راز سکوت عارف در مجلس از زبان خودش

  از آن دست سیاستمدارانی است که اگر عطای عرصه سیاست را به لقایش بخشیده بود، قطعا دانشمند پرآوازه‎ای بود. وجهه علمی و آکادمیکش اگر پررنگتر از وجهه سیاسی‎اش نباشد، کمتر هم نیست. رییس پنج انجمن و بنیاد علمی و موسس دو بنیاد سیاسی است.

 محمدرضا عارف از نظریه‌پردازان جهانی در حوزه اطلاعات است که شبکه‌ مخابراتی Aref Network نیز به نام او ثبت شده. در شبکه اصلاح‎طلبان هم نام‎گزاری «بنیاد امید»، «لیست امید» و «فراکسیون امید» از ابتکارات اوست. هرچند در مدیریت شبکه‎ای اصلاح‎طلبان، فضا به خوبی شبکه مخابراتی عارف نیست. برخی او را ناکام می‎بینند و انتقادهای زیادی به او وارد می‎کنند. از سکوتش در صحن علنی مجلس گرفته تا ریاستش بر فراکسیون امید. اما عارف پاسخ مستدلی برای هر دو این انتقادات دارد. «وقتی وزرا جواب تلفن مرا می‎دهند و من در این تماس‎ها می‎توانم مشکلی را حل کنم، چرا باید از طریق تریبون علنی مجلس با او صحبت کنم؟» او با اخراج نمایندگان خاطی از فراکسیون امید نیز برای اثبات قدرت مدیریتش مخالف است و چون معذوریت‎های استانی و محلی آنان برای عدم تمکین از تصمیمات جمعی را درک می‎کند، از فرمول «فرمان آتش به اختیار» استفاده می‎کند.

موسس انجمن رمز ایران که رمزگذاری و رمزگشایی پیام را در دانشگاه صنعتی شریف تدریس می‎کند، از آن دست اصلاح‎طلبانی است که زبان حاکمیت را بلد است. از همین روست که کمیته رفع حصر تشکیل داده و در صدد کاهش فشارها بر دو نامزد محصور سال 88 است. او نخستین کسی بود که پیشنهاد مذاکره اصلاح طلبان با شورای نگهبان را مطرح کرد و می‎گوید «رابطه خوبی با آیت الله جنتی دارد» و از این ظرفیت برای مذاکره درباره چهره‎های اصلاح طلب بهره می‎برد. عارف اگرچه زیر بار انتقادات تندروهای جریان منتسب به خویش است اما تایید صلاحیت او برای انتخابات مجلس هشتم در حالی که اکثر اصلاح طلبان رد صلاحیت شده بودند، نشان از مشی مسالمت آمیز و معتدل او دارد. مشی‎ای که همچنان ادامه دارد.

برای همین هم از رسانه‎ای شدن پیامی که به ربیعی داده بود تا به روحانی بگوید در رفتارش با مجلس صادق باشد، دلخور است. از اینکه گاهی برخی نمایندگان برای مطرح کردن خودشان، مصالح و منافع ملی را نادیده گرفته و در توییتر و تلگرام دنبال جمع کردن لایک و فالور هستند، گلایه دارد اما در راستای همان مشی مسالمت آمیز، از بیانش ابا دارد. کما اینکه گزارش فراکسیون امید درباره عملکرد وزرای دولت یازدهم را هم محرمانه به دست روحانی رسانده تا به دور از قیل و قال‎های رسانه‎ای در چینش وزرای کابینه دوازدهم مد نظر قرار گیرد.

سه روز هفته در مجلس است، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است و مرتبا در جلسات هفتگی آنها شرکت می‎کند. همان جایی که با رییس سازمان صداوسیما دور یک میز می‎نشیند اما تا کنون مشی یک جانبه این سازمان علیه جریان سیاسی اصلاح طلبی را به موضوع جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی در نیاورده است. در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری در دانشگاه صنعتی شریف تدریس دارد و استاد مشاور و راهنمای پایان نامه‎های بسیاری از دانشجویانش است، انجمن‎های علمی و سیاسی‎اش را مدیریت می‏‎کند و ریاست شورای عالی اصلاح طلبان را هم بر عهده دارد. این یعنی او یک سر دارد و هزار سودا. با این حال بسیار منضبط و دقیق است. در تمام مراسم‎هایی که دعوت میزبان را می‎پذیرد سر ساعت حضور می‏‎یابد و خودش هم میزبان خوش قولی است. بیش از دو ساعت مهمانش در دفتر بنیاد امید ایرانیان بودیم که حاصلش گفت و گویی بالغ بر 10 هزار کلمه شد. بخش نخست آن را در ادامه بخوانید. بخش دوم این گفت و گو در هفته های آتی در خبرآنلاین منتشر خواهد شد.

