بخش عفونی با یک در شیشه‌ای از بخش‌های دیگر جداست: «در
همین بخش، رزیدنت‌ها، پرستاران و پزشک‌هایی داشته‌ایم که به سل مبتلا
شده‌اند.» میهمانان بخش، مبتلایان به سل، ایدز و بیماری‌های تنفسی‌اند؛
بیماری‌هایی که کار پرستاران را سخت و طاقت‌فرسا کرده: «کارکردن در این بخش
آن‌قدر سخت است که همراهان بیمار به ما می‌گویند شما چطور این‌جا کار
می‌کنید؟» پرستاران همیشه نگرانند، نگران باسیل‌های موذی «تی‌بی» یا همان
سل که وارد بدنشان شود، نگران سوزن‌های آلوده به اچ‌آی‌وی که ممکن است موقع
رگ‌گیری وارد سرانگشتان‌شان شود، نگران ویروس آنفلوآنزا که حالا بیشتر از
هروقت دیگر، گریبان بخش عفونی بیمارستان را گرفته؛ بیمارستان، مسیح دانشوری
است، قطب درمان بیماری‌های تنفسی که از همه جای ایران، آدم‌های مبتلا به
بیماری‌های تنفسی، مثل سل، مثل آنفلوآنزا و مشکلات حاد ریوی و...، را پذیرش
می‌کند. «همین امسال ٦، ٥ پرستار بخش اورژانس مبتلا به آنفلوآنزا شدند.
بیماران مبتلایشان کردند.»پرستاران بخش عفونی، همان‌ها که با بیماران مبتلا به سل و ایدز و آنفلوآنزا سروکار دارند، همیشه منتظر میهمان‌های ناخوانده‌اند، میهمان‌هایی که: «در نمی‌زنند، در هوا پخش شده‌اند.» ماسک‌ها را به همین دلیل به صورت‌هایشان می‌بندند و همین هم می‌شود تا نفس‌کشیدنشان سخت شود: «ما برای ورود به آی‌سی‌یو، باید حتما ماسک «هپا» بزنیم، گان بپوشیم، دست‌هایمان را ضدعفونی کنیم، دستکش دستمان کنیم، شید بزنیم. چرا؟ چون آنهایی که در این بخش بستری می‌شوند، در اوج انتقال بیماری قرار دارند.»
بیمارستان بابت همین ماسک‌ها، هزینه زیادی می‌دهد. هر ماسک، ٣٠هزار تومان است که تنها برای ٨ساعت کارایی دارد. ماسک هپا (فیلتردار) از انتقال میکروب سل و آنفلوآنزا جلوگیری می‌کند. پرستاران همیشه از این ماسک‌ها استفاده نمی‌کنند، تنها زمانی که ارتباط نزدیکی با بیمار دارند یا وقتی می‌خواهند رگ بگیرند یا سی‌پی‌آر کنند، از این ماسک‌ها استفاده می‌کنند.
«علی تقی‌پور» سرپرستار اورژانس بیمارستان مسیح دانشوری است، او ١٤سال پیش، وقتی در این بخش شروع به کار کرد، می‌دانست چه خطراتی دارد و حالا می‌گوید بعضی وقت‌ها به این فکر می‌کند که به دلیل سختی کار به بخش دیگری برود.
«کارکردن در این بخش آن‌قدر سخت است که همراهان بیمار به ما می‌گویند شما چطور این‌جا کار می‌کنید؟» تقی‌پور می‌گوید که از زمستان چند‌سال پیش که شیوع آنفلوآنزا شروع شد، تاکنون دو زمستان سخت داشته‌اند که حتی پرسنل اورژانس را مبتلا به این بیماری کرده است. امسال سهم ابتلا به این بیماری برای این بخش، ٥ تا ٦نفر بوده است.
آنها در اورژانس، اتاق ایزوله دارند که بیماران مبتلا یا مشکوک به سل را در آن بستری می‌کنند. خطر ابتلایش هم بیشتر از بقیه بیماری‌هاست، چون از راه تنفس منتقل می‌شود، حتی این احتمال وجود دارد که بیماری روی تخت عادی بستری باشد اما بعدا مشخص شود که مبتلا به سل است.
