ترامپ و سومین عقب نشینی از لغو برجام

نگرانی «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا درمورد هزینه های ناشی از برجام شکنی وی را ناگزیر ساخت تا به رغم میل باطنی، برای سومین بار پایبندی ایران به برجام را تایید و تعلیق تحریم های هسته ای را تمدید کند؛ موضوعی که ناکامی دیگر در پیشبرد سیاست های ضد ایرانی کاخ سفید و پیروزی بزرگ برای اعضای1+5 محسوب می شود.

 فرصت سه ماهه بررسی برجام در کنگره پایان یافته و ترامپ شامگاه جمعه 22 دی ماه تصمیم نهایی خود را در ارتباط با تایید یا رد پایبندی ایران به برجام یا به عبارتی ماندن یا خروج از توافق هسته ای اعلام کرد.

وی در نهایت تصمیم گرفت تا تعلیق تحریم‌های این کشور علیه ایران را برای 120 روز دیگر تمدید کند؛ تصمیمی که با وجود مخالفت های داخلی و خارجی و همچنین هزینه های آن بر واشنگتن، دور از انتظار نبود.

این در حالی است که ترامپ و مشاوران وی در یکسال گذشته انواع ابزارها را برای نافرجام گذاشتن برجام به کار گرفته اند. آنان اما به این نکته مهم نیز توجه دارند که برجام به عنوان یک توافق معتبر و چندجانبه بین المللی چه در داخل خاک ایالات متحده و چه در خارج از مرزهای این کشور همواره از حمایت های جدی برخوردار است.

چند روز پیش 52 نفر از کارشناسان امنیتی آمریکا مشتمل بر افسران بازنشسته ارتش، اعضای کنگره و سفرای پیشین در نامه ای به رییس جمهوری به وی هشدار دادند که از به خطر انداختن برجام خودداری کند.

از طرفی، تکرار ناکامی «نیکی هیلی» نماینده دولت ترامپ در سازمان ملل در قبال ایران و توافق هسته ای، گویای حمایت قدرت های بزرگ از برجام بوده است؛ موضوعی که از نگاه ترامپ در تصمیم امشب دور نماند و وی می دانست در صورت اصرار بیش از حد بر شکست توافق به تنزل جایگاه بین المللی این کشور و در نهایت کاهش اثرگذاری واشنگتن در این شورا و سازمان های مشابه کمک خواهد کرد.

همچنان که اصرار نابجای هیلی در کشاندن مسائل ایران به شورای امنیت چند روز پیش به رسوایی این کشور منجر شد و 10 عضو شورای امنیت برخلاف تصور نماینده آمریکا به حمایت از برجام اقدام کردند.

آنها معتقدند که رییس جمهوری آمریکا از شورای امنیت در راستای اهداف شخصی خود سود می جوید. از این رو خواستار پایان دادن به ادعاهای آمریکا شدند و معتقدند که آمریکا با طرح ادعاهایی که در حوزه صلاحیت این شورا نیست (ناآرامی های اخیر ایران) در حقیقت وقت و انرژی این نهاد وابسته به سازمان ملل را هدر می دهد.

** ترامپ و یکسالگی تلاش های بی ثمر

در حالی ترامپ ناگزیر به تایید مجدد برجام در آستانه بیست و هفتم دی ماه و سالروز اجرایی سازی توافق هسته ای شد که وی نه تنها به روح برجام پایبند نمانده بلکه در برخی از بندهای این توافق همچون بندهای 26 و 28 و 29 برجام را نقض کرده؛ بندهایی به «حسن نیت» آمریکا و دیگر اعضای توافق برای اجرای توافق ایران و 1+5 تاکید دارند و از ایالات متحده می خواهند تا بستر را برای استفاده از همکاری های پسابرجامی هموار کند.

برنامه دیگر ایالات متحده، پافشاری بر تصویب و اعمال تحریم های غیرهسته ای بود، همانند تحریم 14 شخص حقیقی و حقوقی که در مواضع امشب ترامپ انعکاس یافت.

کاخ سفید و کنگره که هر دو در اختیار جمهوریخواهان قرار دارند از ابزار تحریم چند هدف مشخص را پیگیری می کنند: نخست این که آنها قصد دارند بدون ورود مستقیم به توافق هسته ای، اجرای برجام را با مشکل مواجه کنند. دوم، این که آمریکا با تعدد و تکرار تحریم ها، در صدد است از نظر روانی، ایران را به عنوان تهدیدی علیه جهان جلوه داده و تهران را به حاشیه ببرد. کاهش اعتماد متقابل بین ایران و جهان و در نتیجه آن، کاسته شدن از سطح مناسبات با تهران از دیگر اهداف برنامه های ایران هراسانه ایالات متحده محسوب می شود که تا کنون به نتیجه دلخواه ترامپ و مشاوران وی منجر نشده است.

موضوع دیگر این که، فعالیت های موشکی ایران هر چند جنبه تدافعی داشته قابلیت حمل کلاهک هسته ای را ندارد اما به بهانه ای برای جمهوریخواهان تبدیل شده تا علیه توافق هسته ای و قطعنامه 2231 موضع بگیرند. از طرفی، ترامپ با تغییر مرکز سیاست گذاری خارجی خود از وزارت امور خارجه به شورای امنیت سازمان ملل تلاش کرد تا صدای مخالفت های کاخ سفید را با بلندگوی این سازمان به گوش جهان برساند اما به دلایلی چند با ناکامی مواجه شد.

گزارشات مکرر آژانس به صورت ماهانه و فصلی از جمله دلایلی بود که نقشه دولت و کنگره آمریکا را نقش بر آب کرد. چند روز پیش بود که «یوکیا آمانو» در آخرین موضع برجامی خود در گزارشی به شورای حکام آژانس تصریح کرد که ایران به تعهدات هسته ای خود عمل کرده است؛ موضوعی که آمانو بارها در گفت وگو با مقامات آمریکایی بر آن تاکید کرده است.

افزون بر آن، کوشش سیزده ساله ایران و اروپا برای پایان دادن به اختلاف هسته ای که با برجام به ثمر نشست، خود مانعی در برابر ترامپ قرار داشت تا به رغم میل باطنی به ان پایبند بماند. در مدت ریاست ترامپ بر قوه مجریه ایالات متحده و اقدامات ناسازگار وی با برجام، علاوه بر چین و روسیه، کشورهای اروپایی 1+5 شامل آلمان، فرانسه و انگلیس از حامیان جدی توافق هسته ای بوده اند.

به عنوان نمونه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه دیروز پنجشنبه 21 دی ماه در بروکسل ضمن دیدار و گفت وگو با «فدریکا موگرینی» مسئوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «ژان ایو لودریان»، «زیگمار گابریل» و «بوریس جانسون»، وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس، پایبندی ایران به برجام مشروط به پایبندی کامل آمریکا دانست.

وزیر امور خارجه ایران هر حرکتی را که به تخریب برجام بیانجامد و توافق هسته ای را دستخوش تغییر کند، غیرقابل قبول اعلام کرد و در مقابل مقامات اروپایی نیز از عزم و اراده جدی اتحادیه برای حفظ برجام سخن گفتند. ضمن اینکه حمایت های «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بین مقامات قاره سبز بیش از دیگران برجستگی داشته است. این اتحادیه اروپا بود که با برجام در پی ترمیم مناسبات با تهران برامد و بازیگران آن بزرگترین توافقات و تفاهمنامه ها را در این مدت با ایران از امضا گذرانده اند. بنابراین از نگاه آنها برجام چه با حضور آمریکا و چه در با خروج این کشور باید ادامه یابد.