وداع با رویای «عظمت آمریکا را دوباره برگردان»

 «عظمت آمریکا را دوباره برگردان» عبارتی بود که «دونالد ترامپ» به عنوان شعار کمپین انتخاباتی خود برگزید و میلیون ها آمریکایی را برای تحقق این وعده پای صندوق های رای آورد. با گذشت چند ماه از راهیابی ترامپ به کاخ سفید و آشکار شدن نتایج سیاست های وی به ویژه در عرصه بین الملل فاصله آمریکا با جایگاه رهبری جهان دور و دورتر می شود.
 
حرکت رو به افول آمریکای دوره ترامپ در سلسله مراتب بین المللی موضوعی است که نه تنها نگاه صاحبنظران سیاسی و تحلیلگران را به خود جلب کرده بلکه سیاستمداران و دولتمردان جهان نیز از فاصله روزافزون واشنگتن از رهبری جهان یعنی جایگاهی سخن می گویند که دست کم طی هفت دهه اخیر آمریکایی ها نخستین مدعی آن بوده اند.
 
با افزایش تنش و اختلافات ترامپ با دوستان و دشمنان آمریکا، «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اواسط اردیبهشت ماه امسال با اشاره به ظرفیت های موجود برای تبدیل اروپا به شریک اصلی قدرت هایی چون روسیه، چین و هند اظهار داشت آمریکا در حال تبدیل به شریکی غیرقابل اتکا و در مسیر فاصله گرفتن از جایگاه رهبری در جهان است.
 
موگرینی در این سخنان تصریح کرد رفتارهای خلاف قاعده و غیرقابل پیش بینی شماری از رهبران گاه شگفتی آفرین و همراه با موفقیت است اما برخی اوقات هم به شکست می انجامد و زمانی برای جبران آن وجود نخواهد داشت.
 
با وجود این، ترامپ همچنان بر تلاش برای غیرقابل پیشینی بودن سیاست هایش به نحوی تعجب برانگیز پافشاری می کند. رییس جمهوری آمریکا چند روز مانده به رونمایی از راهبرد جدید این کشور در قبال ایران و تایید پایبندی تهران به توافق هسته ای کوشید وضعیتی نظیر تعلیق در فیلم های هالیوودی را به وجود آورد. این در حالی است که پایان بندی روز جمعه (بیست و یکم مهرماه) ترامپ بیشتر نمایانگر تبلیغاتی بودن بسیاری از رویکردهای وی بود تا عملگرایی.
 
در کشاکش مجادلات رهبران واشنگتن و پیونگ یانگ که اواخر تابستان امسال با آزمایش بمب هیدروژنی کره شمالی به اوج خود رسید، «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه جنگ لفظی ترامپ و «کیم جونگ اون» را به رفتار خردسالانی در مهد کودک تشبیه کرد؛ تشبیهی که بارها در رسانه های آمریکایی نیز درباره کهنسالترین رییس جمهوری این کشور تکرار شده است.
 
روزنامه «نیویورک ‌تایمز» چند هفته پس از ورود ترامپ به کاخ سفید با اشاره به رفتارهای همیشگی ترامپ برای مقصریابی و فرافکنی، وی را «رییس‌ جمهوری بچه‌مدرسه‌ای آمریکا» نامید و نوشت رفتارهای وی شاید برای نوجوانی سیزده ساله آزاردهنده باشد اما به عنوان رییس جمهوری آمریکا هراس آور است.
 
نوع ادبیات ترامپ اما فاصله وی با رییس جمهوری دارای حداقل شرایط و شایستگی کشوری مدعی رهبری جهان را نمایان تر می سازد. به گفته برخی ناظران، نخستین سخنرانی ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل به جای نمایش اقتدار و حفظ وجهه این کشور در حمایت از هنجارهای بین المللی چون حقوق بشر، دموکراسی، ثبات و امنیت، نوعی شاخ و شانه کشیدن برای جهان و بازتابی از روحیات کابوی گری آمریکای پیش از تمدن بود.
 
رفتارهای ترامپ اما برای بسیاری از آمریکایی ها از ادبیات وی اسفناک تر است. خردادماه امسال بود که ترامپ در نشست سران کشورهای عضو ناتو در بروکسل پایتخت بلژیک برای قرار گرفتن در مرکز عکس یادگاری یکی از رهبران اروپایی رو هل داد تا بر وی پیشی گیرد.
علاوه بر رفتار و گفتار، سیاست های ترامپ نمونه بارزی از هنجارشکنی است؛ هنجارشکنی هایی که البته از دید ناظران هزینه های آن برای کاخ سفید از قبل با فواید آن سنجیده می شود همچون خروج از پیمان آب و هوایی پاریس یا سازمان یونسکو که دومین مورد در آستانه اعلام نظر درباره برجام صورت گرفت.
 
در ادامه باید گفت، ناهمخوانی سیاست های اعلانی پرخاش جویانه و بشدت تهاجمی دولت جمهوریخواه با واقعیت های اقدام و عمل بین المللی این دولت که در صحنه هایی چون تقابل با کره شمالی برجسته شد، دیگر دلیلی است که تحلیلگران به عنوان شاهد ادعای خود مبنی بر ضعف آمریکای دوره ترامپ بیان می کنند. در این ارتباط، نوع واکنش عملی ترامپ به آزمایش بمب هیدوژنی کره شمالی واقعی ترین مصداق کاربرد تمثیل «ببری با دندان های کاغذی» برای توصیف ایالات متحده آمریکا بود.
 
نکته دیگر اینکه نتیجه طبیعی بسیاری از سیاست های آمریکای ترامپ ، حرکت به سوی انزوای بین المللی است؛ انزوایی که بخاطر ویژگی غیرقابل اتکا بودن و ترک سازمان ها و پیمان های بین المللی بر شدت آن افزوده می شود. از دید برخی تحلیلگران ترامپ می انگارد که با اقداماتی از این دست دیگر بازیگران را تحریم می کند حال آنکه روز به روز آمریکا را به سوی انزوا پیش می برد.
 
همچنان که گفته شد ترامپ با سوار شدن بر تمایلات موجود میان بسیاری از آمریکایی ها در جهت سروری بر جهان و از طریق تبلیغ و سردادن شعارهایی ملی گرایانه توانست راه خود را به سوی کاخ سفید هموار سازد. ترامپ در جریان رقابت های انتخاباتی بارها «باراک اوباما» و دموکرات ها را متهم ساخت که به واسطه امتیاز دادن به ایران در توافق هسته ای، واگذار کردن عرصه رقابت منطقه ای به تهران در کشورهایی چون عراق و سوریه، عقب نشینی در برابر روسیه در تحولات خاورمیانه و بحران کریمه، رشد فزاینده قدرت چین و ... منزلت آمریکا را خدشه دار ساخته اند.
 
اینک اما منزلت آمریکای دوران ترامپ به یکی از دغدغه های آمریکایی ها تبدیل شده و نگرانی های بسیاری را از امکان وداع همیشگی با موقعیت هژمونی بین المللی به وجود آورده است. در این زمینه، «هیلاری کلینتون» رقیب دموکرات ترامپ در رقابت های انتخاباتی در گفت وگوی روز شنبه با «فرید زکریا» مجری صاحب نام شبکه خبری «سی.ان.ن» شاید گویاترین تعبیر را از سخنان اخیر ترامپ درباره توافق هسته ای بیان داشته است. به گفته کلینتون، «رییس جمهوری کنونی اعتماد و اعتبار آمریکا را با سخنانش در زمینه مهمترین مذاکراتی که باید آن را حفظ می کرد، به پایان رسانده است.»