آنها در همین بخش رزیدنت و پزشک‌هایی داشته‌اند که به سل مبتلا شده: «ما این بیماران را همین‌جا نگهداری می‌کنیم، بعضی از آنها حتی بعد از بهبودی، دوباره در بخش مشغول به کار شدند.»
تاحالا اتفاق افتاده که پرستاری بگوید دیگر نمی‌خواهم در این بخش کار کنم؟
بله زیاد. پرستارانی هستند که بعد از چندبار آزمایش و تست خلط و...، مشخص شده که میزان حساسیت‌شان نسبت به شرایط عادی بالاتر است، به همین دلیل نگران شده و نخواسته‌اند دیگر در این بخش کار کنند.
آنها همیشه به ابتلا فکر می‌کنند، ابتلا به سل، بیماری‌های عفونی، آنفلوآنزا و... کافی است شب‌ها کمی بیشتر عرق کنند، وزنشان کم شود یا تنگی‌نفس پیدا کنند: «تمام پرستاران نگران ابتلا به بیماری هستند و پرستاران این بخش، نگرانی‌شان مضاعف است.» آنها موارد مرگ نداشته‌اند اما می‌گوید که پیش از این، یک‌نفر در مشهد مبتلا به آنفلوآنزا شد و جان داد. امسال موارد ابتلا بیشتر شده. آنفلوآنزا از نوع بدش شایع شده.
اورژانس بیمارستان مسیح دانشوری، ٩٠ تا ٩٥ پرسنل دارد. با ٤١ تخت که ٧ تخت آن ویژه است. او می‌گوید که ٩٩درصد بیماران اورژانس این بیمارستان، بیماران تنفسی هستند.
ساختمان بیمارستان مسیح دانشوری، ١٢٣سال پیش ساخته شد. آن زمان عمارتی بود برای مداوای مظفرالدین‌شاه که سل داشت. (پزشکان از مظفرالدین‌شاه خواسته بودند که در مکانی خوش آب و هوا سکونت کند، بخش‌های مختلف تهران بررسی شد و درنهایت قریه دارآباد برای اسکان او انتخاب شد. کاخ شاه‌آباد همان‌جا بنا شد، هرچند که مظفرالدین‌شاه، اقامت طولانی در آن کاخ نداشت. حالا بیمارستان مسیح دانشوری درست در محوطه و ساختمان این کاخ فعال است.) بعد از آن در سال ١٣٧١، علی‌اکبر ولایتی، مرکز تحقیقات سل و بیماری‌های ریوی را راه‌اندازی کرد و در سال ٧٧، مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماری‌های ریوی دکتر مسیح دانشوری پایه‌گذاری شد. حالا بخش سل ریوی بیمارستان مسیح دانشوری، ٣٠ تا ٣١ بیمار با ٥٠ تخت و برای بیماران مبتلا به سل خارج ریوی و ایدز، حدود ٣٠ تخت درنظر گرفته شده. مبتلایان به سل خارج ریوی، خطری برای بیماران مبتلا به ایدز ندارند. اما احتمال این‌که بیماران مبتلا به ایدز، گرفتار سل شوند، ٣٠درصد بیشتر از بقیه است، چراکه آنها بیماری‌های زمینه‌ای دارند.
«مریم یاری‌نژاد»، ١٠سال است که در بخش مراقبت‌های ویژه عفونی بیمارستان مسیح دانشوری سرپرستار است. دوره طرح را تهران بود، فارغ‌التحصیل دانشگاه گیلان است و وقتی سال ٧٩ وارد بیمارستان مسیح دانشوری در دارآباد شد، یاد شمال خودشان افتاد. همان‌قدر سرسبز و خوش آب‌وهوا.
بخش آنها شلوغ است، موارد ابتلا به آنفلوآنزا نسبت به سال قبل شیوع بیشتری داشته و حالا همه را درگیر کرده، تا جایی که به گفته سرپرستار آی‌سی‌یو عفونی بیمار فوتی هم داشته‌اند: «٢، ٣ مورد مرگ در اثر این بیماری داشته‌ایم.» پرستاران این بخش بیش از همه با سل و آنفلوآنزا، بیماری‌های تنفسی و حتی مرس، ارتباط دارند آن‌قدر که خودشان را هم گرفتار کرده.
