پایانی بر یارانه سفرهای خارجی

  حذف ارز مسافرتی از مجموعه مقررات ارزی کشور از امروز بیستم شهریور ماه در حالی آغاز شد که فعالان بازار ارز انتظار ندارند این تصمیم سبب افزایش قیمت ها شود.

اواخر پارسال بود که بانک مرکزی به حذف ارز مسافرتی چراغ سبز نشان داد. بهمن ماه سال گذشته اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی با تاکید بر اینکه مراودات ارزی تجاری کشور باید از صرافی ها به شبکه بانکی کشور باز گردد، گفته بود: صرافی ها باید نیاز ارز مسافرتی و خرد شهروندان را تامین کنند.
 
تا پیش از سال 1387 که نظام تک نرخی و شناور بر بازار ارز کشور حاکم بود ، ارزی به نام ارز مسافرتی وجود نداشت و مردم می توانستند نیازهای ارزی خود را برای سفر و یا موارد دیگر به راحتی با قیمت متعادل از بازار یا بانک تهیه کنند.
 
بحران ارزی سال های 1390 و 1391 گریبان ارز مسافرتی را نیز گرفت و به همین منظور در بهمن ماه سال 1390 بانک مرکزی در بخشنامه ای با تقسیم بندی مقاصد سفر، فروش ارز مسافرتی برای هر یک از مسافران هوایی (به استثناء سوریه، عراق، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، افغانستان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی) به مقصد کشورهای ترکیه، ترکمنستان، کویت، قطر، بحرین و عمان را به میزان هزار دلار و یا معادل آن به سایر ارزها و در مورد سایر کشورها به میزان 1500 دلار به نرخ رسمی (مرجع) اعلام کرد.
 
همچنین فروش ارز مسافرتی به هریک از مسافران هوایی به مقصد کشورهای آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، افغانستان و امارات متحده عربی به میزان 400 دلار و یا معادل آن به سایر ارزها به نرخ رسمی(مرجع) تعیین شد.
 
در فروردین ماه 1391 این بخشنامه اصلاح شد اما همچنان تقسیم بندی میزان ارز تخصیصی به نسبت مقاصد سفر وجود داشت، اما این بار بسته به اینکه سفر زمینی، هوایی، دریایی یا ریلی انجام می شد، میزان ارز تخصیصی متفاوت بود.
 
بر اساس این بخشنامه، میزان ارز مسافرتی هوایی به مقصد کشورهای ترکیه، ترکمنستان، کویت، قطر، بحرین و عمان به میزان 1000دلار یا معادل آن به سایر ارزها و یکبار در سال، به مقصد کشورهای آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، افغانستان ، امارات‌متحده‌عربی و لبنان به میزان 400دلار یا معادل آن به سایر ارزها و یکبار در سال، به کشورهای عراق، سوریه و عربستان «عمره‌مفرده» به میزان 400 دلار یا معادل آن به سایر ارزها و دو نوبت در سال و به مقصد سایر کشورها به میزان 1500 دلار یا معادل آن به سایر ارزها و یک بار در سال تعیین شد.
 
این میزان برای سفرهای زمینی، ریلی و دریایی هموطنان به مقصد کشورهای عراق، سوریه و عربستان « عمره ‌مفرده» به میزان 400 دلار یا معادل آن به سایر ارزها و دو نوبت درسال، به مقصد سایر کشورها به میزان 400 دلار یا معادل آن به سایر ارزها و یک بار در سال بود.
 
در مرداد ماه 1391 این بخشنامه بار دیگر اصلاح و ارز مسافرتی به غیر از عتبات عالیات، سوریه و عمرده مفرده حذف شد. در آن زمان فروش ارز مسافرتی به مقصد عراق (عتبات عالیات) به مبلغ 200 دلار، سوریه 200 دلار و عربستان سعودی (عمره مفرده) 200 دلار و در مجموع یک بار در سال انجام می شد.
 
آخرین تصمیم ساماندهی ارز مسافرتی در دولت دهم به آذرماه 1391 باز می گردد که در آن تخصیص ارز مسافرتی به نرخ مبادله ای حداکثر300 دلار یک بار در سال برای همه مقاصد به مسافرین هوایی، زمینی، ریلی و دریایی تعیین شد.
 
