دفع آفات انباری حبوبات با «امواج مایکروویو»

 حشرات، از مهم‌ترین آفات محصولات کشاورزی، چه در مزارع و چه در انبارها به شمار می‌آیند و مقابله با آن‌ها برای حفظ این منابع غذایی اهمیت زیادی دارد. محققان ایرانی برای انجام مؤثر این کار در کنار صیانت بهتر از محیط زیست، از امواج مایکروویو استفاده کرده‌اند.

ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از مهم‌ترین ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺸﺮ در آﯾﻨـﺪه، ﺗﻬﯿـﻪ ﻏﺬای ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای چنین جمعیتی اﺳﺖ. در همین رابطه، سوءتغذیه ازجمله مسائلی اﺳﺖ ﮐﻪ جمعیت‌های بشری را تهدید می‌کند و ﮐﻤﺒﻮد ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ یکی از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺑﺎرز آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌رود.

ﺣﺒﻮﺑﺎت، منبعی ﻋﺎﻟﯽ و ارزان‌قیمت برای ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ و انرژی موردنیاز افراد به‌ویژه ﺑﺮای آن‌هایی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ هزینه‌های ﺑﺎﻻی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ تأمین ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ نیستند. بااین‌حال این محصولات ارزشمند، چه در ﻣﺰرﻋﻪ و چه در زمان ﻧﮕﻬﺪاری در اﻧﺒﺎرﻫﺎ موردحمله ﺣﺸﺮات آﻓﺖ ﻗﺮار می‌گیرند و از بین می‌روند. به‌طور مثال، در اﯾﺮان ﺳﺎﻻﻧﻪ 10 تا 20 درﺻﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻧﺒﺎری در اﺛﺮ ﺣﻤﻠﻪ آﻓﺎت از ﺑﯿﻦ می‌روند و این موضوع در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد اﻧﺒﺎرﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ، ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ 80 درﺻﺪ ﻫﻢ ﻣﯽرﺳﺪ.

برای مقابله با این آفات، اغلب از سموم شیمیایی استفاده می‌شود. ولی خود این سموم، امروزه به معضل بهداشتی و زیست‌محیطی حادی تبدیل شده‌اند که باید برای آن چاره‌ای اندیشید. در این راستا، محققانی از دانشگاه فردوسی مشهد، در پژوهشی نوین و جالب، سعی کرده‌اند تا با استفاده از امواج مایکروویو، به کنترل این‌گونه آفات بپردازند.

بدین منظور، آن‌ها، توجه خود را معطوف به ﯾﮑﯽ از مهم‌ترین این آفات، یعنی «ﺳﻮﺳﮏ ﭼﻬﺎر نقطه‌ای ﺣﺒﻮﺑﺎت» کرده‌اند که از ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎش، ﻋﺪس، ﺑﺎﻗﻼ و اﻧﻮاع ﻟﻮﺑﯿﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ وزن، ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺬاﯾﯽ و ﺑﺎزارﭘﺴﻨﺪی ﻣﺤﺼﻮل می‌شود.

برای انجام این پژوهش، پژوهشگران جمعیت اولیه‌ای از آفت مورداشاره را از آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه حشره‌شناسی داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﯽ ﻣﺸﻬﺪ ﺗﻬﯿﻪ کردند و آن‌ها را روی ﺑﺬور ﻟﻮﺑﯿـﺎ چشم‌بلبلی رﻗﻢ ﻣﺸـﻬﺪی ﭘﺮورش دادند. وقتی این حشرات در طی 2 روز، به رشد کامل رسیدند، از آن‌ها برای اﻧﺠﺎم آزمایش‌های اﺻﻠﯽ استفاده شد.

طی این آزمایش‌ها، محققیان از اﻣﻮاج ﻣﺎﯾﮑﺮووﯾﻮ با توان‌های مختلف و همچنین طی زمان‌های گوناگون استفاده کردند تا اثر کشندگی این امواج را بر ﺳﻮﺳﮏ ﭼﻬﺎر نقطه‌ای ﺣﺒﻮﺑﺎت بیازمایند و بهترین حالت را انتخاب کنند.

نتایج این آزمایش‌ها نشان داد که ﻫﺮ دو ﺟﻨﺲ ﻧﺮ و ﻣﺎده این حشره، در ﻫﻤﻪ توان‌های مورد بررسی امواج مایکروویو و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃـﻮل ﻣـﺪت ﭘﺮﺗﻮدﻫﯽ، دچار مرگ‌ومیر شدید می‌شوند. هرچند بر اساس نتایج، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ حشرات نر نسبت به این امواج، ﺑﯿﺸﺘﺮ از حشرات ﻣﺎده ﺑﻮد.

طبق این یافته‌ها، هر چه محققان توان اﻣﻮاج ﻣﺎﯾﮑﺮووﯾﻮ را افزایش دادند، زﻣﺎن رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻠﻔﺎت در این حشرات ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ. به‌گونه‌ای ﮐﻪ در ﺗﻮان 90 وات، ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﺣﺸﺮات در مدت 960 ثانیه پرتودهی حاصل شد، درحالی‌که در ﺗﻮان 900 وات، این زمان به 85 ثانیه رسید.

این پژوهشگران با توجه به نتایج جالبی که از آزمایش‌های خود به دست آورده‌اند، اظهار کرده‌اند که اﻣﻮاج ﻣﺎﯾﮑﺮووﯾﻮ به‌ویژه در توان‌های ﺑﺎﻻ از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﺳﻮﺳﮏ ﭼﻬﺎر نقطه‌ای ﺣﺒﻮﺑﺎت برخوردار هستند و با استفاده از اﯾـﻦ اﻣـﻮاج می‌توان در مدت‌زمان ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ و ﺑﺪون به‌جای ﮔـﺬاری ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫـﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ روی ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ، ﺟﻤﻌﯿﺖ این آفت را به‌خوبی ﮐﻨﺘﺮل کرد.

نتایج این تحقیق که علاوه بر ابعاد زیست‌محیطی، دارای اثرات مهمی بر حفظ منابع غذایی انسان است، می‌تواند در آینده برای کنترل آفات انباری حبوبات مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

نتایج این پژوهش در مجله ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮔﯿﺎﻫﺎن (ﻋﻠﻮم و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﮐﺸﺎورزی) منتشر شده است.