همزماني روز جهاني و روز ملي زن

 «مادر من يك فرشته است، از آن فرشته‌هاي نگهبان كه خدا معمولا به هر نوزادكوچولويي هديه مي‌دهد تا از او مراقبت كند؛ از آن فرشته‌هاي اصيل و نجيب كه هيچ گرد و غباري از بدخواهي و بدجنسي روي قلب عزيزش ننشسته است.

ما به او كه از صبح تا شب، اين طرف و آن طرف مي‌رود و كارها را به طور خستگي ناپذيري انجام مي‌دهد و حواسش به همه چيز هست، نگاه مي‌كنيم و مي‌خنديم و مي‌گوييم:« مامان، شما با برق كار مي‌كني؟»

اما خودمان بهتر مي‌دانيم اين نيروي برق نيست كه مادر را سرپا نگه مي‌دارد، بلكه نيروي عشق است. او دستان معجزه‌گري دارد كه در آن واحد مي‌توانند هم غذاي توي قابلمه را هم بزنند، هم براي عاقبت به‌خير شدن بچه‌ها به سوي آسمان بلند باشند و هم در آخرين روزهاي ماه،‌ وقتي اتفاق پيش بيني نشده‌اي مي‌افتد، به مقدار كافي پول از سبد پس اندازها بيرون بياورند!

او اهل كتاب خواندن و حل كردن جدول است و هميشه ما را به تحصيل و مطالعه تشويق مي‌كند. می‌گوید خواندن هر کتاب به معنای تجربه یک زندگی دیگر است. وقتی کتاب می‌خوانی، می‌توانی همه صحنه‌ها را در ذهنت تصور کنی و بدانی که زندگی در یک کشور یا شرایط دیگر چگونه است.
تركيب اطلاعات عمومي، تجربه و درايت، از مادرم يك مدير فوق‌العاده ساخته است.

معمولا تمام اعضاي فاميل، براي قرض گرفتن پول، دوخت و دوز جهيزيه فرزندشان، گرفتن دستور تهيه دلمه و مرباي آلبالو، مراقبت از بيمار، مشاوره و حتي وصيت كردن روي او حساب مي‌كنند. مادرم كارآمد، دلسوز و قابل اعتماد است. در تمام لحظه‌هاي سخت زندگي، حضور اطمينان‌بخش او و ايمان وتوكل بي‌نظيرش به خداوند، به ما دلگرمي مي‌دهد.

مادر من قلب تپنده خانه است؛ شادي بزرگي كه از طرف خدا بي هيچ چشمداشتي به ما عطا شده است. به شكرانه اين نعمت، چيزي نمي‌توانم بگويم جز آن‌كه مادر نازنين و منحصر به فردم! دوستت دارم!»

هریک از ما، مادر منحصر به‌فرد خودمان را داریم یا داشته‌ایم. نوشتن عاشقانه‌ای این چنین، کمترین کاری است که به مناسبت روز مادر می‌توانیم انجام بدهیم؛ حتی اگر این فرشته‌های نازنین را از دست داده باشیم.

روز مادر در ایران
اما این مناسبتی که به‌بهانه آن مادرانمان را می‌ستاییم، چگونه روزی است؟

در ایران، بیستم جمادی‌الثانی به‌مناسبت روز مادر گرامی داشته می‌شود؛ روز تولد حضرت فاطمه(س) که پدرش به او لقب «ام‌ابیها» داده است، یعنی زنی که برای پدرش همچون مادر بود.
زمانی که برای حضرت محمد(ص) فرزند پسری باقی نمانده بود و دشمنانش خیال می‌کردند هر کس پسر نداشته باشد نامی از او به‌جا نمی ماند، خداوند به ایشان دختری بخشید و در سوره «کوثر» خبر داد که این دشمنان پیامبرند که بی نام و نشان می‌مانند نه ایشان.

«فاطمه، عزیزترین مردم نزد من است». این جمله معروفی از پیامبر اسلام است که علاقه زیادی به دخترش داشت. وقتی حضرت فاطمه(س) پنج‌ساله بود، ابوطالب، عموی پیامبر و حضرت خدیجه(س) از دنیا رفتند و پیامبر ماند و دخترش. این دختر کوچک، مانند مادری مهربان از پدر نگهداری می‌کرد. وقتی دشمنان پیامبر بیرون از خانه ایشان را می‌آزردند و گاهی لباس پیامبر را کثیف می کردند، فاطمه علیهاالسلام در خانه از پدر پذیرایی می‌کرد و با دستان کوچکش لباس‌های او را می‌شست.