 

محمدرضا عارف

این روزها خیلی موضوع ارتباط فراکسیون امید با دولت مطرح می شود به ویژه بعد از پیغام شما به آقای ربیعی مبنی بر اینکه دولت همکاری صادقانه ای با مجلس داشته باشد؛ برخی این پیغام را مقطعی دیدیدند اما این انتقادات را شما قبل از این هم داشتید؛ چه در زمان انتخابات که گفتید دولت در انتخاب مدیرانش درست عمل نکرده است و چه پس از انتخابات که گفتید برخی فراموش کردند چه کسانی  برای آنها زحمت کشیده اند. عمق این گلایه ها تا کجاست؟

ما ائتلاف نانوشته ای را در سال 92 با جریان اعتدال داشتیم که در این مسیر، حضور و تلاشمان خوب بود. راهبردی که در دهه 90 و قبل از سال 92 آغاز کردیم، راهبرد اخلاق، عقلانیت و خرد جمعی بود که در سال 92 در حمایت از آقای روحانی و بعد از آن حمایت از دولت او بروز یافت. در دور اول از نامزدی ایشان حمایت کردیم و در دور دوم نیز انصافا اصلاح طلبان سنگ تمام گذاشتند؛ شورای عالی سیاست گذاری علی رغم نقدهایی که داشت، ایشان را  نامزد خود کرد و اکثر اعضای فراکسیون امید؛ بیش از 50-40 سخنرانی در حمایت از ایشان انجام دادند. ما به این نتیجه رسیده بودیم که دولت تدبیر و امید دولت برآمده از گفتمان  اصلاحات است و اگر نقدی هم هست، باید از موضع رفع مشکلات و انتقاد دلسوزانه  باشد. عمدتا تلاشمان این است که این انتقادات رسانه ای نشود، چرا که آنها را نقدهای درون خانواده ای می دانیم و با ابزار مختلف آن را به گوش دولت می رسانیم.

پیغام به آقای ربیعی هم یک بحث خصوصی و خودمانی بود که متاسفانه رسانه ای شد و کار خوبی هم نبود. صحبتی که بین ما رد و بدل شد، یک تذکر جدی و دوستانه به دولت بود؛ بالاخره دولت باید به مطالبات مردم و مجلس توجه کند.

برخی می‎گویند چرا فراکسیون امید سکوت می کند؟ درحالی که ما با شعار «امید و آرامش» آمدیم. شاید برخی تصور می کنند باید هر روز صدای تذکر و نطق عارف از مجلس شنیده شود؛ اما وقتی وزرا جواب تلفن مرا می دهند و من در این تماس ها می توانم مشکلی را حل کنم، چرا باید از طریق تریبون علنی مجلس با او صحبت کنم؟

یعنی دولت به مطالبات توجه نمی کند؟

همه می دانند که اصلاحات همراهی خوبی با دولت داشت و انتظار گفتمان اصلاحات این بود که همفکری بیشتری باشد و به مطالبات مردم بیشتر توجه شود.

جلسات زیادی هم بین فراکسیون امید و دولت برقرار بود، اما خروجی آن چیزی که اصلاحات انتظار داشت، نبود؟

جلسات زیادی نبود، سه جلسه رسمی داشتیم که در این جلسات بیشتر به راهبردها و مسائل کلان پرداخته شد و اساسا  به مصادیق وارد نشدیم. قرار هم  نبود که چنین کاری بکنیم. نه فراکسیون امید و نه شورای عالی سیاست گذاری چنین تصمیمی نداشت. اما انتظار همراهی و همفکری بیشتری داشتیم؛ حداقل انتظارمان این بود که به توصیه هایی که مطرح شد،بیشتر توجه کنند. البته معذوریت های دولت را می دانیم، خود من در کار اجرایی بوده ام و با این محدودیت ها آشنایی دارم که انتخاب افراد و تشکیل کابینه چه دردسرها و مشکلاتی دارد. به همین دلیل هیچ کجا نخواستیم تلقی مانع تراشی از رویکردهای فراکسیون ایجاد شود.

