چه گروه‌هایی در کنار داعش می‌جنگند

عراق با ناآرامی‌های گسترده ای رو به رو است که طی آن کنترل بخش گسترده‌ای از مناطق سنی نشین کشور از چنگ نیروهای دولتی در آمده است.

گروه تندرو داعش، رهبر و نیروی اصلی در جریان این تحولات محسوب می شود ولی این گروه به تنهایی عمل نمی کند.


طلب ایمن جواد التمیمی کارشناس گروههای جهادی عراق و سوریه نگاهی دارد به بازیگران اصلی ناآرامی‌های عراق.
نیروهای جهادی
دولت اسلامی عراق و شام (داعش)
گروه داعش بیش از همه توجه رسانه‌ها را در سراسر جهان به خود جلب کرده ولی در عین حال می توان این گرایش را دید که نقش آن در شورشهای اخیر عراق بیش از حد برجسته شده است.

در اولین پوشش های خبری مربوط به تصرف شهرهای موصل و فلوجه غالبا اینطور گزارش می شد که این عملیات را گروه داعش به تنهایی انجام داده است. این تصور محصول فعالیت رسانه گسترده داعش در شبکه های اجتماعی و اینترنت است که برای معرفی کردن خود به عنوان نیروی اصلی و رهبری کننده این اقدامات تلاش زیادی انجام می دهد.

با این همه نمی توان این نکته را کتمان کرد که اکثر عملیات برای تصرف نقاط جدید در غرب و شمال غرب عراق به ابتکار گروه داعش صورت گرفته است. بخشی از دلیل آن این است که گروه داعش طی دو سال گذشته با مصادره سلاح های پیشرفته و اونیفورم های ارتش عراق اکنون از سایر گروهها مجهزتر است.

علاوه بر این در زمینه اعمال قدرت و کنترل مناطق تصرف شده گروه داعش به خاطر منابع مالی بهتر خود می تواند امکانات بیشتری در اختیار ساکنان این مناطق قرار داده و ارتباط بهتری با آنها برقرار کند.

برخورداری از منابع مالی بهتر و رفتار محتاطانه داعش در فلوجه و اطراف آن باعث شده که حمایت و همدلی بخشی از قبایل سنی ساکن استان انبار را به خود جلب کند. کنترل بخشی از مناطق در انبار از طریق مذاکره با قبایل محلی به این گروه سپرده شده و آنها امیدوار هستند که این گروه سخت گیریهای شرعی خود را در این مناطق اعمال نکند.

یکی از شعارهای اصلی گروه داعش "ماندن و گسترش" است و این دقیقا همان کاری است که این گروه در عراق و سوریه انجام داده است.

این گروه در تمام مناطقی که به دست شورشیان افتاده حضور دارد و در تصرف شهرهای موصل و تکریت نیروی پیشرو بوده است. در هر دو این شهرها داعش اقتدار خود را به عنوان نیروی اصلی اعمال کرده است. در بیانیه‌ای که توسط این گروه با عنوان " فرمان شهری" در موصل منتشر شده می توان دید که هدف آن تبدیل کردن شهر موصل به شرایطی مشابه شهر رقه در سوریه است که نقش مرکز یا پایتخت این گروه را دارد.

اما گروه داعش کاملا مغایر با این روش در فلوجه چنین فرمانی را صادر نکرده و در برخورد با آدابی که از نظر آنها غیراسلامی تلقی می شوند تساهل بیشتری نشان داده است. این تفاوت ثابت می کند که گروه داعش از نظر نظامی کنترل کامل فلوجه را در دست ندارد و باید در یک شورای نظامی سهیم باشد که مرکب از گروههای سنی گوناگون و از حمایت قبایل منطقه برخوردار است.

ارزیابی ها در مورد قدرت نظامی و نفرات داعش درعراق بسیارمتفاوت است. برخی آن را حدود دو هزار و برخی دیگر آن را حدود ۱۰ هزار و یا حتی بیشتر می دانند. با توجه به تعداد و دامنه عملیات هایی که این گروه طی هفته های اخیر انجام داده است به نظر می رسد که رقم ۱۰ هزار نفر با واقعیت سازگاری بیشتری دارد.

جماعت انصار الاسلام
جماعت انصار الاسلام گروه رقیب داعش است و مناطق اصلی نفوذ و فعالیت آن استانهای نینوا به خصوص شهر موصل، کرکوک و صلاح الدین است. در مورد تعداد نفرات این گروه اطلاع دقیقی در دست نیست. این گروه نیز با هدف کلی گروه داعش برای برقراری خلافت موافق است ولی با ادعای خلافت توسط رهبران داعش مخالف است و آنها را فقط به عنوان یک گروه از مجموعه گروههای مدعی به رسمیت می شناسد.

سال گذشته این دو گروه به خاطر اختلاف بر سر اقدام قبلی داعش و اعلام وجود خود به عنوان دولت اسلامی عراق، درگیر جنگ شدند. از زمان آغاز موج جدید شورشهای مسلحانه در دسامبر ۲۰۱۳ در استان انبار تعداد دیگری از جنگجویان جهادی زیر پرچم جماعت انصار الاسلام رفته اند و دراین اواخر این گروه مدعی است که در تصرف تکریت مشارکت داشته است.

از آن زمان اخبار تایید نشده ای منتشر شده که گروه داعش تعدادی از نفرات جماعت انصار الاسلامی را در موصل دستگیر کرده و کشته است. در شهر موصل بخشی از نیروهای جماعت انصار الاسلامی به جای مقاومت تغییر موضع داده و به داعش پیوسته اند.

