در سوریه دقیقاً چه می گذرد؟

 -داوود شریفی - برای آنهایی که در تناقضات بی پایان "بهار عربی" هنوز در دو قطبی استبداد-دموکراسی گرفتار هستند. برای آنهایی که دیروز پرسش معروف "در سوریه چه می گذرد" بی پاسخ ماند و امروز پرسش"در عراق چه می گذرد" معما شده است. برای آنهایی که شعار "بای بای بشار" تبدیل به هیاهوی "ای وای داعش" شده است. برای آنهایی که امروز می شنوند تکریت "پاکسازی" شد و فردا، تکرار اخبار دیروز را مرور می کنند. برای ما، برای آنها، برای دوست برای دشمن، برای مسلمان برای مسیحی، شیعه و سنی، تهران و ریاض، مسکو و واشنگتن، خاورمیانه تبدیل به آتشفشان "روز واقعه" شده است!

نخست برای آنهایی که هنوز گرفتار اوهام بهار عربی هستند و در تحولات خاورمیانه به دنبال فرشته دموکراسی هستند تا دیو استبداد را نابود کند باید گفت این فرشته در خاورمیانه به انسان سجده نمی کند. دموکراسی در خاورمیانه، فرشته رانده شده است.گویی حق با ملک فهد بود زمانی که به سفیر امریکا توصیه کرد که در اینجا به دنبال دموکراسی نباشید چرا که با فرهنگ مردمان خاورمیانه بیگانه است!

تغییر الگوی جنگی ارتش

برای آنهایی که هنوز می پرسند "در سوریه چه می گذرد؟" و پاسخ پرسش خویش را دریافت نکرده، گرفتار پرسش "در عراق چه می گذرد؟" شده اند باید گفت اگر هنوز از زاویه دموکراسی خواهی به دنبال پاسخ هستید هیچ کس نخواهد توانست پاسخ پرسش شما را بدهد. اما اگر پرسش شما ناظر بر تحولات نظامی است باید گفت پاشنه میدان نبرد پس از ورود حزب الله لبنان ، تغییرات جدی کرده است.
با این حال ماهیت نامتقارن و دینامیک جنگ های غیر کلاسیک، مبتنی بر آزاد سازی سریع مناطق نیست بلکه بر پاکسازی تدریجی استوار است که گاه عبور از یک مجتمع مسکونی ممکن است هفته ها زمان ببرد ، چه رسد به محله ها و شهرها و استان ها.

در سوریه دقیقاً چه می گذرد؟

به این ترتیب در سوریه  با دشمنی روبرو هستید که با اسلوب کلاسیک نمی جنگد. به عنوان مثال در یک شهر یا روستایی که در کنترل گروه های مسلح است، بخش عمده تمرکز این گروه ها در مجتمع های مسکونی، تونل های زیر زمین و عوارض طبیعی و جغرافیایی است به همین دلیل نه تنها بازپس گیری چنین مناطقی بسیار دشوار است بلکه بس از پاکسازی نیز، تثبیت نیرو در آن بسیار دشوار است به ویژه اگر بافت جمعیتی منطقه با گروه های مسلح همراه باشد.

به عنوان مثال در استان درعا در جنوب سوریه که اولین شراره های درگیری از این منطقه شروع شد بافت عشایری معارض، خود از موانع جدی پیشروی است. حتی اگر در مناطقی مانند درعا، بافت جمعیتی مخالف با حضور مسلحین باشد، تمرکز تک تیراندازها در مجتمع های مسکونی می تواند پیشروی ارتش را به شدت کند نماید و یا در محله های قدیمی در حلب یا داریا در حومه غربی دمشق که کوچه های بسیار باریکی دارد، خطوط تماس بین طرفین ممکن است ماه ها بدون تغییر باقی بماند.

با این حال کارشناسان نظامی معتقدند با تغییر استراتژی نظامی و به کار گیری تاکتیک های درگیری غیر کلاسیک، توان دفاعی ارتش سوریه و به زودی ارتش عراق در مقابله با گروه های مسلح افزایش یافته و پس از توقف روند پیشروی های آنان، شرایط میدانی به تدریج به نفع ارتش تغییر یابد.
طبیعی است که این فرایند، شیب ثابتی ندارد و در مقاطعی ممکن است دچار نوسانات منفی یا مثبت شود.

تضعیف ارتش آزاد،جبهه اسلامی و جبهه النصره

یکی از تحولات میدانی جدی در سوریه، تضعیف مسلحین وابسته به ارتش آزاد، جبهه اسلامی و جبهه النصره در فشار گاز انبری میان ارتش سوریه از یک سو و داعش از سوی دیگر است.