در مورد معرفی وزرای کابینه دوازدهم وارد مصادیق شدید؟

نه وارد مصادیق نشدیم. البته ارزیابی نسبتا دقیقی در فراکسیون امید نسبت به وزرای دولت قبل داشتیم. همه وزرا را در سه سطح مورد بررسی قرار دادیم که عده ای نمره خوب گرفتند و عده ای هم نمره قابل قبول نگرفتند. نتیجه آن ارزیابی در گزارشی محرمانه به رئیس جمهور ارائه کردیم و هیچگاه هم منتشر نشد و قرار هم نیست نمره وزرا را منتشر کنیم.

نصف کابینه یازدهم به کابینه بعد راه یافت و نیمی هم تغییر کرد. آیا این تغییرات به استناد همان گزارش محرمانه شما بود؟

حقیقتا بین نظریات فراکسیون و افرادی که در کابینه باقی ماندند همسویی زیادی بود و این مسیر حتما با همراهی و همدلی و همچنین نظر به توفیق دولت صورت گرفت؛ منظور از توفیق دولت پاسخگویی به مطالبات مردم و اجرایی شدن برنامه دولت و اسناد بالادستی است.

 به نظرم هرچقدر بیشتر با دولت همراهی کنیم هم به نفع دولت است و هم به نفع کشور. ما به غیر از جلسات رسمی که با وزرا داشتیم برای هر یک از وزارتخانه ها یک کارگروه ویژه هم داشتیم که در آن نکته ها و توصیه‎هایی را با وزرا مطرح می کردیم و انتظار داریم به آن توصیه ها که نتیجه همفکری و جمع‌بندی جلسات بود، توجه شود.

محمدرضا عارف

آیا شخصا با وزیری مخالف بودید ؟

بله، ما در ارزیابی ها برای هر یک از وزرای پیشنهادی یک کمیته کارشناسی متشکل از 5 الی 6 عضو که عموما از کمیسیون تخصصی مربوطه بودند داشتیم که با وزرا جلسه گذاشتند؛ پس از آن همه کاندیداهای وزارت را به فراکسیون دعوت کردیم و یک جلسه یک ساعت الی یک ساعت و نیم با آنها داشتیم؛ با پایان یافتن جلسات نظر همه اعضا را به صورت محرمانه پرسیدیم. رای گیری شد و در نهایت، جمع‌بندی این رای گیری و همینطور نظر کمیته تخصصی در یک شورای 17 الی 18 نفره که متشکل از اعضای هیات رئیسه فراکسیون  به اتفاق مسوولین کمیته ها بود، مورد بررسی قرار گرفت. آنجا نیز بار دیگر رای گیری شد. در نهایت یک نفر از وزرای پیشنهادی، نمره تایید نگرفت و در نهایت در جلسه پایانی بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی فراکسیون به این نتیجه رسیدیم که به همه وزرا رای بدهیم به جز آن یک نفر.

در برخی تصمیم گیری ها فرمان آتش به اختیار به دوستان می دهیم که تحقیق و تفحص از شهرداری در این دسته قرار می گرفت. اما از آنجایی که این تحقیق و تفحص را «امیدی ها» کلید زده بودند، انتظار می رفت اعضای فراکسیون به آن طرح رای دهند. اما اینگونه نشد. لذا نمی توانیم بگوییم خطا کردند.

و آن یک نفر  چه کسی بود؟

اجازه بدهید از کسی اسم نبرم.

آن فرد نهایتا از مجلس رای اعتماد گرفت؟

سه وزیر را دو فراکسیون دیگر نمی خواستند رای بیاورند که ما تلاش کردیم و رای آوردند و یک وزیر را هم ما نمی خواستیم رای بیاورد که دو فراکسیون دیگر تلاش کردند و او هم رای آورد.

