دعوت یک پژوهشگاه از مدعیان پیش بینی زلزله

 رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی گفت: از کسانی که ادعای پیش بینی زلزله دارند دعوت می‌کنیم تا در یک مجموعه علمی به موضوع پیش بینی زمین لرزه بپردازند.

دکتر محمد مختاری با تاکید بر اینکه ایران کشور زلزله خیزی است، اظهار کرد: از میان زمین لرزه‌هایی که طی این چند ماه اخیر رخ داده تعداد کمی بزرگای بالای ۵ ریشتر داشتند

رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه اکثر این زمین لرزه‌ها دارای بزرگای کم بین ۱ تا ۳ ریشتر هستند که فقط به وسیله دستگاه‌های لرزه نگاری به ثبت می‌رسند و برای مردم محسوس نیستند، تاکید کرد: این زمین لرزه‌ها مخرب نیستند ولی احساس می‌کنیم تعدادشان افزایش پیدا کرده و باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده است؛ بزرگ‌ترین زمین لرزه‌های چندماه اخیر با بزرگای بالاتر تنها ۵ الی ۶ زلزله بودند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله شناسی با بیان اینکه زمین لرزه‌های زیر ۳ ریشتر در ایران که کشوری لرزه خیز است طبیعی هستند، خاطر نشان کرد: این زمین لرزه‌ها در گذشته نیز رخ می‌دادند اما در برخی مناطق و زمان‌ها بیشتر و برخی کمتر.

تعیین دقیق پارامترهای زلزله با اجرای یک طرح
مختاری در ادامه با تاکید براینکه کرمانشاه با قرار گرفتن در ناحیه زاگرس جزو مناطق زلزله خیز ایران محسوب می‌شود، افزود: برای اینکه بتوانیم شناخت بهینه‌ای از گسل‌ها و متعاقب آن زمین لرزه داشته باشیم می‌بایست از روش لرزه نگاری بازتابی که یکی از مهم‌ترین روش‌های ژئوفیزیکی جهت شناسایی ساختار زمین شناسی است، استفاده کنیم. البته ناگفته نماند که این روش به صورت خیلی جدی در شرکت نفت سالهاست که بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته است.
رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: با لرزه نگاری بازتابی، هندسه گسل و پارامترهای آن مانند طول، شیب، عمق گسل و ... مشخص می‌شوند؛ بر این اساس می‌توانیم با دقت بالاتری مشخص کنیم که زمین لرزه ای با چه بزرگایی از یک گسل در یک منطقه مورد انتظار است.
مختاری افزود: طول گسل با بزرگای زلزله ارتباط مستقیم دارد و هر چقدر طول گسل زیادتر باشد مسلماً زمین لرزه با بزرگای بالاتری خواهد بود.

شناخت گسل‌ها در کشور کافی نیست
مختاری با بیان اینکه در حال حاضر نقشه گسل‌ها را داریم ولی این کافی نیست، خاطر نشان کرد: خیلی از گسل‌ها در کشور هستند که هنوز شناخته نشده باقی مانده‌اند و البته ما دانش فنی شناخت گسل‌ها را داریم ولی رسیدن به نتیجه مطلوب مستلزم اجرایی کردن تحقیقات انجام شده جهت شناخت گسل‌ها است.
وی گفت: تحقیقات ما در پژوهشگاه زلزله شناسی که با همکاری سازمان‌های زمین شناسی، مرکز تحقیقات مسکن، دانشگاه‌ها و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران به انجام رسیده در مرحله ای است که امکان اجرایی شدن را دارد و قویا پیشنهاد می‌شود که از این روش در شهر تهران و دیگر کلانشهرها و همچنین سایر مناطق ایران استفاده شود.