«با این‌که پرستاران واکسن آنفلوآنزا می‌زنند اما هر سال که این بیماری زیاد می‌شود، پرستاران را هم مریض می‌کند. بیمارانی که به آی‌سی‌یو عفونی منتقل می‌شوند، بیماران بدحالند. الان از ٧ تخت ما، ٤ تخت برای بیماران مبتلا به آنفلوآنزا اختصاص داده شده است.»
«یاری نژاد» سال ٩٣، این بخش را با ٢ تخت تحویل گرفت و حالا ٥ تخت دیگر به آن اضافه شده. تخت‌ها هر چقدر بیشتر باشد، تعداد بیماران هم بیشتر می‌شود. خیلی از بیماران از سایر بیمارستان‌ها، به این مرکز منتقل می‌شوند.
کار کردن در این بخش چقدر برای پرستاران سخت است؟
«خیلی؛ بخش عفونی شرایط خودش را دارد، ما برای ورود به آی‌سی‌یو باید حتما ماسک «هپا» بزنیم، گان بپوشیم، دست‌هایمان را ضدعفونی کنیم، دستکش دستمان کنیم، شید بزنیم. چرا؟ چون آنهایی که در این بخش بستری می‌شوند در اوج انتقال بیماری قرار دارند. پرستار تحت شرایط خاص وارد آی‌سی‌یو می‌شود و ممکن است ساعت‌ها در بخش باشد.»
«یاری‌نژاد» در کنار ٤ همکارش، از پشت دیوار شیشه‌ای و مانیتورهایی که به تخت‌ها وصل است، اوضاع بیماران را در کنترل دارد. برای وارد‌شدن به آن طرف دیوار شیشه‌ای که آی‌سی‌یو عفونی است، چند دقیقه‌ای معطل پوشیدن گان و ماسک و... می‌شود: «بعضی وقت‌ها تا بخواهیم این وسایل را تنمان کنیم، دیر می‌شود. بدون وسیله وارد می‌شویم تا جان بیمار را نجات دهیم.»
هر چیزی که به آن طرف آی‌سی‌یو برده می‌شود، نباید به این طرف که اتاق پرستاران است، برگردانده شود؛ چون همه چیز آن طرف آلوده می‌شود. بیماران بدحال در آی‌سی‌یو به سختی نفس می‌کشند و این را به راحتی می‌توان از پشت شیشه دید، پرستاران با صورت‌هایی که نیمی از آن با ماسک سفید شده، به بیماران سر می‌زنند، دستگاه را تنظیم می‌کنند و تزریق سرم‌ها را انجام می‌دهند.
تا حالا شده یکی از پرسنل این بخش مبتلا به بیماری شود؟
«غیر از آنفلوآنزا، نه؛ البته ما این‌جا خیلی مراقب هستیم. این‌جا مرکز ریه است، کسی که در بخش عفونی کار می‌کند، انگار جانش را کف دست گذاشته. همه از بیماری می‌ترسند. حق هم دارند. همکاران ما از جانشان مایه می‌گذارند.» آنها در این بخش انواع بیماری‌ها را دیده‌اند، مرس، کریمه کنگو و... ٢، ٣ سال پیش که زائران حج از زیارت برگشتند، کار پرستاران این بخش دو برابر شد؛ همان سال پزشکی از کرمان به این بخش منتقل شد که مبتلا به مرس شده بود.
آی‌سی‌یو عفونی، ٢٢ پرستار و کمک‌پرستار دارد. در هر شیفت ٣ نفر کار می‌کنند که به گفته یاری‌نژاد، هر پرستار در شیفت صبح ٢ بیمار دارد و در شیفت عصر، ٣ بیمار. او می‌گوید که استاندارد این است که هر پرستار ٢ بیمار داشته باشد و در شیفت صبح این استاندارد رعایت می‌شود. آی‌سی‌یو عفونی دستگاه تهویه فشار منفی دارد و همین هم شده تا میکروب‌ها از بین بروند. این بخش تنها مرکز عفونی در کشور است که همیشه بیمارانی از پاکستان، عراق و افغانستان دارد.