چه معادله چند مجهولی ای شد! اجازه بدهید یکی از مجهول‎ها را حدس بزنیم. آقای آذرجهرمی گزینه ای بود که فراکسیون امید در مورد رای نیاوردنش به نتیجه رسیده بود، اما او رای آورد؟

دو فراکسیون دیگر اصرار داشتند که ایشان رای بیاورد.

یعنی همه اعضای فراکسیون امید به او رای منفی دادند، اما زورشان نچربید؟

نه. ببینید در این قبیل موضوعات، ملاحظات قومی و منطقه ای و استانی هم مطرح می شود. و برخی از همکاران ما ملاحظات منطقه ای را هم در نظر گرفتند .در حال حاضر  حدود7 الی 8  پرونده اعضای فراکسیون امید را در دست کمیته داوری فراکسیون داریم و تخلفشان در این زمینه در دست بررسی است. اینکه چه برخوردی با آنها صورت بگیرد باید صبر کنیم و نتیجه بررسی در هیات رئیسه فراکسیون مطرح شود. یک برخورد تند، «اخراج» از فراکسیون است که من به شخصه این برخورد را قبول ندارم، چرا که ما نمی توانیم به مسائل منطقه ای و استانی توجه نکنیم. لذا شاید در شرایط موجود می توان به تذکر بسنده کرد و تلاش کنیم با حفظ انسجام فراکسیون همکاران را بیشتر توجیه کنیم تا به خرد جمعی و تصمیمات فراکسیون عنایت بیشتری داشته باشند.

برای انتخاب وزیر ارتباطات چه ملاحظات استانی قابل درک است؟      

برای مثال برخی نمایندگان فارس می گفتند بعد از مدتها یک وزیر از این استان معرفی شده است، باید از آن حمایت کنیم.

خوشبختانه با همه ارکان نظام همواره تعامل خوبی داشتم، امروز هم این رابطه وجود دارد و همانطور که موارد مورد نظر را به دولت می گویم، با دیگر ارکان هم مسائل را مطرح می کنیم. این رابطه دو سویه هم هست و همانطور که معتقدم گلایه ها از دولت را نباید رسانه ای کرد، معتقدم در مورد نهادهای حاکمیتی هم باید این رفتار را در پیش گرفت.

آیا زد و بندی هم صورت گرفت؟

خیر،من این موضوعات را زد و بند نمی دانم، بلکه آن را ملاحظات منطقه ای می دانم. یک مقدار هم روابط قبلی وجود دارد که تاثیر گذار است. واقعیت این است که ما یک سازو کار حزبی نداریم که انتظار حرکات تشکیلاتی از نمایندگان داشته باشیم. لذا رفتارها بر اساس حرکات جبهه ای شکل می گیرد. انصافا فراکسیون امید خوب عمل می کند و من به عنوان مسوول این فراکسیون از رفتار و عملکرد همکاران خودم راضی هستم و عموما مطابق نظر فراکسیون عمل می کنند.

محمدرضا عارف

شما می فرمایید قائل به اخراج نیستید، اما تذکر چقدر می تواند افراد را ملزم به رعایت تصمیمات فراکسیون کند؟

بعضی از این  دوستان، عموما همراه و همسو هستند ولی در یک مورد با ملاحظاتی روبه رو شدند. پیش از این در انتخابات هیات رئیسه یک کمیسیون هم با چنین مشکلی رو به رو شدیم ریاست آن کمیسیون با ما بود اما به خاطر چرخش یک رای، ریاست به طرف مقابل واگذار شد و امروز پرونده آن فرد در کمیته داوری مطرح است. اما سوال این است که آیا اخراج از فراکسیون راه حل خوبی است؟!

باید ما برای انسجام بخشی گام های موثرتری برداریم. اگر این اخراج منجر به انسجام بخشی شود، حتما باید این کار را انجام بدهیم و اعلام هم خواهیم کرد. ما یک کمیته داوری از ریش سفیدان فراکسیون داریم که به این موضوعات رسیدگی می کنند و در مورد رای اعتماد نیز قرار است به پرونده های مطرح شده رسیدگی کنند.