ارتباط ایران با کشورهای لرزه خیز دنیا
مختاری خاطر نشان کرد: در حال حاضر با ژاپن، نیوزلند، ایتالیا و سایر کشورهای لرزه خیز در ارتباط هستیم و این نشان می‌دهد که تحقیقات ما در حد بین المللی قابلیت اجرایی شدن دارد.
وی با بیان اینکه یکی از تحقیقات ما شناسایی بهتر گسل‌های تهران است، گفت: در حال حاضر در نقشه گسل‌ها اطلاعات کلی را داریم ولی نیاز مبرم است که بتوانیم تحقیقات خود را اجرایی کنیم و قادر به شناسایی مکانیزم و پارامترهای گسل‌ها باشیم.
به گفته مختاری، در حال حاضر امکان شناسایی گسل‌های پنهان را داریم؛ زیرا گسل‌ها منشأ زمین لرزه هستند و ما می‌بایست بر اساس اطلاعات دقیق پارامترهای منشأ زلزله را شناسایی کنیم.
گسل‌ها منشأ زمین لرزه هستند و ما می‌بایست بر اساس اطلاعات دقیق پارامترهای منشأ زلزله را شناسایی کنیموی تاکید کرد: اکنون با گفته‌هایی از منابع گوناگون مواجه هستیم که دلایل غیر علمی برای ایجاد زمین لرزه بیان می‌کنند در صورتیکه اینطور نیست و عامل زمین لرزه نمی‌تواند هارپ یا آزمایشات هسته‌ای باشد.
مختاری با بیان اینکه در حال حاضر اطلاعات ما در مورد شناسایی حریم گسل‌ها کافی نیست، خاطر نشان کرد: نباید در زلزله شناسی تنها به نصب ایستگاههای لرزه نگاری بسنده کنیم بلکه باید از سایر روش‌های ژئوفیزیکی نظیر آنچه در بالا به آن اشاره شد نیز مد نظر داشته و از آنها بهره ببریم.
مختاری در ادامه با تاکید بر اینکه حدسیات در زمینه زلزله شناسی زیاد است، افزود: گسل‌ها بر اساس پارامترهایی که ما داریم حد و حدودی دارند که می‌توان بر اساس آن بزرگای مورد انتظار زلزله را در یک منطقه تعیین کرد.
وی گفت: به عنوان مثال برطبق اطلاعات ما از گسل زاگرس که مسبب زلزله کرمانشاه بود، انتظار وقوع زمین لرزه با بزرگای بیشتر از ۷ ریشتر نمی‌رفت ولی اتفاق افتاد؛ اگر بتوانیم گسل‌ها را به خوبی شناسایی کنیم امکان تعیین دقیق محدوده بزرگای زلزله توسط هر گسل را خواهیم داشت. در واقع با اجرایی شدن تحقیقاتی که طی چند دهه اخیر انجام دادیم می‌توانیم اطلاعات دقیق‌تری از زمین لرزه‌ای که قرار است رخ دهد در دست داشته باشیم.
وی تاکید کرد: منظور پیش بینی زلزله نیست ولی می‌تواند در شناسایی مناطق با خطر بالا مؤثر باشد.

غیر قابل پیش بینی بودن زلزله در همه جای دنیا به اثبات رسیده است
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی خاطر نشان کرد: زلزله به هیچ عنوان قابل پیش بینی نیست؛ غیر قابل پیش بینی بودن زلزله در همه جای دنیا به اثبات رسیده اما اطلاع از پارامترهای زمین لرزه به صورت دقیق برای پیشگیری از حوادث ناگوار می‌تواند جای تأمل داشته باشد.
وی تاکید کرد: باید برای پیش بینی زلزله مکان، زمان و بزرگا را با دقت مشخص کنیم که این امر امکان پذیر نیست؛ زمانیکه این ۳ پارامتر به صورت مشخص و همزمان تعیین نشده باشد، نمی‌توانیم از واژه پیش بینی برای وقوع زمین لرزه استفاده کنیم.
رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه هیچ روش علمی برای پیش بینی زلزله وجود ندارد؛ فقط با پیش بینی زمین لرزه، اذهان عمومی دچار تشویش می شود، خاطرنشان کرد: شناسایی پارامترهای منشأ زلزله که به گسل بر می‌گردد می‌تواند امکان تعیین بزرگای زلزله در آن منطقه را برای ما به وجود آورد و این امر در بحث زمین شناسی و زلزله شناسی این کشور زلزله خیز سرنوشت ساز است.

