وضعیت کلی 4 کانون اصلی بحران سوریه

 در شش سال گذشته، بازیگران متعددی در بحران سوریه نقش آفرینی کرده اند. در این میان بازیگران خارجی یا خود مستقیم در این بحران نقش داشته اند و یا نیروهای نیابتی آن ها وظیفه نبرد در صحنه عملیاتی بحران را بر عهده داشتند.

 هر یک از این بازیگران نیز با توجه به علایق، منافع، مقدورات، محذورات و میزان اثربخشی، تلاش داشته اند مناطقی از سوریه را در اختیار خود داشته باشند و با نبرد حوزه نفوذ خود را گسترش دهند.



پس از شش سال، هنوز وضعیت به همین شکل در جریان است و به نظر می رسد، در حال تصاعد درگیری ها در برخی مناطق سوریه هستیم که می توانیم آن ها را «کانون های بحران» اطلاق کنیم. این ها کانون هایی هستند که در شش سال گذشته، شاهد درگیری و نبرد در آنجا بودیم، ولی گویا برخی از این نقاط بحرانی فعال تر از قبل شده و ممکن است، این کانون های بحران، موجب بروز تحولات شگرف تر و هولناک تری در سوریه شود.

در این زمینه، چهار کانون عمده بحران در صحنه عملیاتی سوریه وجود دارد که کنشگران داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای با تعارض و همپوشانی منافع خود با بازیگران خودی و غیرخودی، سعی در سیطره بر آن ها دارند

کانون بحران شماره 1؛
این کانون از آغاز بحران در سوریه، فعال ترین، اثرگذارترین، پرتلفات ترین و متمرکز ترین کانون جغرافیایی بحران سوریه بوده است؛

محدوده؛ مناطق غرب، شمال غرب و برخی از مناطق مرکزی سوریه که شامل استان های حمص، حلب، ادلب، طرطوس، لاذقیه و بخش غربی رقه می شود.

بازیگران؛ مهم ترین بازیگران این کانون بحران را باید ارتش سوریه، جبهه النصره، احرار الشام، داعش، ارتش آزاد، ترکیه، عربستان، قطر، روسیه، ایران، ائتلاف تحت رهبری آمریکا و کردها دانست.

وضعیت کلی؛ این کانون بحران سوریه از نظر تعداد بازیگران، تطویل درگیری ها و میزان تلفات تاکنون فعال ترین کانون بوده است. جنگ حلب مهم ترین رویداد این کانون بوده است. ارتش سوریه، ایران و روسیه تاکنون در این منطقه نقش برجسته تری داشته و توانسته اند برتری نسبی خود را در آنجا حفط کنند و بر آن مسلط شوند.

کانون بحران شماره 2؛
این کانون از آغاز بحران در سوریه تاکنون صحنه نبرد ارتش سوریه و حزب الله با معارضان و یکی از نقاطی بوده که همواره فعال است و باید یادآور شد که آغاز بحران سوریه از شهر درعا در این کانون شروع شد. به تازگی تحولاتی در این نقطه بحران در حال وقوع است که شاید بتوان گفت می تواند بحران سوریه را وارد مرحله جدیدی از تنش و جنگ کند؛ تحولاتی که بیش از هر چیز به نقش و تحرکات اسرائیل مربوط می شود.

محدوده؛ غرب و جنوب غرب سوریه محدوده اصلی این کانون بحران است که شامل دمشق، سویداء، درعا، قنیطره و مرز لبنان، سوریه و اسرائیل بوده است.

بازیگران؛ ارتش سوریه، حزب الله، گروه معارض ارتش آزاد، گروه، گروه تروریستی شهدای یرموک، گروه ارتش آزاد و گروه تروریستی جیش الاسلام مهم ترین بازیگران عرصه میدانی این کانون بحران هستند. در این میان اسرائیل نیز حضور دارد که اخیرا در این منطقه به شدت فعال شده و مواضع ارتش سوریه و حزب الله را هدف قرار می دهد. آمریکا نیز با اعزام بزرگترین ناو هواپیمابر خود به یکی از بازیگران این منطقه تبدیل شده است. اردن یکی دیگر از بازیگران این کانون است.

وضعیت کلی؛ این کانون بحران از نظر تعداد بازیگران و تعداد کشته ها نسبت به کانون بحران شماره 1 وضعیت مناسب تری داشته و مانند کانون بحران شماره 1 ارتش سوریه توانسته بر آن مسلط شود. اما با تسلط ارتش و حزب الله بر این ناحیه، اسرائیل با این دستاویز که ایران و حزب الله در حال نزدیک شدن به مرزهایش و پیشروی به سمت جولان هستند، تحرکات خود را شروع کرده و روزانه به مواضع ارتش سوریه و حزب الله در این منطقه و مشخصا قنیطره حمله ور می شود. این کانون بیش از هر زمان دیگری می تواند منجر به جنگ و درگیری میان حزب الله و اسرائیل و مداخله این رژیم در بحران سوریه شود.