منزلت الهی حضرت فاطمه(س) قبل از به دنیا آمدن برای پیامبر اعظم(ص) روشن و آشکار بود. بنابراین هرگاه وی وارد می شد، پدر از جا برمی‌خاست، به سویش گام بر می‌داشت، دست او را می‌بوسید و در جای خویش می‌نشاند. از دامان همین دختر بود که نسل پیامبر ادامه پیدا کرد.
فاطمه(س) همسری مهربان و باوفا و مونسی تمام و کمال برای وصی رسول خدا(ص) و بهترین مادر برای فرزندانش امام‌حسن(ع)، امام‌حسین(ع)، حضرت زینب(س) و ام‌کلثوم (س) بود.

تاریخچه روز مادر

پیامبر اسلام(ص) فرموده‌اند: «بهشت زیرپای مادران است» و همین مضمون را به بیان دیگری تکرار کرده‌اند: «پدر و مادر بهشت و دوزخ تو هستند»، یعنی نوع رفتار تو با والدین است که تعیین می‌کند از اهالی بهشت خواهی بود یا دوزخ. ایشان نگاه محبت‌آمیز به پدر و مادر را نیز عبادت می‌داند.
شاید تنها محبت بی‌شائبه‌ای که نصیب هرکس می‌شود، محبت پدر و مادرش باشد. به‌همین دلیل، مهر مادری را در تمامی فرهنگ‌ها و آیین‌ها ستایش کرده‌اند.

در پژوهش های دوران باستان آمده است:«داشتن یک روز برای زنانِ مادر یا روز باروری از دوران باستان در یونان و ایران و بعدها در روم وجود داشته است. در این کشورها هرساله مراسم بزرگی برای نیایش و ستایش الهه‌های باروری اجرا می‌شد. در یونان برای رئا، مادر زئوس، خدای خدایان و در ایران برای آناهیتا، خدازن ایرانی. در این روز علاوه برآن‌که مردمان با هدایایی به معابد الهه‌های باروری می‌رفتند، به مادران خود نیز هدیه می‌دادند.

در انگلستان قرن سیزدهم، هنری سوم به خواست مردان کلیسا، سومین یکشنبه ماه مارچ را به‌عنوان «یکشنبه مادری» اعلام کرد اما در واقع هدف از برگزاری این روز، ایجاد فرصتی برای ستایش کلیسا بود. این سنت پس از رنسانس و برچیده شدن قدرت کلیسا نیز ادامه یافت اما مردمان در آن روز به جای رفتن به کلیسا به دیدن مادران خود می‌رفتند و برایشان هدیه می‌بردند و کلیسا دیگر نقشی در این مراسم نداشت.

پیشنهاددهنده روز مادر به شکل امروزی برای تجلیل از مادران، خانم جولیا واردهاو، حقوقدان و نویسنده آمریکایی بود. او این پیشنهاد را در سال 1872 مطرح کرد اما تنها در سال 1914 بود که این روز با پیگیری دختر این خانم و گروهی از زنان آمریکایی به وسیله ویلسون، رییس‌جمهوری آمریکا به‌عنوان روز مادر اعلام شد و رسمیت پیدا کرد.

در ابتدا روزی که برای این کار انتخاب شد، روز هشتم ماه مه بود ولی پس از گسترش این فکر به کشورهای اروپایی و سایر کشورهای جهان، قرار شد که دومین یکشنبه ماه مه را به این روز اختصاص دهند. اگرچه از آن زمان تا کنون همین روز در بیشتر کشورهای جهان به‌عنوان روز مادر شناخته شده است اما در برخی از کشورها روزهای دیگری را به روز مادر اختصاص داده‌اند، مثلا در کشورهای اسلامی دولت‌ها این روز را با روزی مذهبی همزمان می‌کنند.»

