زمان آغاز مذاکرات ایران و 1+5 در وین

روزهای 26 تا 30 خرداد، وین پایتخت اتریش میزبان دور تازه ی گفت و گوها میان ایران و 1+5 خواهد بود؛ گفت و گوهایی که با هدف تدوین سند توافق نهایی و فراگیر میان دو طرف صورت خواهد گرفت.

آذرماه پارسال بود که دو طرف به توافق اولیه دست یافتند و مقرر کردند تا 29 تیرماه امسال، به توافق نهایی دست یابند.

تاکنون چهار دور گفت و گو برای تدوین سند نهایی بین ایران و 1+5 برگزار شده است؛ گفت و گوهایی که گرچه تاکنون به نتیجه نرسیده اما به گفته ی مقام های هر دو طرف، «مفید و سازنده» بوده است. اختلاف بر سر مساله ی هسته یی عمری به اندازه ی یک دهه دارد و از نظر بسیاری از تحلیلگران، توافق بر سر آن به راحتی امکان پذیر نیست و نیازمند تلاش مستمر دارد؛ هرچند در دوره ی جدید گفت و گوهای هسته یی که پس از روی کارآمدن دولت تدبیر و امید در ایران، شکل گرفت، هم ایران و هم 1+5 نشان دادند که برای به نتیجه رسیدن گفت و گوها جدی هستند.

«حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران روز گذشته در نشستی با خبرنگاران با تاکید بر این که در صورت حسن نیت طرف مقابل در پنج هفته ی آینده می توانیم به توافق برسیم، گفت: توافق نهایی با 1+5 از بزرگترین توافقات سیاسی نه تنها در سطح منطقه بلکه جهان است که دشمنان جدی دارد.

رییس جمهوری افزود: در دو مساله اختلافی نداریم. اول اینکه ایران غنی سازی را ادامه خواهد داد که اصلا محل اختلاف بین دو طرف مذاکره کننده نیست و هیچ بحثی درباره آن وجود ندارد و کسی به ذهنش هم خطور نکند که غنی سازی در ایران متوقف شود که همه این را قبول دارند و دوم اینکه اگر توافقی انجام شود حتما تحریم ها باید برداشته شود و این مسئله هم مورد اتفاق نظر است کما اینکه در همین شش ماه در برخی بخش ها تحریم برداشته شد.



*** گفت و گوهای دوجانبه پیش درآمد «وین 5»

در آستانه ی نشست وین 5، دیدارها و رایزنی هایی بین مقام های مذاکره کننده ی ایران با برخی از هیات های مذاکره کننده ی 1+5 برگزار شد.

گفت و گوهای دوجانبه بهترین راه برای اقناع دو طرف و همچنین آگاهی از نیت ها و مواضع یکدیگر در موضوع های مختلف از جمله موضوع هسته یی است.

در حالی به پایان مدت زمان تعیین شده در توافق اولیه ی هسته یی ژنو میان ایران و گروه 1+5-پایان تیرماه-برای تدوین توافق نهایی نزدیک می شویم که گفت و گوها به مرحله ی حساسی رسیده است و هنوز برخی اختلاف نظرها پا برجاست.

به منظور حل اختلاف نظرها و نزدیک شدن هر چه بیشتر خواسته های دو طرف، در هفته ی گذشته چندین نشست دوجانبه میان ایران و برخی از اعضای گروه 1+5 شکل گرفت.

بر این اساس هیات مذاکره کننده ی کشورمان روزهای دوشنبه و سه شنبه (19 و 20 خرداد) با هیات آمریکایی و روز چهارشنبه با هیات های فرانسوی و روسی دیدار و گفت و گو کرد.

در همین ارتباط قرار است امروز یکشنبه 25 خرداد هم، هیات ایرانی با نمایندگان آلمان نیز دیدار و رایزنی کنند.

بسیاری از تحلیلگران بر این نظرند که دیدار دوجانبه ی هفته ی گذشته میان ایران و آمریکا، فرصت مناسبی برای حل و فصل موارد اختلافی میان دو طرف بود.

در این گفت و گوهای دوجانبه که نه در سطح وزیران امور خارجه بلکه در سطح معاونان صورت گرفت، «عباس عراقچی» و «مجید تخت روانچی» معاونان وزارت امور خارجه، «حمید بعیدی نژاد» مدیرکل سیاسی و امنیت بین الملل، «داوود محمدنیا» مشاور حقوقی وزیر امور خارجه و «پژمان رحیمیان» از مدیران ارشد سازمان انرژی اتمی اعضای تیم مذاکره کننده ی کشورمان را تشکیل می دادند و تیم گفت و گو کننده ی آمریکایی عبارت بودند از: «ویلیام برنز» معاون وزیر امور خارجه ی آمریکا، «وندی شرمن» مدیرکل این وزارتخانه، «جک سالیوان» مشاور امنیت ملی معاون رییس جمهوری، «بروک امدرسون» معاون پیشین نماینده ی آمریکا در سازمان ملل متحد، «جیم تیم بی» مشاور ارشد کنترل سلاح و «رابرت مالی» مشاور ارشد خاورمیانه در شورای امنیت ملی این کشور.

