اسپینر؛ علاج استرس یا استر س زا؟

کد خبر: ۱۸۹۷۰۲

تاریخ انتشار: ۰۷ آذر ۱۳۹۶ - ۰۵:۰۰

این روزها با گسترش ارتباطات و افزایش سرعت در انجام امور، استرس و نگرانی‌ها نیز بیشتر شده‌است.

در این میان ممکن است برای شما هم اتفاق افتاده باشد که دوست، همکار یا حتی یکی از اعضای خانواده‌تان برای کم کردن استرس و اضطراب، وسیله‌ای به نام اسپینر را به شما پیشنهاد دهد.

البته بی‌شک شما نیز تاکنون بارها نام آن را شنیده‌اید و درباره‌ فایده‌های فیجت اسپینر مطالبی خوانده‌اید.

حتی در دست بچه‌های دوستان و آشنایان انواع و اقسام آن را دیده‌اید که میان دو انگشت خود گرفته‌اند و دایم می‌چرخانند. بعد ذوق‌زده می‌شوند که توانسته‌اند فلان دقیقه آن را بدون توقف بچرخانند و تعادل آن را حفظ کنند.

کم کردن استرس و اضطراب، بالابردن توجه و تمرکز به‌خصوص در بیش‌فعال‌ها یا کسانی که بعد از حادثه‌ دچار اضطراب شده‌اند و... از جمله اعجاب‌هایی است که گفته می‌شود از عهده اسپینر بر می‌آید اما این‌ حرف‌ها، تا چه اندازه واقعی هستند؟

اسباب بازی‌ای جدید در بسته خرید خانواده‌ها جای گرفته که در عین سادگی بسیار پرطرفدار است. وسیله‌ای کوچک به نام «اسپینر» با سه یا چند پره در رنگ‌های مختلف که به یک محور متصل هستند و میان انگشتان می‌چرخند. برای استفاده از این وسیله کافیست، پدی که در مرکز آن قرار دارد را با دو انگشت نگه دارید و با یکی از انگشتان خود به یکی از پره‌های آن ضربه‌ای کوچک بزنید. به این ترتیب، اسپینر حول یک مرکز ثقل، شروع به چرخیدن می‌کند.

برخی معتقدند، اسپینرها کاهش‌دهنده استرس و اضطراب هستند. از این رو عموم جامعه به آن علاقه‌مند شده‌اند. نگاهی به مقالات علمی در مورد سودمندی فیجت اسپینرها ممکن است کمی گیج کننده به نظر بیاید. نظریات زیادی هست ولی شواهد علمی زیادی وجود ندارد.

دکتر بهارک بیاتی، روانشناس متخصص در حوزه کودکان در خصوص نظریاتی که استرس‌زا بودن اسپینر را مطرح می‌کنند به «قانون بچه‌ها» گفت: اسپینر یک اسباب‌بازی است که ذهن را درگیر می‌کند چراکه چرخاندن اسپینر، یک مهارت است و فرد باید با خودآگاهی و تمرین این مهارت را کسب کند.

یکی از راه‌کارهایی که ما در حوزه کاهش استرس به بچه‌ها و والدین آن‌ها آموزش می‌دهیم، انحراف فکر است. به این معنا که فکر استرس‌زدا را بتوانیم کنترل کنیم.

تکنیک‌های مختلفی برای رفع استرس وجود دارد و اگر عموم جامعه بر این اعتقاد هستند که اسپینر، استرس را کاهش می‌دهد، ممکن است از این رو باشد که فرد به واسطه تمرکز بر کنترل حرکت اسپینر روی انگشتان خود، از فکر استرس‌زدا دور و ذهن او منحرف می‌‌شود. از این رو تصور می‌شود، اسپینر، به خودی خود استرس‌زاست.

البته او با تاکید برآنکه از طرف دیگر، اسپینر می‌تواند استرس‌زدا باشد، افزود: برخی بچه‌ها ممکن است وارد فضای رقابتی درخصوص مدت زمان چرخش اسپینر، چگونگی راه رفتن حین چرخاندن اسپینر و ... شوند که استرس‌زاست. این امر را درخصوص بازی‌ای مانند کلش آف کلنز نیز شاهد بودیم که تمام زندگی بچه‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده‌بود. امروزه نیز بسیاری از مشکلاتی که در جامعه با آن روبه‌رو هستیم، به دلیل همین حس رقابت و کل‌کل‌های کودکانه است. این درحالی است که در بسیاری از مدارس آمریکا و اروپا، استفاده از اسپینر، ممنوع شده‌است.