کانون بحران شماره 3؛
در کانون بحرانی شماره 3 شاهد یکه تازی، توسعه ارضی و پیشروی نیروهای حزب دموکراتیک کرد سوریه و یگان های مدافع خلق هستیم. این منطقه همواره شاهد تنش بوده، اما نسبت به دیگر نقاط کانونی بحران در سوریه وضعیت باثبات تری داشته است. در واقع با توجه به وجود اکثریت کرد در این ناحیه و حمایت های بین المللی از آن ها، شاهد تنش های جدی میان معارضین ـ کردها و ارتش سوریه ـ کردها نبودیم. با این حال، کردها در این ناحیه مهم ترین درگیری ها و تنش ها را با داعش و ترکیه داشته اند.

محدوده؛ شمال و شمال شرق سوریه و نقاطی از مرکز سوریه کانون اصلی این نقطه بحرانی است که بخشی از استان‌های حسکه، رقه و حلب را در بر می‌گیرد. این منطقه هم‌اکنون تحت سیستم سیاسی خودمدیریتی دموکراتیک غرب کردستان درآمده و به سه واحد سیاسی با نام‌های کانتون جزیره، کانتون کوبانی و کانتون عفرین تقسیم شده‌ است.

بازیگران؛ حزب دموکراتیک کردستان سوریه و شاخه نظامی آن یعنی واحدهای مدافع خلق، ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا، روسیه، ترکیه، ارتش سوریه، اقلیم کردستان عراق و پ.ک.ک مهم ترین بازیگران این نقطه بحرانی هستند.

وضعیت کلی؛ بازیگر اصلی این کانون کردها هستند. آن ها توانستند بر این منطقه سیطره کامل پیدا کنند و در ادامه تحت حمایت های آمریکا در حال پیشبرد عملیات آزادسازی رقه-پایتخت خلافت خودخوانده داعش- هستند. در حال حاضر، مهم ترین بازیگر معارض کردها در این منطقه ترکیه است که این کانون از بحران را حساس، بی ثبات و تنش زا کرده و زمینه های اختلاف میان آمریکا و ترکیه را به وجود آورده است. ترکیه بارها اعلام کرده در مقابل تحرکات کردها در این منطقه سکوت نخواهد کرد و آماده اقدام نظامی در آنجاست.

کانون بحران شماره 4؛
شاید به جرأت می شود گفت جدی ترین، جدید ترین، خطرناک ترین، نگران کننده ترین و فعال ترین منطقه بحرانی سوریه در حال حاضر کانون بحران شماره 4 است که رسانه ها، تحلیلگران و ناظران جهانی در مورد احتمال برخورد میان ایران و آمریکا در آنجا هشدار داده اند.

محدوده؛ جنوب و جنوب شرق سوریه در امتداد مرز سوریه- اردن و عراق- سوریه و استان دیرالزور محدوده اصلی این نقطه از بحران است. گذرگاه التنف در مرز سوریه و اردن که پایگاه نیروهای آمریکا در آنجاست، یکی از مهم ترین این مناطق است.

بازیگران؛ ایران و آمریکا مهم ترین بازیگران این کانون از بحران هستند. علاوه بر این ارتش سوریه، حشدالشعبی و گروه های مورد حمایت آمریکا دیگر بازیگران اثرگذار این منطقه هستند. روس ها نیز به رغم اینکه نگاهشان به غرب سوریه است، شاید با توجه به تحرکات جدی آمریکا به این کانون بحران نیز وارد شوند.

وضعیت کلی؛ ایران و آمریکا مجموعه اقداماتی را در این ناحیه اجرا کرده اند که باعث شده بسیاری از تحلیلگران این کانون بحران را خطرناک ترین موقعیت میدانی کنونی سوریه قلمداد کنند. جایی که آمریکا سامانه های موشکی تاماهوک خود را مستقر و ایران نیز شش موشک بالستیک را به آنجا شلیک کرده است. علاوه بر این پیشروی نیروهای تحت حمایت ایران و همچنین حشدالشعبی بارها با واکنش آمریکا مواجه شده است. در این میان، باید به گذرگاه التنف در مرز سوریه و اردن نیز اشاره کرد که مجموعه ای از نیروهای آمریکایی، اردنی و انگلیسی در آنجا فعال شده اند. آمریکایی ها بر این باورند، ایران سعی دارد با سیطره بر این منطقه، یک کریدور شرق به غرب را از عراق به سمت لبنان ایجاد کند. در همین ارتباط روز شنبه یکی از مقامات آمریکایی اعلام کرد، ما نمی خواهیم بر این منطقه مسلط شویم اما به ایران نیز اجازه تسلط بر آنجا را نخواهیم داد.

این ها 4 کانون بحرانی هستند که در سوریه شاهد ایجاد تنش ها و تحولاتی در آن ها هستیم. در همین راستا، در روزهای آتی تابناک قصد دارد به تشریح کامل وضعیت کامل هر یک از این کانون ها بپردازد و سناریوهای مرتبط با هر کدام را نیز طراحی و منتشر کند.