهای امنیتی و اطلاع دادن به «متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود» وزیر گارد ملی سعودی، که خارج از کشور بود حمله را در مارس 2015 آغاز کرد.
اکونومیست او را «معمار جنگ یمن» خوانده است.

در جریان این کارزار، محمد برای تعطیلات به مالدیو رفت، و «اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا چند روز برای تماس با او با مشکل مواجه بود.

بنابر گزارش‌ های سازمان ملل و گروه‌های حقوق بشری، در این منازعه جنایت جنگی همچون بمباران‌ های گسترده انجام شده که متهم به کشتن هزاران غیرنظامی است.

این جنگ تاکنون برای پادشاهی سعودی میلیاردها دلار هزینه در برداشته و بسیاری از زیرساخت‌ های یمن را نابود کرده ولی در ضربه زدن به حوثی ها ناکام بوده است.

با این که محمد این جنگ را به عنوان پیروزی سریعی بر حوثی ها و راهی برای برگرداندن «عبد ربه منصور هادی» رئیس جمهور فراری یمن به قدرت وانمود کرد، در عمل تبدیل به یک جنگ طولانی فرسایشی شده‌ است.

یمن فقیرترین کشور عرب منطقه، براثر این جنگ دچار بحران انسانی شده است.

کودتای خاموش بن سلمان علیه بن نایف
روز چهارشنبه 21 ژوئن 2017 پادشاه عربستان سعودی، محمد بن سلمان را با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع به عنوان ولیعهد جدید این کشور معرفی کرد. وی جانشین «محمد بن نایف» عموزاده اش شد.

ولیعهدی او هم مطابق عرف به دست نیامد و او طی کودتایی عموزاده خود را برکنار، و خود جایگزین او شد.

در این اقدام، در شب 20 ژوئن 2017 محمد بن نایف برای دیدار با ملک سلمان پادشاه عربستان به طبقه چهارم کاخ پادشاهی این کشور در مکه احضار شد.

به گفته یک منبع نزدیک به بن نایف، در این جلسه شبانه، ملک سلمان به او دستور داد که به خاطر اعتیادی که به داروهای آرام‌ بخش پیدا کرده و بر تصمیمات و قضاوت‌ های او تاثیر گذاشته است، به نفع پسرش محمد از ولیعهدی کنار برود.

به نوشته رویترز، گفته می شود که او پس از سوء قصد نافرجامی که القاعده در سال 2009 علیه او انجام داد، به خاطر کاهش آثار جسمی و روحی آن به تجویز پزشک شروع به مصرف داروهای آرام‌ بخش کرد. با این حال، یک مقام ارشد سعودی در گفت و گو با رویترز، معتاد بودن بن نایف به هر دارویی را به کلی رد و آن را ادعایی بی اساس برای برکناری بن نایف عنوان کرد.

به گفته وی، ملک سلمان از مدت ها پیش به فکر انتصاب پسر خود به مقام پادشاهی بود و مصرف داروهای آرام‌ بخش از سوی بن نایف را بهانه ای قرار داد تا او را از سر راه پسرش کنار بزند.
محمد بن سلمان همچنین به عنوان نایب رئیس شورای وزیران برگزیده شد.

اصلاحات سیاسی و اقتصادی
در دو سال اخیر، وزارت دفاع تنها سمت محمد بن سلمان نبود. پدرش او را به معاونت ولیعهد، معاون دوم نخست وزیر و رئیس شورای اقتصاد و توسعه هم منصوب کرده بود. از آن زمان او برنامه‌ هایی برای تغییرات در اقتصاد و جامعه عربستان معرفی کرده است که به عنوان «چشم انداز 2030» شناخته می‌ شود.
در بُعد اقتصادی، هدف او فاصله گرفتن از اقتصاد وابسته به نفت و فضای بازتر برای بنگاه‌ های اقتصادی است. حذف یارانه‌ ها و حقوق‌ های دولتی کلان و حتی خصوصی سازی بخشی از شرکت نفت عربستان هم برنامه‌ های جدیدی در اقتصاد بسته عربستان است.