تأثیر تبلیغات
این روانشناس حوزه کودک و نوجوان معتقد است: جوی که اسپینر در آن رشد کرد، فضایی تبلیغاتی بود. این وسیله بازی از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای پربیننده تبلیغ شد و سپس به صورت گسترده با قیمتی مناسب در سطح جامعه پخش شد. وقتی فکر کنیم این وسیله، استرس ما را کاهش می‌دهد، درکنار تبلیغاتی که بسیار تاثیرگذار است با استفاده از روش‌های روانشناسانه این امر را باورپذیر می‌کند. این امر همانند استفاده از قرص‌های لاغری است که با وجود آنکه به همه ثابت شده‌است که تاثیر ندارند اما بازهم توسط مخاطبان خریداری می‌شوند.

ناآگاهی و نبود مهارت مدیریت فرزند
هرچند ممکن است بسیاری از خانواده‌ها اطمینان کامل به استرس‌زدا بودن اسپینر نداشته باشند اما بازهم این وسیله را برای فرزندان خود می‌خرند و در مقابل آن‌ها به نوعی کوتاه می‌‌آیند. البته گاهی هم به دلیل چشم و هم‌چشمی‌های خانواده‌ها شاهد، خرید اسپینر در ابعاد مختلف، پره‌های متعدد و گاهی چراغ‌دار و... هستیم.

بیاتی با اشاره به آنکه دو عامل مهم در حوزه روانشناختی خانواده‌های ایرانی سبب می‌شود تا آن‌ها از تبلیغات چنین وسایلی ضربه بخورند و دایم به دنبال خرید مدل‌های بالاتر آن باشند، تصریح کرد: معمولا خانواده‌ها از منبعی موثق کارکرد اصلی این وسایل را پیگیری نمی‌کنند و در بیشتر مواقع، اطلاعات، دهان به دهان منتقل می‌‌شود. در واقع می‌توان گفت، والدین و خانواده‌ها از کارکرد صحیح این وسایل آگاهی ندارند. درعین حال در بیشتر خانواده‌های ایرانی، شاهد آن هستیم که مهارت فرزندپروری و کنترل خواسته‌های آن‌ها وجود ندارد. درواقع مهارت مدیریت فرزند در برخی خانواده‌های ایرانی نادیده گرفته شده‌است.

به گفته او، تغییر و افزایش تعداد پره‌های اسپینر تاثیری در افزایش یا کاهش استرس ندارد؛ بلکه افزایش تعداد پره‌ها در نحوه استفاده و تعادل، میزان دور در ثانیه و مدت چرخش آن موثر است. این درحالی است که با گذشت زمان، طبیعی است که اسپینرها را به نوعی بسازند که میزان اصطکاک آن کمتر و تعادل بیشتر داشته باشد و فرد از اینکه بتواند از این وسیله راحت‌تر استفاده کند و بیشتر آن را کنترل کند، لذت بیشتری ببرد.

مفید یا مضر
به گفته این روانشناس کودک و نوجوان، با این وجود، از اسپینر در حوزه بازی و درمان‌گری کودکان استفاده‌های مفیدی می‌شود چنانکه، درخصوص بچه‌های بیش فعال و بچه‌های اوتیسم، از اسپینر به عنوان یک ابزار استفاده می‌شود تا تمرکز را بالا ببرند. حتی درخصوص اوتیسم، شواهد پژوهشی نیز وجود دارد که تمرکز را افزایش داده‌است اما به همان اندازه نتایج پژوهشی نشان داده‌اند که باعث حواس پرتی بچه‌ها نیز می‌شود.

بیاتی خاطرنشان کرد: اسپینر همانند سایر وسایل و اسباب‌بازی‌ها، مانند بازی‌های رایانه‌ای، فضای مجازی و حتی تلویزیون، با توجه به آنکه چگونه و به چه میزان از آن استفاده کنیم، می‌تواند باعث کاهش استرس شود و خواص مفیدی داشته باشد و در عین حال می‌تواند استرس را افزایش دهد و تمرکز را بر هم زند و مضر باشد.