از خانه تا جامعه

مادری یکی از فرصت‌هایی است که برای بالندگی به یک زن داده می‌شود تا فداکاری و مهربانی درونی‌اش را به منصه ظهور برساند و تجربه و تمرین کند، اما لطافتی که در روح زنانه جاری است، تنها در این فقره نیست که می‌تواند نمود پیدا کند. زنان در هر محیطی که باشند، می‌توانند به اطراف خود زندگی ببخشند و با هر موجودی که سروکار پیدا کنند، می‌توانند نسبت به او مهر مادرانه داشته باشند. برای همین، بیستم جمادی‌الثانی به‌شکل توأمان برای تقدیر از مقام مادران و زنان درنظر گرفته شده است.

زن از خانه تا جامعه می‌تواند منشاء خیر و برکت شود، چراکه با نگاه دقیق و موشکافانه خود، کاستی‌ها و کمبودها را تشخیص می‌دهد و با تدبیر و هوشمندی زنانه برای حل مشکلات اقدام می‌کند. چه بسیار امور که شاید اگر به دست زنان می‌سپردیم، امروز در سایه مهر مادرانه آنان به انجام رسیده بود و کسی هم شکایتی نداشت!
شاید شما هم شنیده باشید که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اخیرا با نفی نگاه جنسیتی در کسب ‌وکارها گفته است: «تا به حال یک زن که فساد کرده باشد، تبانی کرده باشد، اختلاس کرده باشد یا مشکلات اداری داشته باشد ندیده‌ام. حتما در حوزه مالی و اداری باید از ظرفیت زنان استفاده شود تا سلامت را به‌کار باز گردانیم. اگر در چرخه فناوری ارتباطات و اطلاعات زنان را نادیده بگیریم به این معنی است که 50 درصد ظرفیت کشور را نادیده گرفته‌ایم.»

دوستی به شوخی می‌گفت: زنان اختلاس نمی‌کنند، البته شاید این که منصبی در خور اختلاس نیز به آنان سپرده نشده است بی‌تأثیر نباشد!

تاریخچه روز زن

در هشتم مارس 1857، زنان کارگر کارگاه‌های پارچه‌بافی و لباس‌دوزی در نیویورک آمریکا به خیابان‌ها ریختند و خواهان افزایش دستمزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط بسیار نامناسب کار شدند. این تظاهرات با حمله پلیس و کتک‌زدن زنان به‌هم خورد.
در سال 1907 در دوره‌ای که مبارزات زنان برای تأمین حقوق سیاسی و اجتماعی اوج گرفته بود، به مناسبت پنجاهمین سالگرد تظاهرات نیویورک در هشتم مارس، زنان دست به تظاهرات زدند.
ایده انتخاب روزی از سال به‌عنوان «روز زن» نخستین‌بار در جریان مبارزه زنان نیویورک با شعار «حق رأی برای زنان» مطرح شد. دو هزار زن تظاهر کننده در فوریه 1909 پیشنهاد کردند که هر سال در روز یک‌شنبه آخر فوریه، یک تظاهرات سراسری در آمریکا به مناسبت روز زن برگزار شود.
روز بین‌المللی زنان که در گذشته روزِ بین‌المللی زنانِ کارگر نامیده می‌شد، بزرگداشتی است که هر ساله در روز ۸ مارس برگزار می‌شود. این روز، روزِ بزرگِ برپایی جشن‌هایی برای زنان در سراسرِ جهان است. بسته به مناطق مختلف، تمرکزِ جشن بر بزرگداشت و دفاع از حقوق زنان، قدردانی، عشق به زن و برگزاری جشن به‌مناسبت دستاوردهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی زنان است.
اگرچه در برخی کشورها روز بین‌المللی زنان رنگ و بوی سیاسی خود را از دست داده و تبدیل به فرصتی شده تا مردان عشقِ خود را به زنان نشان بدهند، اما در کشورهایی مانند استرالیا به مناسبت این روز، با تأکید بر اصول سیاسی و زمینه‌های حقوق‌بشری که توسط سازمان ملل متحد تعیین شده است، برنامه‌هایی برای افزایش آگاهیِ سیاسی و اجتماعیِ از مبارزاتِ زنان در سراسر جهان برگزار می‌شود. سازمان ملل هم از سال ۱۹۷۷ این روز را به‌عنوانِ «روز حقوق زنان و صلح بین‌المللی» به‌رسمیت می‌شناسد.

