آیا واشنگتن می‌تواند تهران و آنکارا را از روند صلح در سوریه کنار بگذارد؟

 انتظار می‌رود امکان همکاری آمریکا و روسیه در روند حل بحران در سوریه در نخستین دیدار رهبران دو کشور بررسی شود، البته این مسئله می‌تواند اوضاع سوریه را پیچیده‌تر کند.

روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» امروز در تحلیلی نوشته است:  واشنگتن قصد دارد در روند حل و فصل مسالمت آمیز بحران در سوریه فعالتر باشد. امروز (جمعه) "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا در نخستین دیدار خود با "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه در حاشیه نشست سران گروه «جی-20» در هامبورگ آلمان ممکن است «مکانیزم جدیدی برای کنترل اوضاع در سوریه» پیشنهاد دهد. این احتمال وجود دارد که طرفین بطور مشترک مسئله ایجاد مناطق کاهش تنش در این کشور ( که پیش از این در چارچوب همکاری سه جانبه روسیه، ایران و ترکیه در مورد آن توافق شده است) را بررسی کرده و ماموریت مشترک نظارت و کنترل آتش بس و امکان دسترسی به کمکهای انسان دوستانه در این مناطق را برعهده بگیرند. این مسئله را روز گذشته "رکس تیلرسون" وزیر امور خارجه آمریکا در رابطه با موضوع مذاکرات روسای جمهوری دو کشور مطرح کرد.

تیلرسون تاکید کرد که روسیه «مسئولیت سنگینی» را در حل و فصل بحران سوریه برعهده گرفته و برغم «اختلافات حل و فصل نشده» بین واشنگتن و مسکو، دو کشور امکان بالقوه هماهنگی تلاشها در جهت تامین صلح و امنیت در سوریه را دارند. وی افزود: «اگر کشورهای ما با هدف تامین ثبات در این کشور همکاری کنند، این مشارکت می تواند آغازی برای روند حل و فصل سیاسی آینده سوریه باشد.»

این روزنامه می نویسد: این اظهارات به منزله آن است که برای نخستین بار از آغاز مناقشه نظامی در سوریه، آمریکا به درخواست مسکو در مورد مشارکت در حل و فصل این بحران پاسخ گفته و حاضر شده در مسائل نه تنها مربوط به امنیت هوایی، بلکه در تامین صلح و ثبات در زمین هم همکاری داشته باشد.  

امکان آسیب به مشارکت روسیه، ایران و ترکیه در سوریه

ابتکارعمل جدید وزیر خارجه آمریکا در حل و فصل بحران سوریه در حالی شنیده شده که کشورهای ضامن کاهش تنش در سوریه، یعنی روسیه، ایران و ترکیه در نشست 5-4 جولای در آستانه (پایتخت آستانه) نتوانستند در این خصوص به توافق خاصی دست یابند. همانطور که در بیانیه مشترک پایانی نشست آستانه دیده می شود، طرفین نتوانسته اند در مورد مرزبندی و شرایط ایجاد چهارمنطقه کاهش تنش در خاک سوریه به توافق نهایی دست یابند. شرکت کنندگان در این مذاکرات تنها موافقت کرده اند که گروه کاری مشترک به فعالیت خود در این زمینه ادامه داده و وضعیت در نشست آتی سه جانبه در اوایل ماه آگوست در تهران (یعنی حدود دو ماه دیگر) دوباره مورد بررسی قرار بگیرد. واضح است که این به منزله توقف ابتکارعمل پیشنهادی روسیه برای حل و فصل بحران سوریه است.   

"بشار الجعفری" نماینده دائم سوریه در سازمان ملل و رئیس هیئت نمایندگی این کشور در نشست آستانه، موضع گیری ترکیه را عامل عدم دستیابی به توافق معرفی کرده است. "الکساندر لاورنتییف" نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در حل و فصل بحران سوریه برخورد دیپلماتیک تری داشته و در کنفرانس مطبوعاتی پایانی نشست آستانه توضیح داد که ترکیه خواستار زمان بیشتری برای اسناد مورد توافق در مورد مناطق کاهش تنش شده است.   

بدین ترتیب اوضاع بطور آشکار پیچیده و نامشخص شده است، برای اینکه توقف روند حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه نظامی در سوریه، تصویب اسناد مهم دیگری را نیز به تاخیر خواهد انداخت. به گفته لاورنتییف، این اسناد شامل سند مربوط به ایجاد مرکز هماهنگی کنترل اوضاع در مناطق کاهش تنش و سند مربوط به ماموریت تشکیل و اعزام نیروهای ناظر نظامی به این مناطق می شود که برای کنترل رعایت آتش بس در سوریه بسیار با اهمیت هستند.    

این مقام روس یادآور شد که همه این اسناد عملا مورد موافقت طرفین قرار گرفته اند، وی نیازمند اصلاحاتی در برخی جزییات است که باید روی آنها همچنان کار شود. تصویب این اسناد می تواند روی کاهش وخامت اوضاع نظامی در سوریه، تبادل اسراء و آغاز عملیات مین زدایی در مناطق مسکونی و تاریخی این کشور بسیار موثر باشد.

آمریکا و روسیه؛ اصلی ترین نقش آفرینان در سوریه

«نیزاویسیمایا گازیتا» در ادامه می افزاید: بدین ترتیب در شرایطی که مقامات آنکارا به عقیده دمشق «در روند حل و فصل سیاسی بحران سنگ اندازی کرده» و به عقیده مسکو «نیاز به زمان بیشتری دارند»، مقامات واشنگتن از فرصت استفاده کرده و فرمول جدیدی برای سازماندهی روند حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه نظامی در سوریه ارائه داده است که این طرح، آمریکا و روسیه را اصلی ترین سازمان دهندگان این روند نموده و ایران و ترکیه را از این روند، حداقل بعنوان نقش آفرینان اصلی، کنار خواهد گذاشت.