بحمدالله این روزها رفت و آمدم به صداوسیما کم شده است، اما قبلا هر موقع که می رفتم جز رابطه صمیمی و عذرخواهی از نگاه یکطرفه این سازمان چیزی از آنها ندیدم. شاید باید از صدا و سیما تشکر کنیم، چون رفتار انها در نهایت به سود جریان اصلاحات تمام می شود.

درمورد آقای بیطرف چه اتفاقی افتاد؟

آقای بیطرف یکی از بهترین و متخصص ترین وزرایی بود که آقای روحانی معرفی کرد و در جلسات فراکسیون هم خوب ظاهر شد. فضایی که در مجلس ایجاد شده بود و بسیاری از نمایندگان در مورد پروژه های انتقال آب توجیه نبودند. با این وجود ما تصور می کردیم که او رای قابل قبولی را می آورد. البته خود آقای بیطرف هم  بر خلاف برخی وزرا، با فراکسیون ها و اقوام مختلف تعامل خوبی نکرد و شاید خودش هم این تصور را داشت که رای می آورد.

این برخاسته از این بود که تصور می کرد رای می آورد یا اینکه بر اساس برخی تحلیل‎های رسانه‎ای نخواست باج بدهد؟

نه بحث باج دادن و باج گرفتن نبود؛ ایشان تعامل قوی با مجلس نداشت مضاف بر اینکه  دفاع خوبی هم نداشت و در نطق پایانی هم به مسائلی که نباید بپردازد، پرداخت. حتی چند نکته ای را که برای او در مذاکرات با نمایندگان حل کرده بودیم، دوباره در نطقش مطرح و حساسیت هایی را ایجاد کرد. به صورتی که بعد از نطق پایانی ایشان، چند نفر از دوستان خودمان و حتی دولتی ها در مورد رای آوری ایشان نگران بودند. منظورم این است که آقای بیطرف می توانست نطق پایانی را بهتر انجام دهد و مطالبی را باز کند که نمایندگان استانی در مورد آن دغدغه و حساسیت داشتند؛ برای مثال نمایندگان خوزستانی می گفتند وقتی ما مشکل آب داریم چرا باید آب این استان به دیگر مناطق  منتقل می شود که این مسائل باید با توجیه آقای بیطرف مرتفع می شد اما این تعامل صورت نگرفت.

در برخی رسانه‎ها عنوان شد که دولت و شخص آقای روحانی چندان تمایلی به وزیر شدن آقای بیطرف نداشتند. این چقدر قرین به واقعیت بود؟

نمی توان گفت که دولت رغبتی نداشت؛ چراکه اگر تمایلی نبود، او را به عنوان وزیر معرفی نمی کردند. اما اینکه آقای روحانی در دفاع کمتر از دیگران برای آقای بیطرف وقت گذاشت، درست است. شاید مانند ما تصور می کرد آقای بیطرف رای می آورد. البته انتظار می رفت که آقای روحانی قوی تر دفاع کند. ما در مورد چند تن از وزرا که فکر می کردیم کار سختی در پیش دارند؛ بیشتر تلاش کردیم. اگر این تصور را داشتیم که آقای بیطرف هم رای نمی آورد، تلاش بیشتری می کردیم.

شما گفتید که گلایه ها به دولت را رسانه ای نمی کنید و در جلسات خصوصی آنها را مطرح می کنید. این بعد اخلاقی قضیه است اما واقعا قرار نیست چیزی بگویید؟

فضای کشور واقعا نیاز به آرامش دارد؛ برای ما تاثیرگذاری حرفمان اهمیت دارد نه مقبولیت خودمان. برخی می‎گویند چرا فراکسیون امید سکوت می کند؟ درحالی که ما با شعار «امید و آرامش» آمدیم؛ این به معنای آن نیست که از حقوق خودمان و نمایندگان کوتاه بیاییم بلکه احساسمان این است که می توانیم با پیگیری های منطقی مطالبات مردم را پیگیری کنیم.

جریان راست به محض بروز مشکلی مثلا در مورد ارشاد، سریعا مساله را بیان می کنند و وزیر باید به سرعت گزارشی در این رابطه ارائه کند. شاید ضعف از ما است که تا بحال عملکرد صداوسیما را در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نکردیم.