البته «هلگا اشمید» معاون سیاسی مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا نیز در این گفت و گوها حضور داشت.

وبگاه خبری-تحلیلی صهیونیستی «دبکا فایل» پیش از گفت و گوهای دوجانبه گزارش داد که «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا به هیات مذاکره کننده با ایران دستور داده بود که حتی در صورت تدوین جدول زمان بندی طولانی برای ادامه ی گفت و گوها نیز نباید مذاکره های دوجانبه میان مقام های تهران – واشنگتن لغو شود.

«مرضیه افخم» سخنگوی وزارت امور خارجه ی کشورمان در نشست هفتگی هفته ی پیش خود با خبرنگاران، اظهار داشت: گفت و گوهای ژنو با مقام های آمریکایی خیلی صریح و شفاف و جدی انجام شد و چارچوب آن به طور کامل متمرکز بر موضوع هسته یی بود.

از طرف دیگر، «ماری هارف» سخنگوی وزارت امور خارجه ی آمریکا بعد از این نشست اظهار داشت: ما می دانیم که زمان زیادی باقی نمانده است به همین دلیل ما بر تشدید دیپلماسی اصرار داریم.

برخی از کارشناسان و مسوولان کشورمان تنش های ایجاد شده میان ایران و برخی از کشورهای جهان از جمله آمریکا را نهادینه شده و سیاسی می دانند که حتی موضوع های مورد اختلاف امروز نیز بیش از آن که فنی باشد زیر سایه ی مسایل سیاسی قابلیت طرح پیدا کرده است. با این وجود نشست های دوجانبه نقش مهمی در کاهش تنش و اختلاف میان دو طرف خواهد داشت.

«علی خرم» نماینده پیشین دایم ایران در سازمان ملل متحد چهارشنبه ی گذشته (21 خرداد) در تحلیل خود که روزنامه ی «اعتماد» آن را به چاپ رساند، نوشت: آمریکا قصد دارد به ایران اطمینان دهد که در بالاترین سطح به تعهدهای خود پایبند بوده و می خواهد با ایران همکاری کند تا مذاکره ها به نتیجه برسد. چنین مذاکره های دوجانبه یی قادر خواهد بود گفت و گوهای ایران و گروه 1+5 را شتاب بخشیده و در زمان صرفه جویی شود.

خرم با تاکید بر پیامدهای سازنده ی این نشست، افزود: به طور قطعی هر گونه تفاهم میان ایران و آمریکا به عنوان طرف های اصلی پرونده ی هسته یی مورد استقبال بقیه ی اعضای 1+5 نیز قرار خواهد گرفت؛ زیرا این گروه نزدیک به 13 سال در انتظار حل سوء تفاهم های میان ایران و آمریکا است تا مذاکره ها به نتیجه رسیده، شرایط عادی شود و هر کدام از کشورهای گروه 1+5 بتوانند به طور مستقل به گسترش روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی مورد دلخواه خود با ایران پرداخته و منافع خود را تامین کنند.

«فیاض زاهد» مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی نیز در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد که اگر بخواهیم به صورت راهبردی به سیاست خارجی نگاهی بیاندازیم روشن می شود تا زمانی که ما مسایل خود را با آمریکا حل و فصل نکرده ایم بحران هسته یی حل نخواهد شد.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: در واقع آن چه به عنوان اهرم های فشار علیه نظام سیاسی جمهوری اسلامی به کار گرفته شده است تنها یک علت مشخص دارد و آن نیز رابطه ی همراه با دشمنی میان ایران و آمریکا در بیش از 30 سال گذشته است. سایر اتفاق هایی که رخ می دهد زیر آن موضوع کلی است و به عبارتی معلول این موضوع هستند.

هفته ی گذشته «صباح زنگنه» کارشناس مسایل بین الملل نیز در گفت و گو با ایرنا، گفت: مذاکره ی دو جانبه میان ایران و آمریکا موجب آمادگی بیشتر در مذاکره های آتی وین می شود و تاثیر مثبتی بر آن خواهد داشت.