اولین‌بار بعد از سال ۱۹۷۷ بود که مجمع عمومی سازمان ملل دول عضو را دعوت کرد تا روز ۸ مارس را روز سازمان ملل متحد برای حقوق زنان و صلح جهانی بنامند ولی زنان اروپای شرقی که در آمریکای شمالی ساکن بودند، روز جهانی زن را دهه‌ها پیش از این برگزار می‌کردند. در طول جنگ جهانی دوم بعضی از کشورهای غربی، بر این روز به عنوان مشارکت زنان در جنگ و شکست فاشیسم تأکید کردند. «النور روزولت» بزرگداشت وحدت جهانی زنان را در ستونِ «روز من» در سال ۱۹۴۴ ستایش کرد.

روز زن در ایران باستان

در ایران باستان نیز روز اسفندگان، به‌عنوان روز بزرگداشت زن و زمین گرامی داشته می‌شد. این روز در تقویم رسمی امروز ایران، برابر با ۵ اسفند است. هرچند برخی زرتشتیان، روز ۲۹ بهمن را که در گاه‌شماری سنتی آنها با ماه‌های فقط ۳۰ روزه، برابر با پنجم ماه اسفند است، برای این جشن در نظر می‌گیرند، اما به‌نظر کارشناسانی نظیر موبد کوروش نیکنام، امروزه روز درست اسفندگان، همان ۵ اسفند است. دکتر محمد نجاری، پژوهشگر مطالعات‌تطبیقی زنان در هنر و ادبیات، در سخنرانی خود با عنوان سوگ و سورنامه، با استناد به ابوریحان بیرونی و گردیزی (تاریخ‌نگار و جغرافی‌دان ایرانی در دوره غزنویان) تاریخ پنج اسفند را صحیح می‌داند و می‌گوید: «بنا به گفته ابوریحان، اسفندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، عید زنان تلقی می‌شد و مردم به جهت گرامیداشت زنان، به ایشان هدیه می‌دادند و بخشش می‌کردند.» این عبارت را گردیزی نیز در «زین الاخبار» آورده است: از این جهت جشن را مردگیران می‌گفتند که زنان به‌اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمی‌گزیدند. بنابراین در روز پنجم ماه اسفند جشن زنانه «مَردگیران» یا «مژدگیران» که به زنان اختصاص داشت، برگزار می‌شد؛ پس تاریخ صحیح جشن سپندارمذگان یا اسفندگان یا مردگیران یا مژدگیران، پنجم اسفند خواهد بود.

سخن آخر

زن، فارغ از آن‌که مادر باشد یا نه، سرچشمه زندگی است؛ همان‌طور که از اسمش برمی‌آید. ناپلئون بناپارت گفته است:«اگر می‌خواهید اندازه تمدن و پیشرفت ملتی را بدانید، به زنان آن ملت بنگرید!»

جامعه‌ای که در آن زنان شاد و باانگیزه باشند، با سرعت بیشتری به سوی کمال حرکت خواهد کرد، زیرا زنان سرچشمه حیاتند و زنی که خود سرخورده و افسرده باشد، نمی‌تواند در به‌جریان انداختن روح زندگی در جامعه نقش داشته باشد.

در جوامع پیشرفته، مردان به‌خوبی ضرورت همراهی با زنان را درک کرده‌اند و می‌دانند که اگر نیمی از جمعیت کشور از حقوق خود محروم بماند و نتواند به اندازه شایستگی‌های خود، فرصت ترقی داشته باشد، آنها نیز احساس خوشبختی نخواهند کرد.

در اغلب کشورهای دنیا هنوز برای انجام یک کار یکسان، دستمزد زنان از مردان کمتر است و این موضوع در برخی موارد به اعتراض زنان منجر می‌شود. در کشورهای پیشرفته، مردان نیز با زنان همصدا می‌شوند و حق برخورداری از دستمزد یکسان در قبال انجام کار یکسان را برای آنان به رسمیت می‌شناسند.

شاید این که روز بین‌المللی زن به دنبال یک جنبش کارگری شکل گرفته است، دلیل خوبی باشد برای این که اگر روزی را به‌عنوان روز زن گرامی می‌داریم، به فکر احقاق حقوق حقه زنان نیز باشیم و به شعارها و وعده‌ها بسنده نکنیم، چرا که در نتیجه خشنودی و رضایت‌خاطر همین زنان است که نسل آینده می‌تواند به‌خوبی پرورش پیدا کند و آینده را بسازد.