وعده مبهم جبران زیان چند هزار میلیاردی بانک‌ها

فروش ۱۰۰ هزار میلیاردی اوراق گواهی سپرده با سود ۲۰ درصد فعلا با توجه به اختلاف پنج درصدی که با سود حساب‌های سپرده مدت‌دار دارد، ۵۰۰۰ میلیارد تومان ضرر برای بانک‌ها ایجاد کرده است. در حالی این رقم می‌تواند تا پایان دوره انتشار گواهی سپرده تشدید شود که هنوز مشخص نیست قرار است این زیان چگونه تامین و جبران شود.

 اختلاف حدود سه تا پنج درصدی بین سود سپرده و تسهیلات و بالاتر بودن سود وام‌های بانکی موضوعی مشخص و معمول است که سال‌هاست در شبکه بانکی وجود دارد، چراکه منبع اصلی تامین مالی و هزینه‌های بانک‌ها، سود ناشی از تسهیلات است که عمده آن صرف پرداخت سود سپرده به مشتریان و همچنین تامین بخشی دیگر از هزینه‌های بانک‌ها می‌شود.

در حال حاضر سود سپرده ۱۵ درصد و تسهیلات ۱۸ درصد است ولی با این حال همواره مدیران نظام بانکی تاکید دارند با توجه به هزینه‌های دیگر بانک‌ها و این‌که منبع درآمدی دیگر از جمله کارمزدها نقش اثرگذاری در افزایش درآمد آنها ندارد، درنتیجه سود تسهیلات فعلی نمی‌تواند پاسخگوی همین سود ۱۵ درصدی سپرده باشد. از این‌رو مدت‌هاست با وجود پافشاری‌هایی که برای کاهش نرخ سود بانکی وجود دارد تاکنون شبکه بانکی به دلیل هزینه‌های موجود زیربار این جریان نرفته است.

 اما در همین شرایط بانک مرکزی برای حل مشکلی که در بازار ارز ایجاد شد و نوسانی که ظاهرا دیگر کنترلی بر آن وجود نداشت، دست به اقدامی زد که بتواند فضای شبکه بانکی را برای سرمایه‌گذاری جذاب کرده و مردم به جای این‌که پول خود را به بازار ارز برده و یا از سپرده‌ها کم کرده و به این سمت حرکت کند، در خود بانک‌ها باقی بماند. بر این اساس انتشار اوراق گواهی سپرده با سود ۲۰ درصد را در دستور کار قرار داد و از ۲۸ بهمن‌ماه آغاز شده و تا دو هفته ادامه خواهد داشت.

در مدت گذشته شواهد نشان داد که استقبال خوبی از انتشار گواهی سپرده شده چراکه به هر حال سودی پنج درصد بالاتر از حساب سپرده بانکی دارد و از سوی دیگر ریسک بازار ارز را به همراه نخواهد داشت، ولی مساله اینجاست که عمده خرید اوراق به جابه‌جایی حساب‌ها برمی‌گردد، یعنی سپرده‌های ۱۵ درصد بسته شد و اوراق ۲۰ درصد خریداری شده و منبع جدید به طور قابل توجهی وارد نظام بانکی نشده است که بتواند با جذب منابع جدید فرصتی تازه برای سرمایه‌گذاری بانک‌ها فراهم کند.

در این حالت آماری که رئیس کل بانک مرکزی از انتشار اوراق اعلام کرد قابل تامل است به طوری که وی خبر داده در هفته ابتدایی انتشار اوراق حدود ۱۰۱ هزار میلیارد تومان فروش رفته است.

اما نکته مهم‌تر در جریان انتشار اوراق به زیانی که متوجه بانک‌هاست برمی‌گردد. در حال حاضر بانک‌ها باید برای ۱۰۱ هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شده با سود ۲۰ درصد در پایان سال در مجموع ۲۰ هزار میلیارد تومان سود بپردازد که این رقم برای سپرده‌های ۱۵ درصدی فعلی به حدود ۱۵ هزار تومان می‌رسد و اختلاف ۵۰۰۰ میلیاردی ایجاد می‌کند که این اختلاف تا پایان انتشار اوراق به طور حتم تا دو برابر می‌تواند افزایش پیدا کند، چراکه در هفته دوم استقبال از اوراق بیشتر شده و اگر فرض را بر این بگذاریم که به اندازه هفته اول و حدود ۱۰۰ هزارمیلیارد تومان دیگر فروش برود، آنگاه در مجموع به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان دیگر می‌رسد که سود سالانه آن نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد تومان است، در حالی که برای سپرده‌های ۱۵ درصد این رقم  ۳۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود و در این شرایط اختلاف زیان بین سود ۱۵ و ۲۰ درصدی حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان است.

این ارقام در حالی ثبت می‌شود که بانک‌ها در ابتدای انتشار اوراق گواهی ۲۰ درصدی نسبت به زیان‌ها و هزینه‌های ناشی از آن ابزار نگرانی کرده و گفته بودند سود تسهیلات ۱۸ درصد هیچ‌گاه پاسخگوی سودهای جدید سپرده نیست. با این حال رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده که جای نگرانی نبوده و اگر بانک‌ها دچار هزینه یا زیانی شوند بانک مرکزی آن را جبران خواهد کرد.

اکنون این سوال مطرح است با زیانی که پیش‌بینی می‌شود حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان باشد برنامه بانک مرکزی و شخص رئیس کل که وعده جبران آن را داده چیست و قرار است، از کدام محل این رقم تامین شود؟

این در حالی است که قابل پیش‌بینی خواهد بود اگر بانک‌ها نتوانند هزینه‌های خود را برای پرداخت سود ۲۰ درصدی جبران کنند، ممکن است به سمت افزایش نرخ سود تسهیلات پیش رفته و یا برای دریافت سود بالاتر به بازارهای سرمایه‌گذاری وارد شوند، با این حال اکنون هیچ پاسخ مشخصی برای تامین زیان موجود بانک‌ها وجود ندارد.