آمریکا هنوز کشوری استثنائی است؟

آمریکایی ها همواره در طول تاریخ معتقد بوده اند کشورشان استثنایی است. این تصور حتی از سال 1630، زمانی که جان وینتروپ خطبه مشهور خود را انجام داد، یعنی پیش از آنکه حتی کشوری به نام آمریکا وجود داشته باشد، وجود داشته است.

در سال های اخیر، مفهوم استثناگرایی آمریکایی به واسطه سیاست، مبهم شده و تبدیل به ابزاری برای سیاستمداران و به ویژه محافظه کاران شده است تا آن را بر سر مخالفان بکویند. در زمان ریاست جمهوری اوباما، رهبران جمهوری خواه از این امر که وی احساسات مشابهی نسبت به آمریکا ندارد و آن را مستثنی از دیگر کشورها نمی داند ابراز نگرانی کردند.

دونالد ترامپ، پرچم دار اخیر حزب جمهوری خواه، نیز اخیراً این مفهوم را رد کرده و گفته است که به نظر وی، مفهوم استثناگرایی خوب نیست و توهینی به سایر ملل جهان است. اما خود وی مفهوم استثنا گرایی را به نحوی دیگر و در قالب شوونیسم ملی مطرح کرده؛ بر اساس ادعای وی، آمریکا نه تنها با دیگر کشورها متفاوت است، بلکه از بقیه بهتر هم هست.

به طور خلاصه، بسیاری از مورخان امروز استدلال می کنند که تصور اینکه نیروهایی غیبی، تاریخ جهان را هدایت می کنند، حماقتی بیش نیست، اما حماقت بزرگتر این ادعا است که می گوید این نیروها به گونه ای نتوانسته اند در مرزهای همیشه در حال تغییر آمریکا و در میان شهروندان در حال تحول آن رخنه کنند.

بد نیست نگاهی به رویدادهای اخیر داشته باشیم. اگر در ماه های اخیر چیزی آموخته باشیم آن است که ایالات متحده از نیروهای دست اندر کار در تاریخ مصون نیست. بلکه حتی در آنها غوطه می خورد. در واقع همین امر، مفهوم استثناگرایی آمریکایی را نفی می کند.

اریک راچوی، تاریخشناس آمریکایی، 10 سال پیش دوره ای در آمریکا را شرح داد که در آن "جهانی شدن" یا جنبش جهانی سرمایه، نیروی کار، و اطلاعات، در ایالات متحده سبب ایجاد مخالفت های پوپولیستی سیاسی و فرهنگی شد. از اواسط قرن نوزدهم تا خلال جنگ جهانی اول، آمریکا دهها میلیون مهاجر و چندین تریلیون دلار از طریق سرمایه گذاری خارجی در خود جذب کرده و برنامه استعماری گسترده خود را پیاده کرد. البته برخلاف اروپا و روسیه، این کار را به شکل گسترش غرب در خاک آمریکا انجام داد. در واقع آمریکا عمیقا درگیر جریانات جهانی شد.

در حالی که کشورهای دیگر ارتش های بزرگ و بروکراسی های بزرگ برای کنترل و حکومت بر سرزمین های استعماری و مردم آن تشکیل می دادند، آمریکا نیازی به این کارها نداشت. کشورهای دیگر جهان تمام خزانه خود را برای تأمین مالی نهادهای دولتی خود خالی کردند؛ اما در همین حال آمریکا دولت مرکزی کوچک و ارتش سرپای خود را حفظ کرد. همین اختلاف، نتایج سیاسی متفاوتی را رقم زد.

در زمانی که دیگر دولت های مرکزی، در حال توسعه زیر ساخت ها و سرمایه گذاری بودند، آمریکا بدون ذره ای نگرانی شاهد توسعه تمامی این بخش ها از سوی نهادهای خصوصی و سرمایه گذاری خارجی بود. تمام این نکات به تمایز الگوی متفاوت توسعه سیاسی کمک کرد.

کارگرانی که به واسطه مهاجران جدید، با رقابت کار مواجه شدند به صورت گروهی به مناطق دیگری در غرب مهاجرت کردند. تقریبا 20 درصد از بومی های آمریکایی هرچه داشتند و نداشتند جمع کردند و به ناچار همواره در حال حرکت بودند. در عصر رشد ثروت و نابرابری اقتصادی، بسیاری از چنین افراد بومی، مهاجران را مقصر این شرایط می دانستند و از آنها نفرت پیدا کرده بودند. نتیجه این اتفاقات، پیدایش یک پوپولیسم آمریکایی بود که در بطن آن ملی گرا و محور ستیز بود. بر خلاف سوسیالیست های اروپایی، رادیکال های سیاسی در ایالات متحده به جای سیاست های رفاهی اجتماعی که مراقبت های بهداشتی دولتی و حقوق بازنشستگی را میان کارگران گسترش می داد، بیشتر موافق سیاست های قوانین تنبیهی که کار شرکت های بزرگ را محدود می کرد، بودند.

همانند گذشته، امروز نیز آمریکا بخش بزرگی از تاریخ جهانی است. این کشور در مقابل جریان مهاجران، تجارت آزاد، پیری جمعیت، و تغییرات تکنولوژیکی که نظام های سیاسی و اقتصادی در سرتاسر جهان را متحول کرده است، مصون نیست. اعتقاد بر "استثنایی" بودن آمریکا، به طریقی که مورخان این اصطلاح را تعریف می کنند، به معنای بستن چشم بر روی واقعیات است.

اما اگر می گوییم آمریکا مستثنی نیست، باید قبول کنیم که تا حدودی متفاوت است و کلید به دست آوردن دانش چگونه رهایی یافتن از هر طوفان سیاسی برای این کشور، جستجو در نقاط قوت و ضعفی است که به واسطه این تفاوت در آن به وجود آمده است.
منبع : دیپماسی ایرانی