به عنوان مثال "دیرالزور" که زمانی مرکز اصلی جبهه النصره بود اکنون تحت سیطره داعش قرار دارد. به این ترتیب می توان گفت که به زودی درگیری اصلی در شرق سوریه میان داعش و ارتش این کشور از سر گرفته خواهد شد.

در "حلب" فشار ناشی از نزدیک شدن دو سر انبر "ارتش سوریه-داعش" باعث شکست های پی در پی برای گروه های مسلح شده است به گونه ای که این گروه های از شرق و شمال شرق تحت هجوم داعش و از غرب و جنوب غربی تحت فشار ارتش سوریه قرار گرفته اند.

یکی دیگر از تحولات جدید حمایت توپخانه ای ارتش سوریه از کمیته های دفاعی کردها در برابر هجوم داعش در حومه "حسکه" است که با وجود درگیری های چندی پیش میان ارتش و کردها، این همراهی نشان از آمادگی ارتش سوریه برای رویارویی مستقیم با داعش دارد.

خلافت جبهه النصره در برابر خلافت داعش

مساله اعلام امارت اسلامی در عید فطر توسط جبهه النصره که پاسخی به اعلام دولت خلافت از سوی داعش است نیز باعث اختلافات جدی میان النصره و متحدین شاخه القاعده در سوریه شده است.هر چند جیش الاسلام  از جبهه النصره خواسته است این خلافت را اعلام نکند ولی به نظر می رسد این موضوع دیر یا زود باعث درگیری میان النصره و جبهه اسلامی خواهد شد که تضعیف این جریان ها به نفع  ارتش سوریه و داعش تمام خواهد شد.

درگیری حزب الله لبنان با جبهه النصره و داعش

درگیری در سلسله جبال شرقی لبنان در مرز با سوریه در روزهای اخیر میان جبهه النصره و حزب الله یکی از تحولات بارز میدانی اخیر است؛ جایی که مسلحین وابسته به القاعده که پس از فرار از "یبرود" و سایر شهرهای منطقه "قلمون" سوریه در دره های کوهستانی میان لبنان و سوریه مستقر شده اند.

آنها همزمان با طرح اعلام امارت اسلامی از سوی ابو محمد جولانی تصمیم به هجوم به روستاهای شیعه نشین اطراف بعلبک داشتند که با عملیات پیشگیرانه حزب الله، این عملیات آنها ناکام ماند.

 به نظر می رسد فرماندهی حزب الله مصمم به پاکسازی این مناطق است که اولین گام قطع ارتباط "عرسال" و دره های کوهستانی مرزی است.
لازم به ذکر است شهرک سنی نشین عرسال در منطقه بقاع یکی از مراکز اصلی حمایت کننده جبهه النصره در سلسله جبال شرقی است که پوشش سیاسی جریان المستقبل مانع ورود ارتش به این شهرک شده است.

همچنین در آخرین شب های ماه رمضان، درگیری های شدیدی بین داعش و حزب الله رخ داد. تا قبل از این ، عمده درگیری های حزب الله با النصره بود.

تقسیم بندی خاک سوریه

به این ترتیب درباره آنچه که در سوریه می توان گفت این است که در حال حاضر در حدود 30 درصد خاک این کشور که عمده این مناطق کویری است در اختیار داعش قرار دارد، سهم نظام سوریه در حدود 55-60 درصد و گروه های مسلح وابسته به القاعده، جیش الاسلام و ارتش آزاد کنترل 15-10 درصد سوریه را در اختیار دارند.

روند تحولات میدانی به نفع نظام سوریه و داعش به پیش می رود و تا ماه های آینده به درگیری اصلی میان داعش و ارتش سوریه منجر خواهد شد.

البته این به معنای نابودی سریع سایر گروه های مسلح نیست. فراموش نکنیم که یک ارتش کلاسیک متمرکز در برابر گروه های مسلح غیر متمرکز ممکن است به یکباره کنترل مناطق گسترده ای را از دست دهد که باز پس گرفتن آنها با توجه به ماهیت و جغرافیای درگیری ممکن است زمان طولانی تری بگیرد.

بررسی تحولات نظامی در شمال، شرق و حتی غرب سوریه در استان های حسکه، الرقه و حمص نشان می دهد که معرکه داعش و ارتش سوریه، قطب اصلی درگیری ها را تشکیل خواهد داد. درگیری هایی که نتیجه بحران سوریه را رقم خواهد زد.

با این حال پس از انتخابات ریاست جمهوری سوریه و پیروزی بشار اسد می توان گفت که سقوط نظام سوریه توسط ارتش آزاد و جبهه النصره کاملاً منتفی است و اینک نبرد به سمت جنگ نهایی داعش و ارتش سوریه می رود که در نهایت، یا بشار اسد بماند یا جانشین او خلیفه ای باشد به نام ابوبکر بغدادی!