زنگنه در ادامه افزود: بین کشورهای 1+5 موثرترین کشوری که جهت و محدوده مذاکره ها را می تواند تعیین کند آمریکاست و سایرکشورها در واقع مخالفتی با دیدگاه های این کشور ندارند؛ بنابراین داشتن یک وضعیت روشن از دیدگاه های آمریکا به طور دقیق می تواند به پیشبرد مذاکره ها کمک کند و به حفظ و تقویت منافع ملی ایران منجر شود.

قدرت ایالات متحده و تاثیری که این کشور بر سایر کشورهای گروه 1+5 می گذارد بر کسی پوشیده نیست و به سختی می توان پذیرفت باوجود مخالفت آمریکا، سایر کشورهای درگیر در موضوع هسته یی ایران با کشور ما به توافق برسند.

در این راستا «حمیدرضا ترقی» عضو شورای مرکزی حزب موتلفه ی اسلامی در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد: به توافق نرسیدن با آمریکا به منزله ی دست نیافتن به یک توافق نهایی خواهد بود و مذاکره ی دو جانبه با این کشور بهترین راهکار برای پیشبرد توافق های آینده است.

در همین ارتباط «رابرت هانتر» نماینده ی پیشین آمریکا در «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) در مقاله ی دوشنبه ی گذشته خود در وبگاه تحلیلی «لوبلاگ» نوشت: دشمنی سی و چند ساله ی ایران و آمریکا و تعدد و پیچیدگی مسایل مورد بحث، علت اصلی ناکامی فعلی طرف ها در حل و فصل این مناقشه است.

هانتر که از مجریان «دکترین کارتر» در خصوص خلیج فارس بود، در ادامه نوشت: اکنون که اوباما برای بار دوم کرسی ریاست جمهوری آمریکا را در اختیار دارد و حسن روحانی نیز ضمن برخورداری از حمایت رهبر عالی ایران، سکان دولت را در این کشور به دست گرفته است، شاید بتوان گفت که احتمال تنش زدایی و پایان جنگ سرد ایران و آمریکا بر سر میز مذاکره، شکل گرفته باشد.



***شفافیت ایران در برنامه ی هسته یی

تهران بارها بر صلح آمیز بودن برنامه ی هسته یی اش تاکید کرده است و آمادگی خود را برای گسترش همکاری ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی و نظارت های این نهاد بر فعالیت هایش اعلام کرده است. از زمان آغاز به کار دولت «حسن روحانی»، به موازات رایزنی های دیپلماتیک ایران و گروه 1+5 برای پایان دادن به اختلاف ها بر سر مساله ی هسته یی و لغو تحریم های ظالمانه علیه کشورمان، همکاری های ایران و آژانس نیز گسترده تر از پیش شد.

یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی 12 خرداد در نشست شورای حکام آژانس در وین، با اشاره به همکاری های بیشتر ایران در ماه های گذشته گفت: همکاری ایران با آژانس در ماه های گذشته که از جمله شامل فراهم آوردن دسترسی وسیع تر و ارایه ی اطلاعات از طرف این کشور بوده، به آژانس کمک کرده است تا درک بهتری از برنامه ی اتمی آن به دست بیاورد.

دوم خرداد نیز مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته یی گزارش دوره یی خود را درباره ی برنامه ی هسته یی کشورمان منتشر کرد که مهمترین بخش آن اذعان به اقدام های اعتمادساز ایران بود. آمانو ضمن اشاره به توافق چندی پیش ایران و آژانس درباره ی اجرایی شدن پنج اقدام عملی اعتماساز دیگر تا سوم شهریور (25 اوت) آینده، تاکید کرد که ایران به تعهداتش بر اساس توافقنامه ی آذرماه پارسال با گروه 1+5، عمل کرده است؛ از جمله، چهار پنجمِ ذخیره ی اورانیوم غنی سازی شده ۲۰ درصد خود را خنثی کرده است و اکنون کمتر از ۴۰ کیلوگرم از این ذخیره را در اختیار دارد.

گرچه نشست قبلی ایران و گروه 1+5 موسوم به وین 4 با هدف تدوین سند توافق نهایی، بدون پیشرفت بود اما دو طرف توافق کردند که بار دیگر در روزهای 26 تا 30 خرداد در وین گردهم آیند و برای دستیابی به نتیجه ی نهایی تلاش کنند.

بی تردید حل و فصل اختلاف بر سر مساله ی هسته یی ایران که عمقی نزدیک به یک دهه دارد، به زمان نیاز دارد و کندی در روند گفت و گوها امری بدیهی و شاید لازم باشد؛ چرا که می تواند سنگ بنای توافقی محکم و پایدار را بگذارد.