جزئیات صادرات گاز به سه کشور همسایه

حجم صادرات گاز ارتباط مستقیمی با چهار عامل مقدار تولید، میزان مصرف داخلی، میزان تقاضای خارجی و روابط سیاسی و تجاری دارد و از ایران انتظار می رود به عنوان بزرگ‌ترین دارنده مخازن گازی جهان اثر منفی چهار عامل مذکور را خنثی کرده و جایگاه واقعی خود را در بازار گاز جهان پیدا کند.

بر این اساس در هشت ماه نخست امسال ایران ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان، بیش از پنج میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه در نیمه نخست امسال و بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز به عراق صادر کرده است.

بر اساس برنامه ریزی وزارت نفت میزان صادرات گاز طبیعی ایران که در سال ۱۳۹۴، ۳۰ میلیون مترمکعب در روز بود به ۷۸ میلیون مترمکعب در روز تا پایان سال ۱۳۹۶ و ۱۹۵ میلیون مترمکعب تا پایان سال ۱۳۹۹ خواهد رسید. طبق آخرین آمار اعلام شده شرکت ملی گاز ایران از ابتدای امسال تا ۲۳ مردادماه به‌طور میانگین روزانه حدود ۳۶ میلیون مترمکعب گاز صادر کرد. ایران در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خردادماه امسال به ترتیب روزانه ۳۵، ۳۰ و ۳۲ میلیون مترمکعب گاز صادر کرده است.

صادرات روزانه حدود یک میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان

ایران و ارمنستان سال ٢٠٠٤ میلادی (١٣٨٣ شمسی) یک قرارداد تهاتر گاز و برق برای مدت ۲۰ سال امضا کردند که بر اساس آن گاز صادراتی ایران به مصرف نیروگاه های تولید برق در ارمنستان می رسد و در عوض ایران از ارمنستان، برق وارد می کند، لازم به ذکر است ارمنستان از اواسط سال ٢٠٠٩ واردات گاز از ایران را آغاز کرده است.
بر اساس قرارداد تهاتر برق بین ایران و ارمنستان برای صادرات گاز و دریافت برق، در هشت ماه نخست امسال ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر شده است .ایران از طریق مرز نوردوز با یک خط لوله اختصاصی ۳۰ اینچ به طول ۱۱۰ کیلومتر در تبریز، روزانه حدود یک میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند.

در سال ۹۵ طبق قرارداد، ۳۶۵ میلیون مترمکعب و در نیمه نخست امسال ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز از این خط لوله به ارمنستان صادر شده، البته ظرفیت سالانه خط لوله صادراتی حدود ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب است.

ایران در ازای یک متر مکعب گاز، سه کیلو وات ساعت برق از ارمنستان در مرز تحویل می گرفت که این میزان هم اکنون به ۳,۲ کیلو وات ساعت برق افزایش یافته است، به گفته مسئولان وزارت نیرو و شرکت برق، در تابستان امسال ۳۰۰ مگاوات برق از ارمنستان و ۱۵۰ مگاوات برق از جمهوری آذربایجان وارد کشور شده است.

صادرات پنج میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب گاز به ترکیه

ایران در نیمه نخست امسال در مجموع پنج میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب گاز از مرز بازرگان به ترکیه صادر کرد. ایران به طور میانگین روزانه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه گاز صادر می‌کند. قرارداد ایران با ترکیه سالانه است که بر اساس آن حجم مشخصی را باید در طول یکسال به ترکیه تحویل دهد، بر این اساس زمانی که مصرف داخلی زیاد می‌شود مانند زمان اوج مصرف در زمستان، حجم صادرات به ترکیه را کاهش داده می شود. حجم صادرات به ترکیه در طول سال ۹۵، هشت میلیارد مترمکعب و در نیمه نخست امسال در مجموع پنج میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب بوده است.

صادرات گاز به ترکیه با ادامه خط لوله دوم سراسری انتقال گاز که منبع اصلی تامین گاز پالایشگاه گازی فجر جم است، انجام می شود و این خط لوله تا قزوین ادامه می‌یابد و از آنجا یک خط لوله به سمت استان آذربایجان غربی منشعب می‌شود و سرانجام در مرز بازرگان این گاز را به ترکیه صادر می‌کنیم.خط صادراتی به ترکیه که از قزوین منشعب می‌شود و تا آذربایجان ادامه دارد ۴۸ اینچ است و از تبریز تا بازرگان نیز قطر آن ۴۰ اینچ می‌شود که افزون بر تامین بخشی از مصارف داخلی آذربایجان در انتها گاز را تحویل مرز صادراتی می دهد؛ ایستگاه‌های قزوین، خرمدره، زنجان، هشترود، تبریز و مرند به وسعت ۶۹۶ کیلومتر روی این خط قرار دارند که در مجموع خط دوم آذربایجان نامیده می‌شود.

آخرین میزان صادرات گاز به عراق

صادرات روزانه گاز به بغداد بین ۷ تا ۲۵ میلیون مترمکعب تعیین شده و تاکنون یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز از پایانه نفت‌شهر به عراق صادر شده است. دو پایانه مرزی در نفت شهر و شلمچه در مناطق عملیاتی ۷ و یک، برای  صادرات گاز طبیعی به عراق اختصاص یافته‌اند که بدین منظور دو رشته خط لوله ۴۸ اینچ منشعب از خط ششم سراسری شامل خط کوهدشت-نفت‌شهر به طول ۲۳۱ کیلومتر و اهواز-شلمچه به طول ۱۴۱ کیلومتر طراحی  و احداث شده است.

از پایان خرداد امسال، صادرات گاز به بغداد از پایانه نفت‌شهر آغاز شده و تاکنون یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز صادر شده است. در حال حاضر از طریق شبکه موجود ایلام و کرمانشاه، روزانه ۱۴ میلیون مترمکعب گاز جهت مصارف نیروگاهی به بغداد صادر می‌شود که افزایش آن بستگی به مصرف گاز داخلی دارد با این وجود، بر اساس قرارداد بین ایران و عراق، با تکمیل خط ششم سراسری میزان صادرات از حداقل ۷ میلیون مترمکعب گاز شروع می شود و تا ۲۵ میلیون مترمکعب در روز قابلیت افزایش دارد.

پایانه شلمچه برای صادرات گاز به بصره در نظر گرفته شده، خط لوله صادراتی اهواز-شلمچه نیز گازدار شده و به محض آمادگی طرف عراقی صادرات گاز ایران به بصره آغاز می‌شود که همانند قرارداد بغداد قابلیت صادرات تا ۲۵ میلیون مترمکعب در روز وجود دارد.

افزایش ۱۰ درصدی صادرات گاز ایران تا چهار سال آینده

بر اساس برنامه وزارت نفت در دولت دوازدهم، سهم ایران در تجارت جهانی گاز در چشم انداز ۱۴۰۰، به حدود ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت و به عبارتی هفت برابر میزان کنونی می‌شود

درحال حاضر  سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب به ترکیه صادر می شود که ظرفیت افزایش آن وجود دارد و در این رابطه مذاکراتی هم صورت گرفته است. طبق برنامه، قرار است صادرات گاز به عراق سالانه به ۲۰ میلیارد متر مکعب برسد. کشورهای جنوب خلیج فارس نیز هدف دیگر برای صادرات گاز است که ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال برنامه ریزی شده است. برای جمهوری آذربایجان نیز، ۲ میلیارد متر مکعب سالانه گاز در نظر گرفته شده است.