نوسان علم و شبه علم در زلزله شناسی
وی با بیان اینکه پیش بینی زلزله، نوسان بین علم و شبه علم است، بیان داشت: علم تجربی خاصیت ابطال پذیری دارد؛ بر خلاف آن شبه علم (در حوزه علوم تجربی قابل اثبات یا رد نیست)، واژه «احتمالا زلزله خواهد آمد» قابل ابطال نیست ولی با ارائه عدد و رقم به این احتمال، می توان آن را به چالش کشید.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در ادامه با بیان اینکه افرادی وجود دارند که مدعی پیش بینی زلزله هستند که همان شبه علم محسوب می شود، خاطر نشان کرد: پژوهشگاه زلزله شناسی از کسانی که ادعای پیش بینی زلزله دارند دعوت به عمل می آورد تا در یک مجموعه علمی و تخصصی به موضوع پیش بینی زمین لرزه بپردازند.
وی با تاکید بر اینکه طی سالهای اخیر تعداد زیادی از افراد پیش بینی کننده زلزله (شبه علم) به پژوهشگاه مراجعه کرده اند، افزود: تا کنون هرچه مراجعه کننده که مدعی پیش بینی زلزله بوده اند قادر به اثبات ادعای خود مبنی بر پیش بینی زلزله نبوده اند تا بتوان به مقوله پیش بینی زلزله در کشور به صورت جدی تری پرداخت.
مختاری تاکید کرد: چرا در طول این سال ها افرادی که ادعای پیش بینی زلزله داشته اند قبل از وقوع زلزله اعلام نکردند تا مسبب نجات جان هزاران نفر شوند. آیا می شود این سوال را از افراد مدعی پیش بینی زلزله پرسید که تا به حال در کدام منطقه قادر به نجات جان افراد شده اند؛ این مسله بسیار مهمی است.

آمار زلزله های دو ماه اخیر
ایران کشوری زلزله خیز است؛ زلزله خیزی ایران، امسال تا اندازه‌ای با زمین لرزه و پس لرزه‌های خود نمایان شد به طوریکه دستگاه‌های لرزه نگاری با ثبت زمین لرزه‌های متعدد رکورد را در آبان و آذرماه به ثبت رساندند. این رکورد زنی با زلزله ۷.۳ ریشتری در ناحیه مرزی ایران و عراق؛ کرمانشاه آغاز شد که بعد از آن در مناطق البرز، کرمان و شیراز و... نیز زمین لرزه‌هایی رخ داد.
ثبت زمین لرزه‌ها با بزرگای مختلف توسط دستگاههای لرزه نگاری طی این چند ماه اخیر به حدی رسید که در آبان ماه، ۱۹۰۰ زمین لرزه و در آذر ماه بیش از ۳۲۰۰ زمین‌لرزه به ثبت رسید. گسترش شبکه‌های لرزه نگاری باعث شده است که زلزله‌های کوچک نیز با دقت مناسب ثبت و تعیین محل شوند.
بر اساس برآورد دستگاههای لرزه نگاری، در آذرماه ۱۳۹۶ تعداد ۷۶ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از ۴.۰ در داخل کشور به ثبت رسیده است. همچنین ۸۱۰ زمین‌لرزه با بزرگای بین ۱ و ۲، ۱۸۶۶ زلزله با بزرگای بین ۲ و ۳، ۴۶۹ زمین‌لرزه با بزرگای بین ۳ و ۴ و ۷۶ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از ۴ در مقیاس امواج زمین رخ داده است.