هنگام رؤیا چه اتفاقی در مغز می افتد؟

دانشمندان به تازگی موفق شده‌اند بخشی از مغز را که در ناحیه پشت سر قرار دارد و هنگام رؤیا دیدن فعال می‌شود، شناسایی کنند. رؤیا همواره یکی از موضوعات پیچیده دانشمندان حوزه های علوم شناختی و اعصاب و روان و روانشناسی بوده است.

تجربه اندیشه‌ها، تصاویر یا احساساتی که در هنگام خواب اغلب و در مرحله خواب رِم انجام می‌پذیرد همچنان موضوع پژوهش دانشمندان است. رؤیا ممکن است شامل رویدادهای ساده و هرروزه و یا شگفت‌انگیز باشد. انسان‌ها به‌صورت تاریخی همواره ارزش فراوانی برای رؤیا قائل بوده و نسبت به آن نگرش هایی گوناگونی داشته اند .

به واسطه پژوهش اخیر اطلاعات فراوانی درباره زمان رؤیا دیدن و همچنین درباره ی بخش‌هایی از مغز که در این فرایند دخالت دارند و در عین حال درباره موضوعات رویاها به دست آمده است. به گفته پژوهشگران این مطالعه از مهم‌ترین پژوهش‌هایی است که تاکنون در رابطه با رویاها انجام شده است. این بررسی دریافت بهتری از چگونگی و زمان رؤیا دیدن ارائه می‌دهد و نیز می‌تواند راه‌هایی برای القای خواب عمیق و حتی دست‌کاری رویاها در کسانی که با مشکل کابوس‌های مکرر و بی‌خوابی مواجه هستند، ارائه دهد.

پژوهش بر روی خواب انسان نشان داده است که خواب از یک رشته مراحل گذر می‌کند و الگوهای امواج مغزی در هر مرحله با یکدیگر متفاوت‌اند. خوابیدن ما دارای دو شکل عمده است: خواب Non-REM (حرکت غیر سریع چشم) که خواب آرام نیز خوانده می‌شود. خواب REM (حرکت سریع چشم) که خواب فعال یا paradoxical نیز خوانده می‌شود.
دانشمندان دانشگاه ویسکانسین-مدیسون یک «بخش داغ» فعالیت الکتریکی در مغز کشف کردند که هنگام رؤیا دیدن فعال می‌شود.

آن‌ها نشان داده اند که بخش فراوانی از رؤیا دیدن بیرون از مرحله رم REM خواب یا مرحله حرکات سریع چشم رخ می‌دهد، حتی اگر پس از بیدار شدن نتوانیم رویاها را به یاد بیاوریم. هم چنین این پژوهش روشن کرده همان نواحی مغز که در هنگام بیداری از آن‌ها استفاده می‌کنیم، در هنگام خواب هم برای کارکردهایی هم چون تشخیص چهره در جهان رؤیا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در این پژوهش دگرگونی‌های فعالیت مغز در طول رؤیا دیدن در منطقه‌ای در پشت مغز مورد بررسی قرار گرفت که پژوهشگران آن را «منطقه پسا غشایی داغ» posterior cortical hot zone نامیدند که معمولاً به مغز در پردازش تصاویر و آمیختن حواس پنج‌گانه در هم کمک می‌کند. صرف نظر از این که دیگر بخش‌های مغز در چه حالتی بودند همین الگوی فعالیت در طول مرحله رم و نان-رم Non-REM خواب مشاهده شد و به گفته پژوهشگران این نشان‌دهنده وقوع رؤیا در مغز است.

تاکنون دانشمندان نتوانسته بودند نشانه‌های روشنی از رؤیا دیدن در مرحله نان-رم به دست آوردند و امکان اظهار نظر قطعی درباره رؤیا دیدن در این مرحله وجود نداشت. این گروه اعلام کردند رؤیاهای نان-رم صرفا خاطرات رؤیاهای مرحله رم نیستند و بر پایه مشاهدات نمونه آماری مورد بررسی، زمانی که چشمان ما بسته است، رؤیاهای فراوانی می‌بینیم حتی اگر پس از بیدار شدن همه آن‌ها را به خاطر نیاوریم.

پژوهشگران در آزمایش دیگری درون‌مایه رویاها را بررسی کردند و توانستند میان فعالیت مغز که در طول رؤیا رخ می‌دهد و فعالیت‌های مشابه مغز که در هنگام بیداری صورت می‌گیرد، مانند بخش‌هایی از مغز که برای شناسایی چهره استفاده می‌شود پیوند برقرار کنند. به گفته پژوهشگران هنوز تا دست‌کاری رویاها مانند آن چه که در فیلم Inception رخ می‌دهد فاصله بسیار وجود دارد. نتایج این پژوهش در مجله علمی Nature Neuroscience منتشر شده است.