آخرین آمارها نشان می دهد پارسال بیش از 9 میلیون ایرانی به خارج از کشور سفر کردند که شامل بازرگانان، گردشگران، دانشجویان و زائران عتبات عالیات بودند و همه آنها در صورتی داشتن بیش از 12 سال سن ، امکان استفاده از ارز مسافرتی را نیز برای یکبار در سال داشتند.
 
در مجموع ترکیه، عراق، امارات، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان بیشترین مقصد سفر ایرانیان در سال گذشته بوده است.
 
حال اگر تصور شود پنج میلیون نفر از ایرانیانی که به خارج از کشور سفر کرده اند، این ارز را دریافت کرده اند و تفاوت نرخ ارز مبادله ای و آزاد 5500 ریال محاسبه شود، یعنی اینکه پارسال دولت هشت هزار و 250 میلیارد ریال برای این سفرها یارانه اختصاص داد.
 
البته بسیاری از مردم ترجیح می دهند به دلیل طولانی بودن فرآیند دریافت ارز مسافرتی، ارز مورد نیاز را از بازار آزاد تهیه کنند اما در هر صورت با حذف ارز مسافرتی که یکی از اقدام های اولیه برای اجرای یکسان سازی ارز به شمار می رود، بیش از هشت هزار میلیارد ریال در هزینه های ارزی دولت صرفه جویی می شود.
 
اکنون با حذف ارز مسافرتی، انتظار می رود رفع این نیاز به صرافی ها منتقل شود و همین امر می تواند افزایش تقاضای اسکناس را در بازار در پی داشته باشد، اما «سعید مجتهدی» رئیس کانون صرافان ایران این گمانه زنی را تایید نمی کند.
 
وی اظهار داشت: با توجه به اختلاف اندک نرخ ارز مسافرتی و مقدار اندک (۳۰۰دلار) و تشریفات دریافت آن بسیاری از مسافران از چنین ارزی استفاده نمی کردند.
 
مجتهدی توضیح داد: برای دریافت ارز مسافرتی، خریداران ابتدا باید به یک بانک مراجعه و پس از ارائه مدارک و پرداخت وجه ارز و در یافت برگه حواله در فرودگاه ارز مزبور را دریافت می کردند و از این رو حذف ارز مسافرتی هیچ اثری بر بازار نخواهد داشت.
 
«اصغر سمیعی» از فعالان بازار ارز و رئیس اسبق کانون صرافان ایران نیز در گفت و گو با ایرنا از سهمیه ارز مسافرتی به عنوان ارز ارزان یاد کرد و آن را قدمی مثبت برای تک نرخی شدن ارز و کم شدن رانت ارزی دانست.
 
سمیعی با تاکید بر اینکه «گمان نمی کنم این مسئله ربطی به افزایش تقاضا داشته باشد» اظهار داشت: تقاضا برای ارز زیاد نشده، بلکه از بخشی به بخش دیگری منتقل شده است و حتی شاید چون متقاضی باید بهای بیشتری برای تهیه ارز بپردازد تا حدودی در مصرف ارز احتیاط بیشتری کند.
 
وی ادامه داد: در این رویه حذف ارز مسافرتی نمی تواند دلیل افزایش نرخ ارز باشد و اگر قیمت ارز بالا برود دلایل دیگری دارد که می توان به تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی، نرخ بهره و نرخ بیکاری در کشورهای مختلف اشاره کرد.
 
این فعال بازار ارز قیمت های کنونی ارز را در بازار نامناسب و حبابی ندانست و گفت: به تازگی بانک مرکزی تصمیم گرفته که یورو را نیز مانند دلار توسط صرافی های بانک ها تزریق کند که این حرکت سبب تخلیه حباب یورو نیز شده است.
 
اتحادیه طلا و جواهر امروز قیمت هر دلار امریکا در بازار آزاد را 38 هزار و 980 ریال، یورو را 47 هزار و 610 ریال و پوند انگلیس را 51 هزار و 410 ریال اعلام کرده است.