پرستاران از جانشان می‌گذرند
پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح‌دانشوری است و درباره سختی‌های کار پرستاران بخش عفونی توضیح‌هایی می‌دهد، هر چند که او تأکید می‌کند که نباید مردم را نگران کرد و آنها را ترساند. با این همه می‌گوید که پرستاران چاره‌ای ندارند جز این‌که از همه بیماران مراقبت کنند، چه افرادی که بیماری‌های مسری داشته باشند، چه آنها که گرفتار این بیماری‌ها نیستند: «پرستاران و پزشکان بخش عفونی به دلیل وجود بیماری‌های واگیر از جانشان می‌گذرند، پرستاران از بیمارانی که خانواده‌شان هم طردشان کرده، مراقبت می‌کنند؛ خیلی از بیماران مبتلا به سل، چنین شرایطی دارند. پرستاران از این بیماران مراقبت می‌کنند، دیگر از این مسأله واضح‌تر نمی‌تواند سختی کار پرستاران و پزشکان این بخش را نشان دهد.» رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری افرادی در بخش درمان را می‌شناسد که از خود بیماران مبتلا به سل شده و ماه‌ها در شرایط ایزوله نگهداری شده‌اند: «در ١٥سالی که در این حوزه فعالیت می‌کنم، نزدیک به ٥ تا ٦ نفر از پرستاران و پزشکان به بیماری سل مبتلا شده‌اند که درمان شدند.» به گفته طبرسی، این اتفاق در همه جای دنیا رخ می‌دهد، حتی در مواردی منجر به مرگ پزشک یا پرستار شده است، نمونه آن در زمان شیوع بیماری ابولا بود: «تعدادی از پزشکان و پرستاران خارجی که برای کارهای پزشکی به کشورهای درگیر ابولا رفته بودند، به این بیماری مبتلا شدند و حتی برخی جانشان را هم از دست دادند.» او، بیماری سل را تنها یکی از بیماری‌های واگیری که کادر درمان ازجمله پرستاران را درگیر می‌کند، می‌داند، بیماری شایع‌تر آنفلوآنزاست: «واگیری آنفلوآنزا نسبت به سایر بیماری‌ها بیشتر است و افراد بیشتری را هم درگیر می‌کند، البته امسال این بیماری شیوع بالاتری داشت. در ارتباط با سل، ماجرا این‌طور نیست، در حال حاضر موارد ابتلا به این بیماری رو به کاهش است؛ هر چند که بیشتر این بیماران را به بیمارستان مسیح دانشوری منتقل می‌کنند و تجمع این بیماران در این بیمارستان بیشتر است.» حالا با این شرایط پرستاران بخش عفونی به گفته این متخصص از امتیاز و حقوق بالاتری نسبت به سایر پرستاران برخوردار نیستند: «اصلاح این مسائل در دست وزارت بهداشت نیست، مجلس باید برای حمایت از این گروه قانون تصویب کند.» طول دوره درمان بیماران مبتلا به سل ٦ ماهه است که در این ٦ ماه، ممکن است به دلیل وخامت حال، ٢ تا ٣ هفته هم بستری شوند. به گفته طبرسی، ١٠ تا ٢٠درصد بیماران نیاز به بستری دارند. بیمارستان‌ها قدیمی است، آن‌قدر که خیلی نمی‌توان به سیستم‌های تهویه آن اعتماد کرد، سیستم‌هایی که در بخش‌های عفونی حرف اول را می‌زنند. طبرسی هم به این نکته اشاره می‌کند و از این موضوع گلایه دارد که بیمارستان‌ها حتی در فرآیند نوسازی هم نمی‌توانند ایرادهای ساختاری را برطرف کنند: «در نوسازی بیمارستان‌ها نمی‌توان ساختار بیمارستان را تغییر داد. خیلی از بیمارستان‌ها سیستم تهویه مصنوعی ندارند و تنها بخش‌هایی مثل آی‌سی‌یو ایزوله هستند. تهویه مصنوعی خودش در کاهش آلودگی تأثیر فراوانی دارد و می‌تواند کادر درمان را از ابتلا به بیماری‌های مسری محافظت کند.»