شاید برخی تصور می کنند باید هر روز صدای تذکر و نطق عارف از مجلس شنیده شود؛ این طبیعی هم هست که چنین انتظاری وجود داشته باشد اما پاسخی که می توانم به دوستان جوان و منتقدم بدهم این است که وقتی من زنگ می زنم به وزیری و او سریعا جواب تلفن من را می دهد و اگر در جلسه ای باشد، چند دقیقه بعد خودش تماس می گیرد و من در این تماس ها می توانم مشکلی را مطرح و احیانا حل کنم، چرا باید  از طریق تریبون علنی مجلس با او صحبت کنم؟ سوال این است که آیا طرح موضوع مهم است یا حل مشکل؟ مهم این است که اصلاح طلبان مدام تذکر بدهند یا اینکه مشکلات را پیگیری کنند؟ البته همکاران من در فراکسیون هم فعال هستند و بر حسب ضرورت وظیفه خود را در تذکر و سوال و.. انجام می‌دهند.

محمدرضا عارف

مسئله این است در زمان بررسی طرح ها و لوایح هم ما کمتر شاهد اظهارنظری از سوی شما هستیم.

نمایندگان متخصص، با انگیزه و کارشناسی در مجلس داریم، قاعدتا وظیفه من است که به دیگران میدان بدهم؛ اگرچه لطف می کنند و هر زمان که بخواهم دوستان وقتشان را در اختیار من می گذارند، اما چرا من وقت انها را بگیرم؟ وقتی خودشان می توانند به بهترین نحو و حتی بهتر از من طرح موضوع کنند؟! و موضع ما در فراکسیون هم تقسیم کار و نقش آفرینی تمام اعضاء فراکسیون است نه چند نفر محدود از اعضاء.

بحث تاثیرگذاری‎ها است. مسلما اگر شما در موضوعی به عنوان موافق یا مخالف صحبت کنید، می‎توانید به رای گیری جهت دهید.

در مورد طرح ها و سوال ها مطابق نظر و اولویت فراکسیون اقدام می کنم و در موارد ضروری آنها را امضا می کنم .مانند تذکری که اخیرا در مورد محدودیت های اعمال شده برای آقای خاتمی به رئیس جمهور داده شد، چون این تذکر یک پیام جدی داشت؛ من اولین نفر آن را امضا کردم. البته مراقبت می کنم که امضا من باعث نشود تا همکاران فراکسیون تکلیف خود بدانند تا آنها را هم امضا کنند.غیر از مواردی که تصمیم فراکسیون است باید همکاران بر اساس تشخیص کارشناسی خود عمل کنند.

چرا چنین تذکری که به نوعی نماد فراکسیون اصلاحات در مجلس بود، فقط 86 امضا داشت؟ به نظر می رسد وزن فراکسیون امید نسبت به سال گذشته کم شده، چراکه  در آن زمان 105 نقر به ریاست شما در صحن مجلس رای دادند؛ اما فقط 86 نفر این تذکر را امضا کردند. این نشان دهنده چیست آیا نگرانی‎هایی نسبت به تائید صلاحیت امضا کنندگان وجود دارد یا اعضای فراکسیون ریزش داشته است؟

قابل پیش بینی بود که امضا ها به حدود 80 برسد. چرا که تعدادی از نمایندگان در مرخصی یا ماموریت بودند .عده ای هم  از مرخصی های چند دقیقه ای استفاده کرده بودند و یا به هر دلیلی در صحن حضور نداشتند. در آن روز که ما اقدام به جمع آوری امضا کردیم، حدود 75 نماینده غایب بودند که از این تعداد شاید 20 الی 25 نفر آنها مربوط به فراکسیون امید بودند.

دو کارت زرد اخیر نمایندگان به وزرا را سیاسی نمی دانم اما می توان گفت این دو کارت ناشی از بعضا کم توجهی وزرا و دولتی ها به انتظارات و مطالبات نمایندگان مردم است و انشالله مورد توجه قرار خواهد گرفت و توسط وزرای محترم جبران خواهد شد.

 دولت چقدر بر روی وزن فراکسیون امید و شخص شما برای لابی کردن ها حساب می کند؟