توسعه اجتماعی، بخش بحث‌ برانگیز چشم انداز محمد بن سلمان است. عبور از مرزهای سنتی و نزدیک شدن به همسایگانی چون امارات و عمان و کویت.

فرزند مورد علاقه پادشاه عربستان، می‌ تواند نماینده حدود دو سوم جامعه باشد که همسن او یا از او جوان‌ تر هستند اما برخی از اقدامات او پتانسیل راه اندازی انقلابی را علیه اش دارند.

برای مثال، در 4 نوامبر 2017 مطبوعات عربستان اعلام کردند «ولید بن طلال» میلیاردر و شاهزاده سعودی که به کرات در رسانه‌ های خبری انگلیسی زبان به عنوان میهمان حضور می‌ یابد و از سهامداران عمده سیتی‌ گروپ، نیوز کورپ و توییتر، و نیز بیش از 40 تن از امیران و وزرای حکومتی به خواست ولیعهد به دلیل اتهامات فساد و پولشویی بازداشت شده‌ اند. گرچه آنها پس از مدتی حبس در هتل «ریتز کارلتون» در ریاض و پرداخت غرامت، آزاد شدند اما این کار به وجهه بن سلمان آسیب جدی زد.


یکی از روزنامه‌ های غربی درخصوص تفاوت وی با سایر دولتمردان عربستانی می‌ نویسد: او تنها ریش سیاه کابینه در میان ریش سفیدان است. از همین رو، بسیاری از ناظران اظهارنظرهای وی را در مورد مسائل موجود در خاورمیانه، شتابزده و عجولانه می‌ دانند که مدتی بعد مجبور به اصلاح آن می‌ شود.

محمد بن سلمان می‌ خواهد اسلام معتدل 30 سال گذشته را احیا کند. نوعی اصلاح، اما استبدادی و از بالا، با هدف به‌ روز کردن سرزمین مقدس اسلام از طریق غربی کردن آن.

محمد بن سلمان نه سابقه چند تن از برادرانش را داشت، و نه یک کارنامه درخشان دانشگاهی؛ برگ اصلی برنده او در بازی تاج و تخت پادشاهی، قبل از هر چیز، حمایت آمریکایی‌ ها بود.

برای ترامپ، او نه فقط یک متحد سیاسی مناسب، که یک شریک تجاری فوق‌ العاده نیز است. شاید مهم‌ ترین پیروزی محمد بن سلمان در همین مرحله بود: او گوی رقابت را در ربودن دل ترامپ از رقیب سرسختی همچون «محمد بن نایف» ولیعهد سابق ربود.

معنای اقتصادی اصلاحات در عربستان چیزی جز قطع یارانه و خصوصی‌ سازی نیست.

افق اصلاحات برای محمد بن سلمان، به طور مشخص، دبی و الگوی او، همتایش در امارات است.

مداخله نظامی
در 10 ژانویه 2016 ایندیپندنت گزارش داد آژانس اطلاعاتی آلمان محمد بن سلمان را فردی به تصویر کشیده که در حال بی ثبات کردن جهان عرب از طریق جنگ های نیابتی در یمن و سوریه است.
تاکنون هزاران شهروند یمنی در بمباران های عربستان در یمن جان خود را از دست داده اند.

رابطه با ایران
محمد بن سلمان از همان ابتدا دشمنی خود را با ایران ابراز کرد.
وی در آغاز سال 2016 با تایید اعدام «نمر باقر النمر»، بر آتش تنش‌ ها در روابط ایران و عربستان سعودی دمید. شماری از معترضان به این اقدام به سفارت عربستان سعودی در تهران حمله کردند. از آن زمان، روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شده‌ است.

