مصرف 92 درصد از منابع آب کشور در قبال برداشت یک سوم محصول کشاورزی

اهمیت اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی موضوعی است که اگر نسبت به آن بی توجهی شود در آینده نه چندان دور مشکلات کم آبی اثرات جبران ناپذیری بر سایر بخش های تولیدی و تامین آب مشروب مردم خواهد داشت.

براساس آمار و اطلاعات منتشره، از 164 میلیون هکتار کل اراضی کشور، درحال حاضر 18.8 میلیون هکتار در چرخه تولید محصولات کشاورزی قرار دارد.

از این مقدار حدود 8 میلیون هکتار به صورت آبی و حدود 6.3 میلیون هکتار به صورت دیم و بقیه به صورت آیش آبی و دیم مورد بهره برداری قرار دارند. در ارتباط با منابع آب نیز از حدود 93 میلیارد مترمکعب منابع آب مصرفی کشور حدود 86 میلیارد مترمکعب به حساب مصارف کشاورزی منظور می گردد.

بخش کشاورزی با 92 درصد بزرگترین و مهمترین مصرف کننده آب در کشور به شمار می رود. بیش از 80 درصد اتلاف منابع آب به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی های پیشرفته آبیاری در این بخش به هدر می رود.

حمید چیت چیان وزیر نیرو در این باره می گوید: بازده آبیاری در کشور 33 درصد ولی در کشورهای همسطح و یا پایین تر از ایران بیشتر است، به عنوان مثال بازده آبیاری در لیبی٬ هند٬ مصر و سوریه به ترتیب 60، 54، 53 و 45 درصد است.

به گفته وی متوسط مصرف آب کشاورزی در ایران 92 درصد و این رقم در جهان 70 درصد است و متوسط تولید محصول به ازای یک مترمکعب آب در ایران بین 900 گرم تا یک کیلوگرم ولی در جهان 2.5 کیلوگرم است.

بنابر آمارهای موجود با مصرف 92 درصدی آب در بخش کشاورزی نه تنها موجب از بین رفتن بخش کشاورزی، فرونشست زمین و جابجایی جمعیتی می شود بلکه خروجی محصول نیز به تناسب سایر کشورها بسیار ناچیز است.

اگرچه برای تامین این میزان آب با توجه به شرایط اقلیمی و بارندگی های کشور به ناچار باید به منابع زیرزمینی دست اندازی نمود باید توجه داشت که برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی و حفر چاه های بیش از اندازه موضوعی است که در اثر بی توجهی به آن خسارات جبران ناپذیری را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی بوجود خواهد آورد.

امروزه تامین آب و صیانت از منابع زیرزمینی یکی از چالش های اساسی است که کشورها و انسانها با آن روبرو هستند و براساس پیش بینی ها یکی از جنگ های آینده مربوط به آب خواهد بود.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در تازه ترین اظهارات خود گفته که 30 سال پیش کل چاههای کشور 164 هزار حلقه بود که میزان برداشت از چاهها 28 میلیارد مترمکعب بوده است اما تا سال 1392 تعداد چاهها به 760 هزار حلقه و با برداشت 48 میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.

به گفته وی با توجه به وضعیت اقلیمی کشور بیش از 58.5 درصد کشور در مناطق خشک و نیمه خشک و تنها 15 درصد وسعت کشور در مناطق نرمال و مرطوب قرار دارد.

اگرچه مهمترین سیاست وزارت نیرو این است که خدشه ای به وضعیت تامین آب شرب کشور وارد نشود ولی نحوه مصرف و چشم انداز آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

به نظر می رسد در کنار رعایت الگوهای مدیریت مصرف و صرفه جویی باید نگاه واحدی از سوی وزارتخانه های مرتبط از جمله جهاد کشاورزی و نیرو و بخش هایی از نفت (پتروشیمی ها) به موضوع آب داشته باشند تا تصمیم گیری ها بدون دغدغه نهادها به مرحله اجرا گذاشته شود.

همچنین موضوعاتی نظیر تخصیص و نگاه یکپارچه به مدیریت آب، طرح آمایش سرزمین، استفاده از ابزارها و تکنولوژی های نوین کشاورزی در بخش آبیاری و نوع محصول برای کشت در مناطق از موضوعات قابل توجه در این حوزه است.