بعثیون
طریقت نقشبندیه
با وجودیکه از تعداد دقیق نفرات این گروه اطلاعی در دست نیست ولی به نظر می رسد که طریقت نقشبندیه موسوم به جیش رجال طریقه نقشبندیه همراه با گروههای وابسته به آن، پس از داعش بزرگترین گروه در میان شورشیان سنی هستند. رهبری این گروه با عزت ابراهیم الدوری از معاونان اصلی صدام حسین است و مهمترین گروه بعثی عراق قلمداد می شود.

دیدگاهای این گروه ترکیبی از همان جهانبینی حزب بعثی یعنی ملی گرایی سکولار و پان عربی با برداشتی صوفیانه از اسلام است. اما این گروه برای کسب مشروعیت مذهبی زبان مرسوم بین گروههای جهادی را به کار گرفته است.

با توجه به اینکه همه سنی های عرب پیرو طریقت نقشبندی نیستند این گروه تشکیلات جداگانه ای برای جذب همه بعثی ها ایجاد کرده است که همگی زیر یک چتر واحد به نام "شورای نظامی همگانی انقلابیون عراق" گرد آمده اند. با وجودیکه این گروه به همکاری با داعش اعتراف نکرده ولی کاملا مشخص است که طریقت نقشبندی و گروههای وابسته به آن نه فقط در موصل بلکه در تکریت و دیاله نیز با داعش همکاری کرده اند.

از روی این همکاریها می توان حدس زد که هدف طریقت نقشبندی همسویی موقت با داعش و در طولانی مدت غلبه کردن بر این گروه و حرکت به سمت احیا حکومت بعثی مشابه دوران صدام حسین است.

جیش رجال طریقه نقشبندیه از اشاره مستقیم به اسم داعش پرهیز کرده و کاملا مشخص است که در شرایط فعلی خواهان درگیری همه جانبه با این گروه نیست. ولی هر دو طرف به خاطر اختلافات شدید در جهانبینی های خود به یکدیگر بی اعتماد هستند.

گروه وابسته به طریقت نقشبندی یعنی شورای نظامی همگانی انقلابیون عراق، در بخشهایی از استان انبار مثل رمادی که جنگ با حکومت مرکزی هنوز ادامه دارد و همچنین در فلوجه حضور دارد.

اسلام گرایان

جیش المجاهدین
سابقه این گروه به سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق باز می گردد. هدف آن سرنگون کردن حکومت مرکزی عراق است و گرایش شدید ضد شیعه دارد. شواهد اخیر نشان می دهد که در رقابت با قدرت گیری داعش این گروه با جماعت انصار الاسلامی روابط نزدیکی برقرار کرده است. این شواهد به خصوص در مورد همکاری این دو گروه در منطقه کرکوک واضح تر است.

جیش المجاهدین نیز به همکاری با قبایل محلی توجه ویژه ای می کند و به نظر می رسد که در منطقه الکرمه در استان انبار حضور فعالی دارد. دراین منطقه بین جیش المجاهدین و گروه داعش بر سر کنترل حمل و نقل مواد مصرفی تنش شدیدی ایجاد شده ولی گزارشی در مورد وقوع درگیریهای نظامی بین دو گروه منتشر نشده است.

ارتش اسلامی عراق
ارتش اسلامی عراق نیز از گروههای سنی شورشی قدیمی تر است. تفاوت آن با سایر گروههای در این است که در سال ۲۰۱۱ و خروج نظامیان آمریکایی از عراق، این گروه رسما فعالیت مسلحانه خود را متوقف کرد و با تشکیل دادن یک شاخه برای فعالیت سیاسی به نام جنبش مردمی سنی هدف خود را تاسیس یک سیستم فدرال برای اداره استانهای سنی نشین اعلام کرد.

جیش المجاهدین این گروه را به خاطر پیوستن به ساز و کارهای سیاسی به شدت مورد انتقاد قرار داد و هر گونه هماهنگی با این گروه را تکذیب کرد. اما از اوایل سال جاری میلادی ارتش اسلامی عراق بار دیگر به فعالیت مسلحانه روی آورده و اولین نشانه های حضور نظامی این گروه در دیاله و صلاح الدین آشکار شد.

با وجودیکه سخنگوی این گروه ادعا می کنند که نفرات آن بالغ بر چندین هزار نفر است اما در عالم واقعیت این گروه پس از جدا شدن از جیش المجاهدین و پیوستن به شورای بیداری که یک گروه شبه نظامی سنی و مخالف القاعده است و کنار گذاشتن فعالیت مسلحانه به شدت تضعیف شد.

در حال حاضر موضع ارتش اسلامی عراق این است که دولت مرکزی یا باید طرح ایجاد یک سیستم فدرال در مناطق سنی نشین را بپذیرد و یا خود را برای تصرف بغداد توسط شورشیان سنی آماده کند.

گروه‌های دیگر
علاوه بر این پنج جناح یا گروه اصلی در میان شورشیان سنی، گروههای شورشی دیگری نیز وجود دارند که سابقه برخی از آنها به شروع اشغال خاک عراق برمی گردد و برخی دیگر اخیرا شکل گرفته‌اند.

از میان گروههای قدیمی می توان به گروه موسوم به "تیپ انقلاب ۱۹۲۰" اشاره کرد که اخیرا فرمانده آن در ناحیه تکریت توسط نیروهای امنیتی عراق کشته شد. و یا یک گروه کوچک در منطقه فلوجه که خود را گردان مدینه منوره می خواند و گفته می شود که با داعش مناسبات خوبی دارد.

اما از روی شواهد موجود می توان گفت که این گروهها در درگیریهای نظامی اخیر نقش مهمی ندارند.

منبع:بی بی سی