با شروع بحران کشورهای عربی با قطر، به عنوان کشور همسایه عربستان، وی بار دیگر در جهت ضربه زدن به این کشور گام برداشت؛ اقدامی که نتیجه ای در پی نداشت.

حقوق بشر
به رغم اصلاحات وعده داده شده، بازداشت ها و محاکمه های فعالان در دوره کار محمد بن سلمان افزایش یافته است. سرکوب فعالان حقوق بشر امری رایج در دوره زمامداری اوست.
عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر همچنان از دولت عربستان به دلیل نقض حقوق بشر انتقاد می کنند.

زندگی شخصی
وی برخلاف بسیاری از دیگر مردان در این کشور، بنا به گفته خودش، تک‌ همسری را برگزیده است. او از تنها همسرش چهار فرزند، دو دختر و دو پسر دارد.
محمد بن سلمان زندگی تجملاتی داشته‌ است. در یک مورد، او یک قایق ساخت ایتالیا به نام «سرین» را به مبلغ 500 میلیون دلار از یک ثروتمند روسی خرید.

در دسامبر 2017 شماری از منابع گزارش دادند بن سلمان با استفاده از «بدر بن محمد بن فرهان آل سعود» مشاور نزدیک خود تابلوی لئوناردو داوینچی را که به قیمت باورنکردنی 450 میلیون دلار در نیویورک به فروش رسید، خریداری کرد.

«قصر لوئی چهاردهم» به قیمت 300 میلیون دلار در حومه پاریس که گرانقیمت‌ ترین خانه جهان توصیف می شود، نیز به محمد بن سلمان تعلق دارد. مالکیت این قصر با انتقال سند مالکیت آن بین شرکت‌ های پوششی گوناگون در فرانسه و لوکزامبورگ پنهان شده است.


اینها چند مورد شناخته شده از خریدهای ولیعهدی است که ظاهرا قصد دارد با فساد مالی و ثروت اندوزی در کشورش مبارزه کند و از ریاضت اقتصادی دم می زند.

کارنامه ولیعهد عربستان در دو سال گذشته پر از اقدامات جاه‌ طالبانه و غافلگیرانه و سیاه بوده است: عملیات طوفان قاطعیت (جنگ یمن)، طرح انزوای قطر، اعطای حق رانندگی به زنان و اجازه صدور فتوا به آنها، شکستن تابوی هم‌ دستی با تل آویو، بازداشت جمعی از شاهزاده‌ ها، مقامات حکومتی و سرمایه داران به جرم فساد و پولشویی، و در نهایت درام استعفای حریری.

غافلگیری اما همواره شمشیری دو لبه است، و هر بمبی ممکن است در دستان سازنده‌ اش منفجر شود. شتاب‌ زدگی، جاه‌ طلبی، و ماجراجویی ترکیب انفجاری خطرناکی است؛ و طرح‌ ها و اقدامات بن سلمان همگی شامل این سه ماده اند؛ از جمله ماجرای دستگیری صدها شخصیت بانفوذ سلطنتی.

امروز برای شاهزادگان عربستان، بن سلمان شخصیتی غیرقابل‌ پیش‌ بینی و ترسناک است؛ آن قدر ترسناک که یکی از تحلیلگران منطقه در این مورد می‌ گوید: «هرگز چنین چیزی ندیده بودم.»
آنها حق دارند بترسند: بازی تاج و تخت، برای محمد بن سلمان، بازی تشخیص دوست و دشمن، و نابودی مطلق دشمنان است، و این حد وسطی ندارد.

بعید است مانعی بتواند جلوی تاج‌ گذاری ولیعهد را به عنوان شاه جدید عربستان در سال‌ های آتی بگیرد. و از هم‌ اکنون می‌ توان شرط‌ بندی کرد که مدت سلطنت او طولانی خواهد بود؛ طولانی و پر از اتفاقات غیرمنتظره و هولناک.

منبع : جماران