اصلی ترین ویژگی طرح آمریکا، ایجاد مناطق پرواز ممنوع در آسمان سوریه است. چنین مسئله ای اصلا به نفع روسیه نخواهد بود، برای اینکه این کشور دقیقا از طریق عملیات هوایی مبارزه موثری را علیه گروههای تروریستی در سوریه اجرا می کند. البته مسکو عملا در اوایل ماه مه از توقف پروازهای نیروهای نظامی-هوایی خود در مناطق کاهش تنش بوجود آمده در سوریه خبر داده بود، ولی از آنجا که جنگجویان گروههای تروریستی داعش و جبهه النصره که رژیم آتش بس اعلام شده بین دولت سوریه و گروه‌های مسلح مخالف سوری را رعایت نمی کنند، در مناطق کاهش تنش دیده شدند، حملات هوایی نیروهای نظامی-هوایی روسیه و ارتش سوریه به مواضع این تروریستها ادامه یافت.

همکاری در سوریه ممکن است به نفع مسکو و واشنگتن باشد

بدین ترتیب مسکو نیز تحت شرایط خاصی در مناطق کاهش تنش عمل کرده است. این در حالی است که بسیاری از گروههای مسلحی که مسکو و دمشق آنها را تروریستی می دانند، مورد حمایت آمریکا و سایر کشورهای عضو ائتلاف بین المللی به سرکردگی واشنگتن قرار دارند و در این رابطه بین دو طرف اختلاف نظر جدی وجود دارد. البته همکاری مشخص بین نیروهای نظامی-هوایی روسیه و نیروی هوایی ارتش آمریکا در آسمان سوریه ادامه خواهد یافت و شاید حتی گسترش نیز پیدا کند، چون تضمین کننده امنیت نیروهای نظامی دو کشور است.

این در حالی است که سازماندهی کنترل و نظارت مشترک روسیه و آمریکا در عرصه زمینی سوریه نیازمند بوجود آمدن شرایطی است. اگر این پیش نیاز فراهم شود، این مشارکت می تواند به نفع مسکو هم باشد، برای اینکه این امکان را برای نیروهای روسی فراهم خواهد ساخت تا بتوانند در مناطقی که توسط آمریکایی ها و گروههای مسلح مورد حمایت آنها آزاد شده اند، حضور یابند.  

ضمن اینکه کنترل و نظارت اوضاع مشترک با آمریکا و سایر کشورهای ائتلاف بین المللی می تواند به تحقق کامل طرح ایجاد مناطق کاهش تنش با مشارکت روسیه، ایران و ترکیه نیز کمک کند.    

الکساندر لاورنتییف معتقد است که امکان ایجاد مناطق کاهش تنش در جنوب خاک سوریه و مناطق مرزی با اردن به نفع همه طرفین شرکت کننده در روند حل و فصل بحران سوریه خواهد بود. بر اساس اطلاعات وزارت دفاع روسیه، این منطقه (جنوب سوریه) جمعیتی بالغ بر 15 هزار نفر، از جمله 800 هزار نفر مردم غیرنظامی را شامل می شود. به عقیده این مقام روس، در حالیکه بدون مشارکت و همکاری کشور اردن و آمریکا که روی گروههای مسلح مخالف فعال در منطقه نفوذ دارند، ایجاد مناطق کاهش تنش در این منطقه ممکن نخواهد بود.

امکان آغاز عملیات نظامی مشترک روسیه و آمریکا  

این روزنامه در پایان می نویسد: بدین ترتیب محتوای نخستین مذاکرات پوتین و ترامپ می تواند در بسیاری از موارد به مرحله تازه ای از روند حل و فصل بحران در سوریه با مشارکت دوجانبه روسیه و آمریکا مربوط باشد. ضمن اینکه ممکن است علاوه بر مسائل صلح آمیز و انسان دوستانه، طرح مشترک دو کشور برای اجرای عملیات نظامی مشترک علیه گروه تروریستی داعش در سوریه نیز مطرح گردد. ظاهرا در این رابطه ترکیه و ایران، با وجود نفوذ خویش بر روند اوضاع در جنوب سوریه، آنطور که روسیه مایل است، همکاری مناسبی ندارند.

در این رابطه یک مسئله مهم وجود دارد که می تواند بطور موثری تلاشهای روسیه و آمریکا در این زمینه را متحد سازد و آن مربوط به این واقعیت می شود که ترکیه با وجود هشدارهای مسکو و واشنگتن، جنگ تازه ای علیه کردها در سوریه را براه انداخته است. بر اساس اطلاعات رسانه های گروهی سوریه، روز گذشته (پنجشنبه) درگیری شدیدی بین شبه نظامیان کرد و گروههای مسلح طرفدار تکیه در مناطق همجوار شهرهای ماری و عفرین درگرفت.

بر اساس اخبار رسیده، نیروهای دموکراتیک سوریه و شبه نظامیان کرد، تسلیحات نظامی و مهمات جنگی لازم برای اجرای عملیات تهاجمی خود در استان رقه را دریافت کرده اند. "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهوری ترکیه بار دیگر تاکید کرده که امیدوار است بعد از پایان عملیات آزادسازی شهر رقه، آمریکا این تسلیحات نظامی را از نیروهای کرد پس بگیرد. این در حای است که آنکارا خود در مناطق شمالی سوریه به اقدامات نظامی خود علیه شبه نظامیان کرد که آنها را تروریست می نامد، ادامه می دهد و هیچکس هم فعلا قادر نیست مانع از این اقدام ترکیه شود.